معاون وزیر امور خارجه درباره روند بازگشت دولت جدید آمریکا به برجام و مواضعی که تاکنون مطرح شده است اظهار کرد: بایدن و تیم وی قبل از انتخاب به عنوان رییس جمهور جدید آمریکا یکی از شعارهای انتخاباتی‌شان این بود به بسیاری از توافق‌های بین‌المللی از جمله برجام برخواهند گشت. برجام یکی از دستاوردهای دموکرات‌هاست. طبیعی است انگیزه بازگشت به برجام در آنها وجود داشته باشد به خصوص این دیدگاه که سیاست فشار حداکثری ترامپ موفق نبوده و نتوانسته به اهدافش دست یابد. آنها با این شعار و منطق جلو آمدند و انتخابات را برنده و مستقر شدند ولی تصور می‌کنم بعد از ورود آنها به کاخ سفید مشخص شد کار به آن آسانی که فکر می‌کردند، نیست. برجام مخالفان جدی در کنگره، داخل آمریکا و منطقه دارد. نیروهای مختلف بعد از ۲۰ ژانویه و استقرار بایدن در کاخ سفید شروع به کار کردن کردند و معلوم بود بر سر اینکه چگونه به برجام برگردند اختلاف دارند.

عراقچی گفت: هیچ کسی حسن نیت ایران در موضوع برجام را نمی‌تواند زیر سؤال ببرد. ایران به صورت کامل به تعهداتش پایبند بود و به تعهداتش عمل کرد. حتی بعد از خروج آمریکا از برجام یک سال در برجام باقی ماندیم و هنوز هم باقی مانده‌ایم. پانزده گزارش آژانس پایبندی ایران به تعهداتش را تایید می‌کند. اروپا بعد از خروج آمریکا وارد صحنه شد و از ما خواست در برجام بمانیم و گفتند که نبود آمریکا را جبران می‌کنیم و راه‌حل‌های عملی ارائه می‌دهند. آن یک سالی که صبر کردیم فرصت دادن به اروپا برای عمل به تعهداتشان و دیپلماسی بود. متاسفانه اروپا در عمل به تعهداتش و یازده تعهدی که طی بیانیه‌ای اعلام کردند، ناتوان بودند، البته برخی دیدگاه‌ها وجود دارد که اساسا اراده‌ای برای انجام این کار نداشتند. ما هم بر اساس حق خود در برجام طبق پارگراف‌های ۲۶ و ۳۶ از حق خود استفاده کردیم.

معاون سیاسی وزیر امور خارجه افزود: ما تعهدات خود را گام به گام کاهش دادیم، برای اینکه به دیپلماسی فرصت دهیم و به جایی رسیدیم که تمام تعهدات عملیاتی خود در برجام را کنار گذاشتیم و وارد قسمت نظارت‌ها نشدیم. هدف این بود که تعادلی که در برجام وجود داشت و در اثر خروج آمریکا بهم خورده بود را برقرار کرده و متوازن سازیم.

عراقچی گفت: ما از حق خود در برجام استفاده کردیم و اقدامات ما اقدامات جبرانی در مقابل اقدامات اروپا و آمریکا بود و همواره گفته‌ایم اقدامات ما برگشت پذیر است و به از بین رفتن برجام منجر نشد.

وی ادامه داد: "اسنپ بک" (ساز و کار حل و فصل اختلافات در چارچوب برجام) ساز و کاری است که به طرف برجامی که از تعهدات طرف مقابل راضی نیست اجازه می‌دهد تعهداتش را انجام ندهد و ما هم این کار را انجام دادیم و اسنپ بک ایرانی را انجام دادیم. چرا اقدامات‌مان را گام به گام کاهش دادیم؟ چون به دیپلماسی باور داشتیم.

