از قدرت خرید پراید تا تحریم و تورم؛ روایت فایننشال تایمز از اقتصاد ایران+ نمودار
به گزارش اقتصادنیوز، پراید، ارزان‌ترین مدل خودروی داخلی ایران، از دیرباز به دلیل کیفیت پایین و نقص‌های مرتبط با ایمنی مورد انتقاد گرفته است و ایرانی‌ها از آن به عنوان «ارابه مرگ» یاد می‌کنند.
ایرانیان اغلب قیمت پراید را با حداقل دستمزد مقایسه می‌کنند که در نتیجه آن، بدتر شدن شرایط مالی برجسته می‌شود.
حدود یک دهه قبل، یک کارگر که یک خانواده 4 نفره داشت با حداقل دستمزد -حداقل دستمزد با توجه به تعداد اعضای خانواده متفاوت می‌شود- به 1/6 حقوق سالانه خود نیاز داشت تا بتواند پراید بخرد؛ اکنون یک کارگر به سه برابر حقوق سالانه خود نیاز دارد تا بتواند این خودرو را خریداری کند.
براساس گزارش اکوایران، تورم و حقوق پایین باعث کاهش استانداردهای زندگی شده، به‌طوریکه حتی قیمت پراید به عنوان ارزان‌ترین خودروی داخلی در بازار آزاد حدود 6 هزار دلار است؛ موضوعی که این خودرو را برای بسیاری به یک خودروی غیرقابل دسترس تبدیل کرده است.
مشکل ایرانیان در خرید پراید -خودرویی که به‌خاطر مشکلات ایمنی از سوی مقامات ایرانی مورد انتقاد است اما تولید‌کنندگانش از آن دفاع می‌کنند- نشانه‌ای است که چرا انتخابات ریاست‌جمهوری 8 تیر ایران در زمان دشواری برگزار می‌شود.
برنده انتخابات با مشکلات اقتصادی مواجه است که از سال 2018 به این سو وخیم‌تر شده‌اند، یعنی زمانی که دونالد ترامپ -رئیس‌جمهور وقت آمریکا- از توافق هسته‌ای که سه سال قبل‌تر میان تهران و قدرت‌های جهانی امضا شده بود، خارج شد و موجی از تحریم‌ها را علیه ایران وضع کرد.
مشکلاتی که رئیس‌جمهور بعدی ایران با آن‌ها مواجه است، عبارتند از کمبود کالاها و فقر رو به گسترش به همراه تورم فزاینده و کاهش ارزش پول ملی.
طی سال‌های اخیر، تورم ایران نزدیک به 40 درصد یا بالاتر از آن بوده است. با این حال، سرعت رشد تورم در ماه‌های اخیر کمی آهسته شده، اما تورم بالا بر تمام جنبه‌های اقتصاد ایران تأثیر گذاشته است.
در دو سالِ پس از امضای توافق هسته‌ای 2015، نرخ تورم ایران تک‌رقمی شد چراکه برداشته شدن تحریم‌ها، تقویت تجارت، سرمایه‌گذاری و صنعت گردشگری ایران را در پی داشت. اما به دنبال خروج ترامپ از برجام، نرخ تورم به سوی بالاترین حد خود نزدیک شد.
رشد قابل توجه شاخص قیمت مصرف‌کننده [تورم] در ایران، اقدامات گسترده انجام‌شده علیه ایران، کاهش درآمد نفتی پس از آن، تقاضای بالا برای کالاهای کمیاب و کاهش ارزش ریال در برابر دلار نسبت داده می‌شود.
فایننشال تایمز همچنین مدعی شده مقامات ایران به چاپ پول به دنبال کاهش درآمدهای نفتی متهم شده‌اند که همین امر باعث افزایش قیمت‌ها شده است.
رشد شدید قیمت‌ها در بخش مواد غذایی، خانه، خدمات بهداشتی و حمل‌ونقل در حالیکه دستمزدها در سطح پایین باقی مانده، مردم را به سوی فقر سوق داده است. طبق اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس، تا مارس 2022 میلادی، بیش از 30 درصد جمعیت ایران در فقر زندگی می‌کردند.
با این حال، در سال‌های اخیر فروش نفت بار دیگر به یک نقطه درخشان برای ایران تبدیل شده است: در ماه آوریل، صادرات نفت ایران به بالاترین سطح شش سال گذشته رسید. رشد تولید ناخالص داخلی در سال‌های اخیر به فروش نفت بیشتر به چین - بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران - نسبت داده شده است.
