راز تورمی دولت روحانی

به گزارش اقتصادنیوز حجم نقدینگی در پایان خرداد 1400 نسبت به پایان تیر ماه سال 92 بالغ بر 700 درصد رشد داشته است. به بیان دیگر در دوره هشت ساله ریاست جمهوری حسن روحانی حجم نقدینگی موجود در اقتصاد ایران 8 برابر شده است. همچنین بالاترین رشد سالانه نقدینگی در سالیان گذشته به سال 99 تعلق دارد.

علی رغم وجود تورم های بالا در چهار سال دوم آقای روحانی نسبت به چهار سال نخست وی، آمار ها نشان می دهد که رشد نقدینگی در این دو دوره تفاوت چندانی باهم ندارد. در ادامه گزارش به بررسی این موضوع و بررسی دقیقی روند رشد نقدینگی در این هشت سال پرداخته شده است.

رشد نقدینگی در دولت های یازدهم و دوازدهم

زمانی حسن روحانی دولت را از محمود احمدی نژاد تحویل گرفت، حجم کل نقدینگی موجود در اقتصاد ایران حدود 479 هزار میلیارد تومان بوده است و اکنون که در حال تحویل دولت به سید ابراهیم رئیسی است، حجم نقدینگی به بالغ بر 3 هزار و 705 هزار میلیارد تومان رسیده است. به بیان دیگر حجم نقدینگی در هشت سال ریاست جمهوری حسن روحانی 704 درصد رشد داشته است.

چنانچه بنا داشته باشیم رشد نقدینگی را برای هر دوره یعنی دولت یازدهم و دوازدهم جدا کنیم، رشد نقدینگی در دوره اول و دوم ریاست جمهوری آقای روحانی تفاوت چشمگیری با هم یکدیگر ندارند. رشد نقدینگی دولت یازدهم 178 درصد و در دولت دوازدهم 177 درصد بوده است.اما نرخ تورم در این دو دوره متفاوت است.

رشد سالانه نقدینگی؛ 92 تا 99

رشد سالانه نقدینگی از سال های 92 تا 99 نوسانات زیادی را تجربه کرده است، اما هیچگاه این رشد پایین تر از 20 درصد به ثبت نرسیده است. بالاترین میزان رشد نقدینگی در هشت سال ریاست جمهوری حسن روحانی به سال گذشته تعلق دارد، رشد نقدینگی در سال 99، 40.6 درصد به ثبت رسیده است، این درصد در سالیان گذشته بی سابقه بوده است. شکستن رکورد 25 سال تورم در ماه های گذشته، به روشنی بیانگر رشد بالای نقدینگی در سال گذشته است.

پایین ترین میزان رشد سالانه نقدینگی نیز در سال 96 با 22.1 درصد رخ داده است. میانگین رشد سالانه نقدینگی در دوره حسن روحانی 28.9 درصد برآورد می شود. این شاخص برای دولت یازدهم 28.5 و برای دولت دوازدهم 29.2 درصد به ثبت رسیده است.

اختلاف سطح تورم با وجود نقدینگی یکسان

بر اساس آمار نرخ تورم در چهار سال نخست نسبت به چهار سال دوم دولت روحانی، به طور قابل توجهی پایین تر بوده است. همین نکته فارغ از آمار ها در جامعه نیز به طور محسوسی حس شده است. حال سوالی که مطرح می شود این است که چنانچه ما متصور باشیم نقدینگی متغیری تورم زاست و افزایش در آن باعث افزایش در تورم می شود، پس چگونه نرخ تورم با وجود رشد نقدینگی یکسان در دو دوره حسن روحانی  تفاوتی زیادی با هم دارد؟راز این تفاوت در چه بوده است؟ به نظر می رسد حداقل سه عامل موثر بوده است.

نخست:تورم زمانی رخ می دهد که سرعت رشد پول یا نقدینگی در یک اقتصاد از سرعت رشد کالا و خدمات بیشتر باشد. به بیان دیگر زمانی که حجم یک اقتصاد همراه با حجم پول رشد کند، ما شاهد تورم در آن اقتصاد نخواهیم بود. با توجه به آمار ها رشد اقتصادی در دوره نخست ریاست جمهوری حسن روحانی با دوره دوم آن قابل مقایسه نیست. بر این اساس می توان بیان کرد که رشد اقتصادی مناسب در سال های 92 تا 96،یکی از این عوامل بوده است به عنوان ، رشد اقتصادی 14 درصدی در سال 95 که البته به بخش زیادی آن به لطف بخش نفت بود در کاهش آهنگ تورم موثر بوده است. در مقابل  رشد اقتصادی نامناسب در 4 سال دوم به دلیل تحریم ها و حروج آمریکا از برجام  و منفی شدن رشد برای دو سال پیاپی در 97 و 98 باعث شد تا اثری تورمی رشد نقدینگی به وضوح در اقتصاد ایران دیده شود.

دوم:نرخ سود بانکی در سال های ابتدایی دولت روحانی به شدت بالا رفت افزایش نرخ سود بانکی موحب شد که بخش زیادی از نقدینگی تبدیل به شبه پول شود و سپرده گذاری در بانک ها جذاب شود. نرخ سود نیز می تواند در مدیریت نرخ تورم ابزار مهمی باشد. در دوره اول به دلایل متعددی نرخ سود بالا رفت و با توجه به کاهش نرخ تورم نرخ سود حقیقی مثبت شد اتفاقی بی سابقه ای که در اقتصاد ایران کمتر سابقه دارد. در اقتصاد ایران به دلیل کمتر بودن نرخ سود اسمی از تورم نرخ سود حقیقی نیز اکثرا منفی بوده است.

سوم:انتظارات تورمی مثبت در سال های 92 تا 96 به علت مذاکرات بین المللی و توافق برجام نیز در پایین بودن تورم در آن سال اثر گذار بوده است. انتظارات مثبت از همان ابتدا موجب کاهش نوسان و التهاب در بازارهای دارایی به طور عام و کاهش قیمت دلار در بازار ارز شد. تحت تاثیر انتظارات مثبت تقاضا از بازار عقب نشینی کرد و همین رفتار نیز در کاهش نرخ تورم موثر بود. از آن سود انتظارات منفی از وضعیت اقتصاد ایران در دولت دوم حسن روحانی به علت خروج امریکا از برجام و پس از آن به وجود آمد شوک های ارزی، باعث گشت تا تورم در این سال ها بالا باشد. 

این رو می توان گفت این سه عامل سهم زیادی در تفاوت کارنامه تورمی دولت روحانی داشتند. غیبت سه عامل در دولت دوم روحانی موجب شد سرنوشت او دولتش کامل دگرگون شود رئیس جمهوری که با 24 میلیون رای انتخاب شد و رکورد دار آرا از مردم بود با کمترین میزان محبوبیت در دوره دولتمردی به کار خود پایان داد.