معاون وزیر درباره اظهارات اروپایی‌ها نسبت به گام‌های اخیر ایران که آن را نقض برجام خواندند، با بیان اینکه اروپا در جایگاهی نیست که چنین ادعایی داشته باشد اظهار کرد: با وجود  این بیانیه‌هایی که صادر می‌کنند در جلسات زبانشان در برابر ایران بسته است. آنها نتوانستند نبودن آمریکا در برجام را جبران کنند، از این رو ادعای آنها برای اینکه ایران قصوری در برجام دارد، درست نیست. با وجود تلاش سنگین ترامپ برای از بین بردن کامل برجام و اقداماتی که در شورای امنیت به رغم ناکامی انجام داد، اینکه برجام زنده است به خاطر ایران است و اروپا سهمی در این رابطه ندارد، مگر سهمی سیاسی در سازمان ملل که مقابل اقدامات آمریکا ایستاد.

عراقچی درباره اقدام ایران برای لغو اجرای پروتکل الحاقی تصریح کرد: ما تعهدات خود را به جز قسمت نظارت‌ها کاهش دادیم. در قانون مجلس، دولت مکلف است که اجرای نظارت‌های فراتر از پادمان که شامل پروتکل الحاقی هم می‌شود، باید متوقف شود. از زمان الحاق به «ان پی تی» موافقت نامه پادمان میان ایران و آژانس در حال اجرا است. در برجام برای اعتمادسازی اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و اقدامات فراتر از آن را در بخش‌هایی اجازه دادیم.

وی خاطرنشان کرد: دامنه نظارت آژانس با لغو اجرای این نظارت‌ها محدود می‌شود، نه اینکه از بین برود. بر اساس پادمان جامع بازرسان در ایران حضور خواهند داشت و تبلیغات غربی‌ها در این باره درست نیست. از نظر بنده حدود ۲۰ الی ۳۰ درصد توان نظارتی آژانس بعد از لغو اجرای پروتکل الحاقی کاهش می‌یابد. در قدم اول غنی سازی ۲۰ درصد و در قدم بعدی اجرای پروتکل و نظارت‌های اضافی دیگر متوقف می شود. این اقدام مقرر شده ۵ اسفند انجام شود و با توجه به اینکه به نظر نمی‌آید تا این تاریخ اقدامی در جهت لغو تحریم‌ها انجام شود، این قانون در این تاریخ اجرا می‌شود. 

عراقچی در پاسخ به این که آیا این اقدام به معنای خروج ایران از برجام است گفت: خیر، به معنی خروج از برجام نیست. اقدام ۵ اسفند یعنی توقف اجرای پروتکل الحاقی برگشت‌پذیر است. به محض اینکه خواسته‌های ما در برجام و خواسته مجلس در مصوبه مذکور انجام شود، ما می‌توانیم به این اقدامات بازگردیم. تعهدات ما در برجام کاهش می‌یابد اما بازرسی‌ها متوقف نمی‌شود و بر اساس پادمان جامع ادامه دارد. راه برای بازگشت طرف‌های برجامی باز است و راهکار این بازگشت که بارها از سوی مقامات ایران بیان شده است، عمل آنهاست. اگر آنها به تعهدات خود برگردند و ما آنها را راستی آزمایی کنیم، مسیر قابل بازگشت است.

معاون ظریف خاطرنشان کرد: در چند سال گذشته هوشمندانه و مدبرانه عمل کردیم، هم تعهدات خود را کاهش دادیم، هم برجام را در کلیت خود حفظ کردیم. اگر برجام اهمیت ذاتی خود را از دست می‌داد، طبعا برجام از بین می‌رفت. برجام برای ما ارزش راهبردی و سیاسی دارد، امتیازات آن در چند سال گذشته برای ما وجود داشته به ویژه لغو تحریم‌های سازمان ملل از جمله امتیازات راهبردی برجام برای ما بود. البته مزایای اقتصادی آن را از دست داده بودیم. در هر حال الان که بایدن آمده فرصتی است که برجام حفظ شود.

