بایدن در مسیر اعتمادسازی یا اعتمادسوزی؟
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایرنا، جو بایدن، اندکی بعد از سوگند وفاداری به عنوان رئیس جمهور، ۱۵ فرمان اجرایی صادر کرد و برخی تصمیماتی را که از سوی سلف‌اش دونالد ترامپ گرفته شده بود را لغو کرد. او در زمان صدور این فرامین گفت که وقتی برای تلف کردن وجود ندارد. باز گشت به برجام و رفع تحریم‌های ایران یکی از مواردی بود که بایدن بارها اعلام کرده بود که جزو اولویت‌های او در سیاست خارجی است. اما اکنون به نظر می‌رسد اراده سیاسی لازم برای حل این مساله در کاخ سفید وجود ندارد. برخی موضع گیری‌ها و اظهارنظرهای مقامات دولت بایدن که مدام تکرار می‌شود می‌تواند موضوع برجام را به کلافی درهم پیچیده تبدیل کند
سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه روز ۲۷ بهمن ماه ضمن آنکه خواستار خویشتن‌داری ایران درخصوص برجام شد، گفت: ما از ایالات متحده می‌خواهیم که اراده سیاسی از خود نشان داده و آمادگی خود را به ایران و سایر اعضای جامعه جهانی برای بازگشت به برجام نشان دهد. برای این امر مهم است که تمام تصمیمات تحریمی که بر اصل سیاست فشار حداکثری بر ایران در طول دولت ترامپ استوار بود، لغو شوند.
اساس توافق هسته‌ای با غرب (برجام) بر پایه چندجانبه گرایی و یک بده بستان دیپلماتیک بود که در آن ایران موافقت کرده بود در ازای نظارت و کنترل بیشتر و محدودیت برنامه هسته‌ای‌اش به منظور اعتمادسازی در یک دوره چند ساله، گروه ۱+۵ به حق ایران مبنی بر غنی‌سازی اورانیوم احترام بگذارند و تمام تحریم‌های وضع‌شده علیه این کشور را لغو کنند. با این حال شرکای غربی و آمریکا از تعهدات خود شانه خالی کردند و اکنون انتظار تهران چیزی جز بازگشت دولت بایدن به همان قرارداد پیشین و لغو تحریم‌ها نیست.
بایدن و تیم سیاست خارجی او بارها خروج ترامپ از برجام و اعمال تحریم علیه ایران را نادرست خوانده‌اند، اما در حال حاضر به نظر می‌رسد افرادی که به تیم بایدن مشاوره می‌دهند آنها را به بیراهه کشانده‌اند چرا که مقامات دولت بایدن اخیرا برای بازگشت به برجام و لغو تحریم‌ها شرط و شروطی تعیین کرده‌اند. شرطی که دولت بایدن برای بازگشت به برجام مطرح کرده است، بازگشت ایران به اجرای کامل برجام است و اینکه پس از آن برجام باید مبنایی برای مذاکرات آینده در مورد برنامه موشکی ایران و سیاست‌های منطقه‌ای باشد.
چندی پیش توماس فریدمن از تحلیلگران سرشناس آمریکایی در مقاله‌ای در روزنامه نیویورک تایمز با عنوان «جو عزیز، مسئله ایران دیگر هسته‌ای نیست» نوشت که جو بایدن باید از تداوم اهرم فشار تحریم‌ها در راستای امتیازگیری از تهران در زمینه برنامه موشکی و مسائل منطقه‌ای بهره برداری کند. قطعا ایده‌هایی از این دست نه تنها به نتیجه‌ای نخواهد رسید بلکه مخرب است.
بایدن در گام اول باید حسن نیت خود را با بازگشت به برجام و لغو تحریم‌ها به ایران ثابت کند. اگر قرار بود سیاست فشار حداکثری دستاوردی داشته باشد، ترامپ از آن نفع می برد. ادامه دادن سیاست بی‌نتیجه ترامپ برای بایدن تنها باعث اتلاف وقت و از دست رفتن فرصت و اعتبار دولت بایدن خواهد شد.
ایران بارها اعلام کرده که بازگشت به برجام و رفع تحریم‌ها تنها اولویت جمهوری اسلامی است و پس از آن ایران به تعهدات خود در برجام باز می‌گردد. اما به دلیل آنکه اول آمریکا از برجام خارج شده در شرایط کنونی نیز اول این کشور باید تحریم‌ها را لغو کرده و به برجام برگردد. اما این خواسته منطقی ایران تاکنون پاسخی روشن از سوی دولت بایدن دریافت نکرده است و مقامات دولت جدید آمریکا همچنان خواسته‌های پیشین خود را تکرار می‌کنند.
واقعیت این است که برای جمهوری اسلامی برجام یک معیار سنجش برای این بود که آیا می‌تواند به غرب برای همکاری در دیگر مسائل اعتماد کند، یا نه؟ ترامپ با خروج یکجانبه از این توافق هسته‌ای به این سوال پاسخ منفی داد و اکنون جو بایدن رئیس جمهور جدید آمریکا باید تلاش زیادی کند تا این اعتماد از دست رفته را بازیابد، البته اگر بخواهد.
نکته قابل تامل اینکه ایران از ۵ اسفند اجرای پروتکل الحاقی را در راستای اجرای قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» متوقف می‌کند. تصمیمی که به نوعی اجماعی بوده و بر مبنای سیاست قطعی تهران در قبال برجام در پیش گرفته شده است. قطعا جمهوری اسلامی نمی‌تواند در برابر ادامه تحریم‌ها و فشار حداکثری بی تفاوت بماند.
سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه روز دوشنبه با اشاره به پایان مهلت مندرج در قانون اقدام راهبردی خاطرنشان کرد: طبق مصوبه مجلس اگر تا آن موقع مشخص شده (۵ اسفند) دیگر طرف‌های عضو برجام به تعهد خود عمل نکنند، دولت مکلف است که اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند و این زمان‌بر نیست و هر روزی فرا برسد می‌تواند اجرا شود.
سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری افزود: توقف اجرای نظارت های فراپادمانی به معنای پایان تمام نظارت‌ها نیست. چرا که ما عضو پادمان هستیم و بر اساس پادمان بخش عمده‌ای از نظارت‌ها ادامه خواهد داشت و فقط اجرای پروتکل الحاقی متوقف می‌شود. همکاری ما با آژانس ادامه خواهد داشت و ایران طی نامه ای همه موارد را به اطلاع آژانس می‌رساند.
خطیب زاده در عین حال گفت: تمام اقدامات ایران به سادگی برگشت پذیر است. به شرطی که دیگر طرف‌های عضو برجام به تعهداتشان عمل کنند.
اگر اراده سیاسی لازم در دولت بایدن وجود داشته باشد شرایط کنونی فرصتی برای دیپلماسی برد –برد میان تهران و واشنگتن است. تکیه کردن بر ایده‌های غیرمنطقی و استفاده از ابزار تحریم‌ها تنها نتایج منفی به بار خواهد آورد. اکنون لازم است که جو بایدن در مقابل مخالفان ایران استقلال خود را به نمایش بگذارد.
