رشد 121 درصدی فروش آنلاین

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از اتاق بازرگانی تهران؛ آمار اعلام شده از سوی اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی، نشان دهنده آن است که میزان فروش آنلاین در حوزه عرضه کالا و مواد غذایی (یا اقلام سوپرمارکتی) تا خرداد سال 99 رشد 121 درصدی را تجربه کرده است. در خصوص تغییرات سهم فروش آنلاین این اقلام طی ماه‌های اخیر آماری وجود ندارد.

مطابق آمارهای منتشره اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی، تعداد پروانه‌های کسب صادره توسط اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی از 223 پروانه از سال 1395 به 1474 فقره تا 30 شهریورماه 99 رسیده است. به بیان دیگر طی 5 سال تعداد پروانه‌های کسب صادره (متقاضیان عضویت در اتحادیه مذکور) کمتر از 2 برابر شده یا معادل 91.62 درصد افزایش داشته است. همه کسب‌وکارهای آنلاین عضو این اتحادیه یا عضو دیگر اتحادیه‌های مربوط نیستند. به‌واقع بسیاری بدون مجوز از این اتحادیه‌ها (یا بخشی عضو اتحادیه‌های موازی دیگر) فعالیت می‌کنند. تعداد پروانه‌های صادره طی نیمه اول سال 1399، به‌تنهایی بیش از کل تعداد پروانه‌های صادره در سال 1398 است که به‌خوبی نشانگر روند گسترش کسب‌وکارهای اینترنتی در کشور است. موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در گزارشی به وضعیت کسب و کار‌های آنلاین و تاثیر کرونا بر آنها پرداخته است.

طبق این گزارش، در مجموع 17.3 درصد فروشگاه‌های آنلاین عضو اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی به عرضه انواع کالا می‌پردازند. در کنار آنها 12.4 درصد نیز به عرضه گروه کالایی خاص مبادرت می‌کنند. 43.4 درصد نیز به عرضه انواع کالا و خدمات (ترکیب کالا و خدمات) پرداخته، 20.1 درصد به عرضه انواع خدمات و 6.8 درصد به عرضه خدمات تخصصی مبادرت می‌کنند.

طبق گزارش سالانه تجارت الکترونیکی، در سال 98 حدود 61 هزار کسب‌وکار اینترنتی در کشور دارای نماد اعتماد الکترونیکی (ای‌نماد) بوده‌اند. تعدادی نماد اعطا شده در سال 98 بیش از 15 هزار بوده که در مقایسه با سال 97، حدود 11 درصد رشد داشته است. در واقع همه کسب‌وکارهای اینترنتی دارای ای‌نماد اقدام به عضویت در اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی نکرده‌اند.

کرونا با خرده‌فروشی‌های آنلاین چه کرد؟

ارزش بازار خرده‌فروشی کشور در سال 98 معادل 100 میلیارد دلار بوده که حدود 30 درصد آن متعلق به اقلام مصرفی پر گردش بوده است. طبق برآوردها، سهم فروش آنلاین این محصولات از کل خرده‌فروشی این حوزه در سال 98 تنها 0.15 درصد بوده است. درحالی‌که سهم فروش آنلاین اقلام مصرفی پر گردش در جهان حداقل 5 درصد است.

بر اساس آمار اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی، تعداد کل فروشگاه‌های آنلاین فعال در عرضه محصولات پر گردش که از ابتدا (1395) تا پایان شهریورماه 99 از اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی پروانه دریافت کرده‌اند، به 482 مورد رسید. موضوع فعالیت این فروشگاه‌ها مشتمل بر دو گروه «خرده‌فروشی مواد غذایی» و «فروشگاه بزرگ» است. فروشگاه‌های آنلاین گروه اول تنها اقلام سوپرمارکتی عرضه می‌کنند که در کل 133 فروشگاه (7.2 درصد از پروانه‌های صادره) در این موضوع ثبت شده است. 349 مورد ثبت شده دیگر (18.9 درصد از پروانه‌های صادره که بیشترین سهم به لحاظ موضوع فعالیت فروشگاه‌هاست) نیز متعلق به فروشگاه‌های آنلاین گروه دوم است که علاوه بر اقلام سوپرمارکتی، اقلام متنوع دیگری را نیز عرضه می‌کنند.

از جمله مهم‌ترین فعالین حوزه سوپرمارکت‌های اینترنتی و فروشگاه‌های بزرگ آنلاین عرضه‌کننده این محصولات، می‌توان به دی‌جی کالا، اسنپ‌مارکت (همکاری اسنپ و هایپراستار)، اسنپ فود، و اوکالا (مرتبط با فروشگاه‌های افق کوروش) اشاره کرد. سایر فعالین این حوزه عبارتند از: بیار، تِزول مارکت، رادیکالا، فینال، هایپرباز، فن آسان و باسلام.