وی با اشاره به سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران تصریح کرد: وقتی ۵ اسفند قانون مجلس را اجرا کنیم، طبیعی است که وضعیت جدیدی بین ما و آژانس ایجاد می‌شود. با توقف پروتکل الحاقی و نظارت‌های جدید وضعیت جدیدی ایجا می‌شود و آقای گروسی خودش اظهار کرد که نوع جدیدی از همکاری بین ایران و آژانس ایجاد شود تا همکاری‌ها کمترین آسیب را ببیند. او هم در نامه‌ای که به ما نوشت و در توییترش هم صراحتا نوشت، سعی دارد در چارچوب مصوبه مجلس همکاری‌ها شکل گیرد. او آمده است نظم جدیدی بین همکاری‌ها ایجاد کند که امری طبیعی است و این کار را روز یکشنبه با همراهی دوستان ما در سازمان انرژی اتمی انجام می‌شود.

عراقچی در پاسخ به این که ممکن است نظارت‌های بیشتر را به بهانه‌های جدید ایران بپذیرد؟ گفت: اجرای پروتکل الحاقی و نظارت‌های بیشتر متوقف می‌شود، اما اینکه همکاری ایران و آژانس در شرایط جدید چه شکلی به خود بگیرد در مذاکرات جدید و در سفر آقای گروسی بررسی می‌شود.

وی در پاسخ به این پرسش که ممکن است آمریکا با پیشنهادات و امتیازاتی نمادین بخواهد به برجام بازگردد، آیا اقدامات اخیر آمریکا جای اجرای تعهدات آمریکا در برجام را می‌گیرد و سبب منصرف شدن ایران از توقف اجرای پروتکل الحاقی می‌شود؟ گفت: خیر. اقدام آمریکا در نامه‌ای که به شورای امنیت درباره لغو قطعنامه‌ها علیه ایران طبق قطعنامه ۲۲۳۱، و اینکه قطعنامه ۲۲۳۱ همچنان معتبر است اقدام درستی از سوی آمریکا بود اما این اقدام به لحاظ عملیاتی در رفع تحریم‌ها تاثیری ندارد و صرفا یک اقدام سیاسی موثر است. به نوعی آمریکا با این کار از اقدامات گذشته خود توبه کرده است که ارزشمند است، اما وقتی به بحث تحریم‌ها برسیم ارزشی ندارد. برای ما اجرای تعهد برجامی آمریکا مهم است. برای ما ملاک رفع تحریم‌هاست. در مقابل اقدامات نمادین اخیر می‌توانند اقدامات نمادین انتظار داشته باشند، اما تعهدات ما در برجام در مقابل رفع تحریم ها انجام می‌شود. اگر آمریکا وارد این حوزه شود و اقدامات خود را انجام دهد می‌توانند توقع داشته باشند که ایران هم گام عملی برای اجرای تعهداتش داشته باشد. برداشتن محدودیت‌های نمایندگی ایران در سازمان ملل خیلی جایگاهی ندارد، ولی نامه برای شورای امنیت به لحاظ سیاسی مهم است، اما به نظر می‌آید با توجه به این که رفع تحریم‌ها اتفاق نیفتاده است، اقدام ۵ اسفند انجام می‌شود و اجرای پروتکل الحاقی لغو می‌شود.

معاون ظریف در پاسخ به این منظور ایران از رفع تحریم‌ها، کدام تحریم‌هاست گفت: منظور تحریم‌هایی است که در برجام ذکر شده که باید برداشته شود و ترامپ آنها را دوباره اعمال کرده و همه تحریم‌هایی که ترامپ دوباره به قول خودشان تحت برچسب جدیدی وضع کرد. طبق برجام تحریم‌هایی که در چارچوب هسته‌ای وضع شده بودند، رفع شدند، کاری که اینها کردند بعضی از تحریم‌های هسته‌ای را مرتبط با تروریسم یا موضوعات دیگر کردند. در برجام هم آمده است تحریم‌هایی‌هایی که برداشته شده است را نباید تحت عنوان دیگری وضع کنند، از این رو همه اینها باید برداشته شود تا ما بگوییم که خواسته ما تامین شده است یعنی باید برگردیم به اول ۲۰۱۷ که ترامپ روی کار آمد.