ایران دارای اقتصاد نسبتا متنوع است، اما درآمدها نفتی یک بخش کلیدی تولید ناخالص داخلی و همچنین بزرگ‌ترین منبع ارزهای خارجی این کشور را تشکیل می‌دهد؛ امری که ایران را نسبت به شوک‌هایی مانند تحریم‌های بین‌المللی، آسیب‌پذیر می‌کند.
برداشته شدن تحریم‌ها در سال 2015 باعث تقویت درآمد نفتی ایران و دیگر صادرات شد و همین امر رشد تولید ناخالص داخلی این کشور را در پی داشت. اما سه سال بعدتر و با بازگشت تحریم‌های نفتی و بانکی، تولید ناخالص داخلی با کاهش شدید روبه‌رو شد.
پس از آن و به دلیل مدیریت متفاوت تحریم‌ها توسط ترامپ و بایدن، این شرایط به کمک تهران آمد. سایر بخش‌های مهم مانند کشاورزی، تولید، معدن و خدمات تا حد زیادی به دلیل تحریم‌ها و کمبود ذخایر ارزی، محدود شده‌اند.
ایرانیان همواره به بررسی نرخ بازار آزاد دلار می‌پردازند تا بتوانند چشم‌انداز اقتصادی خود را بسنجند. طی یک دهه اخیر، ارزش ریال در برابر دلار آمریکا به‌شدت افت پیدا کرده است؛ موضوعی که هزینه‌های واردات را افزایش داده و قدرت خرید را به‌شدت کمتر کرده است.
بانک مرکزی ایران نرخ بازار آزاد را به رسمیت نمی‌شناسد و در عوض یک سیستم چند نرخی برای ارز را دنبال می‌کند؛ در این سیستم، این بانک ارز خارجی ارزان‌تری را به کسب‌وکارهای داخلی می‌فروشد تا از هزینه واردات کالاهای اساسی ضروری حمایت کند.
اما منتقدان اعلام کرده‌اند این امر می‌تواند منجر به سودجویی شود و تاجران فاسد کالاهایی را که به آن‌ها یارانه تعلق گرفته، به نرخ بازار آزاد به فروش می‌رسانند.
مقامات می‌گویند یارانه کالاهایی مانند غذا، سوخت و دارو، مردم عادی را از تأثیر افزایش قیمت‌ها در بازار آزاد محافظت می‌کند. اما تحلیل‌گران می‌گویند که مردم بر این باورند که یارانه‌ها ناکافی هستند و هزینه‌های آن‌ها به شکل غیرقابل اجتنابی تحت تأثیر نوسانات دلار شکل می‌گیرد.
کاهش ادامه‌دار ارزش ریال باعث شده بسیاری به عنوان یک سرمایه‌گذاری دفاعی، پس‌انداز خود را به ارزهای خارجی تبدیل کنند.
طبق تخمین‌های بانک مرکزی ایران و قانون‌گذاران، خانوارهای ایران بین 20 میلیارد دلار تا 60 میلیارد دلار ارز خارجی را در خانه‌های خود نگهداری می‌کنند.
ایرانیان مانند مردم بسیاری از کشورها، در طول تاریخ از طلا به عنوان سرمایه‌گذاری برای محافظت در برابر شوک‌هایی مانند تورم ناگهانی، کاهش ارزش پول، جنگ و تحولات سیاسی استفاده کرده‌اند.
خانوارهای ایرانی به‌طور معمول و با وجود ریسک‌هایی مانند به سرقت رفتن، طلا را در خانه‌ها خود نگهداری می‌کنند. کارشناسان تخمین می‌زنند که خانوارهای ایران در مجموع بین 200 تا 300 تن طلا را در خانه‌های خود نگهداری می‌کنند.
در طول یک دهه گذشته، قیمت سکه طلا در ایران تقریبا ۴۰ برابر شده و به معادل تقریبا ۷۰۰ دلار آمریکا رسیده است که این افزایش بسیار چشمگیرتر از رشد قیمت جهانی طلا است.
این افزایش شدید برای ایرانیان مانند یک شمشیر دولبه عمل می‌کند: در حالیکه خرید طلا اکنون گران‌تر است، این افزایش، ارزش پس‌اندازهای موجود را نیز بالا برده است.