شیوع ویروس کرونا از اسفند سال 98 و محدودیت‌های اعمال شده در پی آن، تأثیر قابل‌توجهی بر فروش آنلاین کالاها در کشور داشته است. به‌گونه‌ای که طبق اعلام اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی، میزان فروش آنلاین در حوزه عرضه کالا و مواد غذایی (یا اقلام سوپرمارکتی) تا خرداد سال 99 رشد 121 درصدی را تجربه کرده است. در خصوص تغییرات سهم فروش آنلاین این اقلام طی ماه‌های اخیر آماری وجود ندارد.

گفته می‌شود متوسط ارزش سبد سفارش آنلاین در بخش اینترنتی تقریباً سه برابر بخش خرید فیزیکی است (فقط در بخش محصولات مصرفی پر گردش). سبدهای خرید بازیگران اصلی فروش آنلاین اقلام سوپرمارکتی بین ۱۵۰ هزار تا ۲۰۰ هزار تومان برآورد می‌شود. شیوع کرونا موجب شد استارت‌آپ‌های خرید آنلاین کالا با رشد خوبی مواجه شوند. به طور نمونه استارت‌آپ باسلام و اسنپ‌مارکت در این دوره به ترتیب ۱۵ و ۵۰ درصد رشد فروش داشته‌اند.

علاوه بر این، مطابق گزارش سالانه تجارت الکترونیکی سال 1398، مبلغ هر خرید الکترونیکی در ایران 279 هزار تومان بوده که نسبت به سال قبل 49 درصد افزایش داشته است. همین آمارها نشان می‌دهد که شیوع کرونا در اسفندماه 1398 باعث 4 درصدی در تعداد تراکنش‌های خرید اینترنتی و رشد 236 درصدی در مبلغ این تراکنش‌ها نسبت به بازه زمانی مشابه سال 1397 بوده است.

مهم‌ترین مزایا، معایب و موانع گسترش خریدهای آنلاین  

طی سال‌های اخیر، خرده‌فروشی آنلاین در کشور به‌تدریج مورد اقبال قرار گرفته است. مسائلی چون راحتی خرید و سهولت استفاده از فضای مجازی، صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌های خرید، امکان مقایسه کالاها و اطلاع از نظرات سایر خریداران، دسترسی دائمی به فروشگاه‌های آنلاین، امکان پیگیری آنلاین وضعیت سفارش و عدم مواجهه با فشار روانی خرید حضوری از مهم‌ترین مزایای ترغیب‌کننده افراد به خریدهای آنلاین هستند. اما در مقابل معایبی چون نبود تعامل با فروشنده، عدم امکان بررسی فیزیکی کالا، احتمال عدم انطباق کیفیت با نی از خریدار، احتمال تأخیر در تحویل کالا و بالاخره عدم اطمینان به خریدهای غیرحضوری و در نتیجه نهادینه نشدن فرهنگ خرید اینترنتی از موانع گسترش آن هستند.

شیوع کرونا در ماه‌های اخیر موجب شده به‌موازات سایر کشورهای جهان، خریدهای آنلاین در ایران نیز مورد اقبال قرار گیرد. بااین‌حال هم‌زمان با افزایش تقاضا، چالش‌های خرید آنلاین نیز تشدید شده است. از عمده‌ترین این چالش‌ها می‌توان به وجود درگاه‌های غیرقانونی و عدم امکان بررسی اعتبار آنها توسط مصرف‌کننده، عدم اعتماد مصرف‌کنندگان به خرید آنلاین، بروز وقفه و افت خدمات‌دهی فروشگاه‌های آنلاین به دلیل فشار افزایش ناگهانی تقاضا، کمبود ظرفیت‌های لجستیکی و نیروی انسانی، عدم انطباق کالای ارسالی با نیاز خریدار (نظیر ارسال کالای مشابه یا معیوب و عدم رعایت تاریخ مصرف) و بروز نبودن قیمت و موجودی کالا در فروشگاه‌ها اشاره کرد. با افزایش حجم خریدهای آنلاین در کشور در زمان شیوع کرونا، طی سه‌ماهه اول 99 تعداد 1527 فقره شکایت از کسب‌وکارهای مجازی در اتحادیه کشوری ذی‌ربط ثبت شده که به‌تنهایی معادل بیش از نیمی از کل شکایات ثبت شده در سال 98 است. عمده شکایات نیز به عدم تأمین کالای یا خدمت و عدم تحویل به‌موقع بازمی‌گردند.