عراقچی: لغو اجرای پروتکل الحاقی از ۵ اسفند، موضوع خسارات پیش شرط بازگشت آمریکا به برجام نیست

وی در پاسخ به اینکه مقامات آمریکایی تمایل خود را برای حضور در مذاکرات ۱+۵ اعلام کردند، آمریکا چه زمانی می تواند به این مذاکرات بازگردد؟ گفت: در دو سه روز گذشته در ادبیات آمریکایی‌ها به ۱+۵ اشاره شده است و حتی بایدن هم این را گفت. نکته‌ای که سخنگوی وزارت خارجه هم نسبت به آن تذکر دادند این بود که الان چیزی تحت عنوان ۱+۵ نداریم. از می ۲۰۱۸ که آمریکا از برجام خارج شد موجودیت ۱+۵ هم دیگر وجود ندارد و الان ۱+۴ داریم، از این رو نمی‌توانند به مفهوم ۱+۵ اشاره کنند. اما اینکه می‌توانند به مذاکرات برگردند؟ بله، به شرطی که تحریم‌ها را بردارند. بازگشت آمریکا به برجام بدون برداشتن تحریم‌ها موضوعیت ندارد. از نظر ما وقتی عضو برجام می شوند که آمریکا تحریم ها را برداشته باشد.

عراقچی با اشاره به اظهارات رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای دعوت از آمریکا در قالب مذاکرات ۱+۵ گفت: موضع ما روشن است که ۱+۴ داریم. آقای بورل هماهنگ کننده مذاکرات هسته‌ای هم هستند و اعلام کرده که از اعضای فعلی برجام دعوت می کند برای یک جلسه غیررسمی و از آمریکا هم دعوت می‌کند به عنوان میهمان تا گفت و گویی برای نقشه راه آینده انجام شود. این پیشنهاد را ایشان داشت چون موضع ایران را در مخالفت با حضور آمریکا می‌داند، این ابتکار را به خرج داد. ما در حال بررسی این پیشنهاد هستیم و با سایر شرکا چین و روسیه در حال مشورت هستیم اما تصور می‌کنیم که بازگشت آمریکا به برجام و رفع تحریم‌ها به مذاکره‌ای احتیاج ندارد. اگر می‌خواهند برگردند، تحریم‌ها را بردارند و به برجام بازگردند. این دعوت به گفت‌وگو از نظر ما مبهم است. اصولا نیاز به گفت‌وگو نداریم. ممکن است ترتیبات عملی و فنی نیاز باشد اما اصولا نیاز به گفت‌وگو نیست. با این حال در حال بررسی پیشنهاد آقای بورل هستیم.

وی درباره رفتار اروپایی‌ها که بدون خروج از برجام به تعهداتشان عمل نکردند تصریح کرد: اروپا مدعی بود که ما تحریم‌های اروپایی را برداشتیم و در عمل هم برداشته بودند اما ایران نمی‌توانست از امتیازاتش به خاطر غلبه سیتسم مالی آمریکا بر اروپا استفاده کند. شرکت‌های اروپایی نگران تحریم آمریکا بودند. بارها به آنها گفتیم باید به حال نقض حاکمیت خودتان توسط آمریکا به خاطر حجم تبعیت شرکت‌های اروپایی از سیستم مالی آمریکا فکری کنید. ما ساز و کار حل اختلاف در برجام را دو بار علیه آمریکا و یک بار علیه اروپا فعال کردیم و دومی هنوز معتبر و در جریان است.

معاون وزارت امو خارجه در پاسخ به این که ممکن است آمریکا بگوید تحریم را برداشتیم اما در عمل اتفاقی نیفتند، مثل آنچه در زمان اوباما اتفاق افتاد؟ گفت: تدبیر ما این است که نگاه به عمل آنها می‌کنیم و بعد عمل متقابل مان را انجام می دهیم. مثلا اگر تحریم نفتی برداشته می‌شود باید ببینیم قابلیت فروش، امکان حمل و نقل، بیمه و بازگشت پول حاصل از فروش هم ایجاد می‌شود یا خیر تا ما مطمئن شویم که تحریم نفتی واقعا برداشته شده است. رییس جمهور هم این مساله را به بیان دیگری گفتند که امضا در مقابل امضا، بیانیه در مقابل بیانیه و عمل در مقابل عمل. اگر بیانیه صادر کنند ما هم بیانیه صادر می‌کنیم. اما ما زمانی به تعهدات خود برمی‌گردیم که آنها به تعهداتشان برگردند. حالا این مساله می تواند یک جا انجام شود و اگر می‌خواهند گام به گام، ما هم به همان شکل اقدام می کنیم.

