سمت و سوی سرمایه‌گذاری در ایران
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از اتاق بازرگانی تهران؛ بر اساس آنچه در این جلسه مطرح شد، رشد موجودی سرمایه خالص کل، برای اولین بار در سال 1398 منفی شده است یعنی میزان رشد سرمایه‌گذاری نتوانسته میزان استهلاک سرمایه را در سال مذکور جبران کند.
وضعیت نگران‌کننده سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران
در این نشست، محمد عیدیان قائم‌مقام دبیر شورای گفت‌وگوی استان تهران با اشاره به مزیت‌های نسبی سرمایه‌گذاری در ایران، از جمله پایین بودن هزینه پرسنلی، انرژی ارزان، دسترسی به مواد اولیه، نرخ مالیاتی پایین، مزیت‌های موجود در هزینه‌های حمل‌ونقل و مزیت جغرافیایی ایران گفت: این مزیت‌ها برای هر سرمایه‌گذاری حائز اهمیت است؛ چرا که از محل آنها می‌تواند دست‌کم 25 درصد مزیت قیمت یا قدرت رقابت را در مقابل رقبا ایجاد کرده و سود تضمینی کسب کند. اما شرط لازم برای ایجاد اشتیاق در سرمایه‌گذاران اعم از داخلی و خارجی، حمایت از تولید، پشتیبانی و مانع‌زدایی و ایجاد زیرساخت‌های لازم و حذف بوروکراسی اداری و هزینه‌های غیرقانونی است.
محمد عیدیان در ادامه با اشاره به وضعیت سرمایه‌گذاری در ایران طی سال‌های گذشته گفت: گزارش‌های آنکتاد نشان می‌دهد که میزان جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران از 4.66 میلیارد دلار در سال 2012 به 1.5 میلیارد دلار در سال 2019 رسیده است.
افت خالص حساب سرمایه ایران در سال 98
ابراهیم بهادرانی، مشاور عالی رئیس اتاق تهران در گزارشی نیز با ارائه تحلیلی به بررسی وضعیت سرمایه‌گذاری و موجودی خالص سرمایه در طول 16 سال از سال 1383 تا 1398 پرداخت. او با اشاره به اینکه سرمایه‌گذاری موتور محرکه رشد اقتصادی و لازمه نیل، به توسعه اقتصادی و اجتماعی است، ادامه داد: روند نزولی نرخ سرمایه‌گذاری و کاهش تشکیل سرمایه ناخالص سالانه، موجب استهلاک ظرفیت‌های رشد اقتصادی، کاهش درآمدهای عمومی، نزول درآمد سرانه، گسترش فقر و بیکاری، تضعیف توان دولت برای اداره اقتصادی کشور و فاصله گرفتن وعقب ماندگی بیشتر اقتصاد از سایر رقبای منطقه‌ای و جهانی خواهد شد.
او افزود: بررسی تغییرات تشکیل سرمایه ناخالص و استهلاک آن در اقتصاد ایران نشان می‌دهد که در روند بلندمدت، سالانه بیش از دو برابر استهلاک سرمایه‌های ثابت، سرمایه جدید تشکیل شده است اما روند تشکیل سرمایه سالانه، در سال‌های دهه 1390 به شدت کاهش یافته است؛ به نحوی که در سال 1398، سرمایه‌گذاری‌های جدید قادر به جبران استهلاک دارایی‌های ثابت قبلی نشده است.
بهادرانی در ادامه با بیان اینکه نرخ تشکیل سرمایه ثابت ناخالص، در سال97 منفی 12.3 و در سال 98 منفی 5.9 درصد و در مجموع دو سال حدود 17.5 درصد رشد منفی داشته است، ادامه داد: مشکل کاهش روند سرمایه‌گذاری فقط مشکل این دو سال نیست بلکه یکی از معضلات اقتصادی ایران، در سال‌های اخیر به حساب میآید؛ به نحوی که در مجموع 9 سال 98-90 فقط سه سال نرخ تشکیل سرمایه ثابت ناخالص مثبت بوده و بقیه سال‌ها منفی بوده که نشان‌دهنده روند کاهشی این شاخص اقتصادی است.
مشاور عالی رئیس اتاق تهران گفت: در حالی که متوسط سالیانه رشد تشکیل سرمایه در دهه 80 معادل 7.19 درصد به قیمت ثابت بوده، متوسط رشد در 9 ساله دهه 90 معادل منفی 5.33 درصد بوده است. رشد موجودی سرمایه خالص کل، برای اولین بار در سال 1398 منفی شده و این بدان معناست که میزان رشد سرمایه‌گذاری نتوانسته میزان استهلاک سرمایه را در سال مذکور جبران کند.
او در ادامه با تشریح میزان سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی چون کشاورزی، نفت، صنعت، معدن، ساختمان و حمل و نقل به وضعیت فرار سرمایه به خارج اشاره کرد و گفت: گزارش‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد خالص حساب سرمایه ایران در سال 98 به میزان 6.7 میلیارد دلار منفی بوده است که می‌تواند نشانه‌ای از خروج سرمایه از ایران باشد. افزون بر این، در طول 9 سال از 1390 تا پایان سال 1398 فقط در یکسال، خالص حساب سرمایه مثبت بوده و بقیه سال‌ها منفی بوده است؛ به نحوی که در طول 9 سال، سالیانه به طور متوسط 11 میلیارد دلار به صورت رسمی از کشور خارج شده است. البته منفی بودن رقم حساب سرمایه بیانگر تمامی سرمایه‌های خارج شده از کشور نیست اما نشانه قابل اعتنایی از وضعیت خروج سرمایه است.
بهادرانی در ادامه به بررسی وضعیت بودجه سال 1400 از نظر سرمایه‌گذاری پرداخت و گفت: وضعیت بودجه کل کشور نشان می‌دهد که نحوه تامین هزینه‌های کشور و در نتیجه سیاست‌های مالی کشور تاسف‌بار بوده و حتی اگر 100 درصد درآمدها محقق شود، از 919 هزار میلیارد تومان هزینه جاری، فقط 455 هزار میلیارد تومان از طریق درآمدها تامین خواهد شد و 464 هزار میلیارد تومان آن که کمی بیشتر از 50 درصد آن است، باید از طریق فروش دارایی و استقراض تامین شود که خود باعث رشد بی‌رویه تورم و بی‌ثباتی اقتصادی و کاهش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی خواهد شد. همچنین در ازای 176 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری جدید، مقرر شده که 396 هزار میلیارد تومان فروش دارایی انجام شود که بخش عمده آن فروش نفت به خارجی‌ها خواهد بود. در عین حال در ازای پرداخت 183 هزار میلیارد تومان از بدهی‌های پیشین، پیش‌بینی شده که 427 هزار میلیارد تومان استقراض شود که میزان بدهی دولت را 244 هزار میلیارد تومان افزایش خواهد داد و این به منزله پیشخور کردن بودجه سال‌های آتی است.
عوامل کاهش سرمایه گذاری
او «فضای کسب‌وکار نامساعد» و «چشم‌انداز مبهم اقتصادی» را از مهمترین دلایل اقتصادی کاهش رشد سرمایه‌گذاری، کاهش خالص سرمایه، کاهش بهره‌وری سرمایه و خروج سرمایه از کشور دانست و ارتقا رتبه ایران در شاخص‌های حوزه کسب‌وکار، ایجاد امنیت در سرمایه‌گذاری از طریق پایبندی مسئولان ملی، استانی و محلی به وعده‌های داده شده و نیز رفع اختلال‌های ناشی از تحریم‌ها، برنامه‌ریزی برای کاهش تورم، به‌ویژه از طریق اصلاح سیاست‌های مالی دولت و جلوگیری از تکانه‌های ارزی را به عنوان پیشنهاداتی برای افزایش جذب سرمایه‌گذاری در کشور مطرح کرد.
فرونشست در کمین اقتصاد ایران
رئیس اتاق بازرگانی تهران، با اشاره به اینکه طبق نظرسنجی وزارت صمت از فعالان اقتصادی، عدم ثبات اقتصادی مهمترین چالش فضای کسب‌وکار عنوان شده است، گفت: در سال‌های گذشته نه‌تنها سرمایه خارجی وارد کشور نشده که سالانه حدود 11 میلیارد دلار نیز سرمایه از کشور خارج شده است.
او در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به پدیده فرونشست زمین در کشور که به دلیل خالی شدن سفره‌های آب زیرزمینی از ذخایر آبی رو به فزونی گذاشته است، گفت که به دلیل پیشی گرفتن استهلاک سرمایه نسبت به سرمایه‌گذاری، می‌توان این تعبیر را به کار برد که پدیده فرونشست در کمین اقتصاد کشور نیز قرار دارد.
خوانساری در ادامه با اشاره به تعداد بالای نامزدهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری گفت: اگر کاندیداها می‌دانستند که کشور با چه مشکلات اقتصادی مواجه است، از این کاندیداها یکی هم باقی نمی‌ماند. چنانکه طی 10 سال 17 میلیون جوان وارد بازار کار شده‌اند؛ در حالی که اشتغال مفید طی این سال‌ها، از سه میلیون نفر فراتر نرفته است. در عین حال رشد اقتصادی در حد صفر و تورم دو رقمی از جمله این مشکلات است.