وی در ادامه در پاسخ به آنچه در بیان اجرای برجام در گذشته از سوی آقای سیف مطرح شد مبنی بر اینکه نتیجه اجرای برجام "تقریبا هیچ" بوده است، اینگونه نشود که باز با اجرای آن نتیجه حاصل از آن "تقریبا هیچ" باشد گفت: برجام در ۲۶ دی ۹۴ اجرایی شد و گفته آقای سیف به فروردین ۹۵ برمی‌گردد یعنی سه ماه بعد از اجرا و خطاب به بانکداران در آمریکا گفتند که منافع ما از این مدت اجرای برجام، تقریبا هیچ بوده است.

عراقچی ادامه داد: بازگشت امورات بانکی ما به طور معمول خودش به آسانی انجام نمی‌شد. مشکلات زیادی بر سر راه بود که باید مدنظر داشته باشیم. وقتی تحریم‌ها رفع می شود بازگشت به حالت عادی زمان بر است و بانک ها تا وقتی روابط خود را شکل دهند یا مثلا شرکت های نفتی دوباره بخواهند بازگردند زمان بر است. مشکلات در عمل وجود دارد و باید تدبیر کنیم که سریعتر و با سهولت انجام شود. باید دید وقتی تحریم‌های سرمایه گذاری در نفت برداشته می‌شود، حتما یک فاصله معقول باشد که شرکت‌ها دوباره بیایند و قرارداد ببندند، مهم این است که مانعی بر سر راه شرکت‌ها وجود نداشته باشد، اینکه شرکت‌ها کی وارد شوند و چقدر تردید دارند، این بحث دیگری است. اما این که مشاهده کنیم در عمل مانعی نیست و هر کشور و شرکتی خواست بتواند وارد ایران بشود، آن وقت می‌توان گفت که بر سر رفع تحریم‌ها مانعی نیست.

وی خاطرنشان کرد: آمریکایی‌ها معتاد به تحریم‌ها شدند و دست برداشتن از اینها برایشان سخت است و در دوران اوباما موانع زیادی در داخل وزارت خزانه داری آمریکا داشتیم اما در یک سالی که برجام اجرا شد از دی ۹۴ تا دی ۹۵ گشایش های قابل توجهی در اقتصاد ایران پدید آمد و در گزارش‌های سه ماهه وزارت خارجه به مجلس این روند پیشرفت و گشایش هم ثبت شده است، البته در حد انتظارات ما نبود.

عراقچی در ادامه گفت: اینکه می‌گوییم موضع ما این است که تا وقتی آمریکا تحریم‌ها را برنداشته، عضو برجام نیست و نمی‌تواند از امتیاز اسنپ بک استفاده کند. ما گفتیم که سوء استفاده آمریکا از اسنپ بک موضوعی است که صلاحیت آمریکا را زیر سوال برده است. اگر آمریکا تحریم را برداشت و برگشت، بعد تازه چند بحث عمده داریم. یکی از آنها خسارات ما است و یکی هم اسنپ بک و سواستفاده آمریکا از این مساله. باید تضمین داده شود که دیگر سواستفاده نمی شود.

وی درباره برنامه وزارت خارجه برای پیگیری خسارات ناشی از اجرا نشدن برجام؟ گفت: در چهار سال یا به عبارتی سه سال گذشته خسارات زیادی دیدیم. این خسارات در دستور کار است البته پیش شرط بازگشت آمریکا به برجام نیست. نمی گوییم آمریکا اول خسارت بدهد بعد برگردد اما در دستور کار ما برای پیگیری هست. ما از اجرا نشدن تعهدات برجامی خسارات مستقیم و غیرمستقیم دیدیم. محاسباتی هم انجام شده است مثلا میزان مشخصی سالانه نفت می‌فروختیم که نتوانستیم در این مدت بفروشیم و این یکی از آنهاست.

معاون ظریف درباره اظهارات مقامات آمریکا برای افزودن مسایل موشکی و منطقه ای به برجام تصریح کرد: به نظرم رویکردها در مهار قدرت ایران تفاوتی ندارد. دعوا بر سر شیوه انجام این کار است. دولت فعلی آمریکا معتقد است فشار حداکثری کار نکرده است ولی از آن طرف تمدید دوره‌های برجام و دخالت دادن مسایل منطقه ای و موشکی را تکرار می‌کنند. به آقای بلینکن باید گفت که چرا فکر می‌کند چیزهایی که ایران زیر فشار حداکثری قبول نکرد را در دولت آنها با مذاکره قبول می‌کند؟ ترامپ ارزو داشت فقط یک عکس با آقای روحانی بگیرد یا دو کلمه موشکی و منطقه‌ای را به برجام اضافه کند. اما چیزی فراتر از برجام آنها نخواهند گرفت، همان طور که ترامپ با فشار حداکثری نتوانست بگیرد.

وی تاکید کرد: موضع ما درباره ورود نکردن به مسایل منطقه‌ای و موشکی مان روشن است؛ حتما قبول نمی کنیم. تنها تفاوت این حرف تیم بایدن با تیم ترامپ در این است که ترامپ می‌گفت برجام را کنار بگذاریم و توافق جدیدی انجام دهیم و آقایان در دولت بایدن می‌گویند، اول برجام بعد به آن مسایل بپردازیم اما نه الان و نه بعدا به این مسایل نمی پردازیم. توانمندی نظامی ما قابل مصالحه و مذاکره نیست. مسایل منطقه‌ای ما منطق خاص خود را دارد و این موضعی مخفی نیست و روشن بیان کرده‌ایم. برجام فعلی را بدون کم و زیاد حاضریم اجرا کنیم اگر آنها به تعهداتشان برگردند و اگر مذاکراتی هم باشد درباره نحوه اجرای همین توافق است.

عراقچی درباره رفتار و مواضع امانوئل مکرون اظهار کرد: کلا درباره اروپایی‌ها باید گفت که توانمندی بسیار پایین و ادعای بالا. بعضی مثل فرانسه بیشتر و بعضی کمتر اینگونه اند. آنها روشن می‌گفتند که ما تحریمی نداریم اما به واقعیت تحریم‌های آمریکا مجبوریم تن بدهیم.

معاون وزیر امور خارجه درباره واکنش آقای ظریف به موضوع تاسیسات دیمونا اسراییل و از طرفی نگرانی اروپایی‌ها از غنی سازی ۲۰ درصدی ایران گفت: اروپا گرفتار استاندارد دوگانه است. اگر صداقت دارند و نگران اشاعه سلاح هسته‌ای هستند، متحد و دوست شان اسراییل این سلاح‌ها را دارد و همه را در ابهام نگه داشته و عضو ان پی تی هم نشده است. این در حالی است در مقابل یک مقدار افزایش غنی سازی تحت نظارت آژانس در ایران شروع به شلوغ کردن می‌کنند! این برخورد دوگانه امر شناخته شده‌ای است و گریزی از این هم ندارند. آنها نگران موشک‌های ایران هستند در حالی که می‌دانند حالت بازدارندگی دارد، اما میلیاردها دلار سلاح را به کشورهای منطقه می‌فروشند. کاملا روشن است که اهداف سیاسی دارند و آقای ظریف این را روشن به رخ شان کشیدند. در عین حال اگر نگران اجرا نشدن پروتکل الحاقی در ایران هستند، به همان اندازه نگران برنامه متحد هسته‌ای خود که همه نظارت‌ها را کنار گذاشته باشند؟