اگر در مذاکرات وین توافق نشود، ایران چه می کند؟
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از همشهری، پایان هفتمین دور از مذاکرات احیای برجام با حضور ایران و ۱+۴ در هتل کوبورگ وین بدون دستیابی به نتیجه مشخص، نشان داد غربی‌ها با وجود طرح ادعاهای مکرر پیرامون لزوم احیای توافق هسته‌ای و بازگشت ایالات‌متحده به این توافق، در این مذاکرات جدی نیستند. براین اساس بی‌عملی تروئیکای اروپایی درمقابل پیشنهادهای حقوقی و مستدل مذاکره‌کنندگان ایرانی نشان داد آنان همچنان در دام تناقض‌هایی گرفتار آمده‌اند که تصمیم‌سازان آمریکایی نیز با آن مواجه هستند. کارشناسان معتقدند رویکردی که ایالات‌متحده در این دور از مذاکرات اتخاذ و اروپایی‌ها را نیز دچار سردرگمی کرده‌است، دستیابی به توافق مثبت را سخت‌تر می‌کند؛ موضوعی که محمود عباس‌زاده‌مشکینی، سخنگوی کمیسیون امنیت‌ملی و سیاست‌خارجی مجلس‌شورای اسلامی معتقد است ایران برای چنین شرایطی آماده‌است و گزینه‌های مختلفی را روی میز دارد. وی همچنین تأکید می‌کند که مذاکره‌کنندگان ایرانی با دست‌پر در وین حاضر شدند و پیشنهادهای منطقی و قانونی جمهوری‌اسلامی‌ایران را طرف‌های مقابل ارائه کردند و اکنون توپ برجام در زمین غربی‌هاست. گفت‌وگوی عباس‌زاده‌مشکینی را در ادامه می‌خوانید.
برایند هفتمین دور از مذاکرات احیای برجام در وین را چگونه تحلیل می‌کنید؟
ابتدا باید به این نکته توجه داشت که در این دور از مذاکرات هم دولت ما جدید بود و درواقع نخستین دور از مذاکرات در دولت سیزدهم به‌حساب می‌آمد و هم مذاکره‌کنندگان ما با رویکردهای متفاوتی در وین حاضر شده بودند؛ بنابراین شرایط با گذشته دچار تغییراتی شده بود. درواقع در این دور از مذاکرات شاهد حضور اعضای متفاوت با انتظارات متفاوت و ادبیات و مواضع متفاوت در تیم مذاکره‌کننده جمهوری‌اسلامی ایران بودیم؛ موضوعی که طبیعتا واکنش متفاوت حریف را نیز به‌دنبال دارد و زمینه‌ساز بروز تغییرات محتوایی و شکلی در جریان مذاکرات می‌شود. در چنین شرایطی ایران در هفتمین دور از مذاکرات احیای برجام با دست‌پر حاضر شد و درواقع ما در جایگاه طلبکار قرار داشتیم و غربی‌ها باید اعتمادسازی می‌کردند.
این اعتماد بازسازی می‌شود؟
به‌هرحال باید درنظر گرفت که ما در گذشته وقت زیادی برای گفت‌وگو با طرف‌های غربی صرف کرده‌ایم و هزینه‌هایی نیز برای کشورمان به‌همراه داشته است، اما به‌هر طریق توافقی حاصل شد و برجام شکل گرفت. براین اساس دوطرف تعهدهایی را متقبل شدند؛ ایران باید سطح فعالیت‌های هسته‌ای خود را کاهش می‌داد و طرف‌های مقابل نیز باید تحریم‌ها را برمی‌داشتند. جمهوری‌اسلامی ایران به تعهدهای خود عمل کرد، اما غربی‌ها نه‌تنها بدعهدی کرده و به تعهدهای خود عمل نکردند، بلکه به وضع تحریم‌های جدید پرداختند و براساس آمارهای موجود، پس از توافق برجام حدود ۱۵۰۰تحریم علیه کشورمان اعمال شده است. براین اساس طرف‌های مقابل در مذاکرات وین ابتدا باید اعتماد ایران را جلب کنند و به جبران گذشته بپردازند و تضمین‌هایی بدهند که دیگر اتفاق‌های گذشته تکرار نخواهد شد؛ چراکه پذیرفته نیست که با آنها مذاکره کنیم و به توافق هم برسیم و تعهدهای خود را اجرا کنیم، اما طرف‌های مقابل به وظایف خود در قبال کشورمان عمل نکنند. آنان باید به انتظارات ایران پاسخ دقیق و روشن بدهند.
در مذاکرات وین شاهد چنین رویکردی از طرف‌های غربی در قبال ایران بودیم؟
متأسفانه نه‌تنها اروپایی‌ها پاسخ روشنی در قبال بدعهدی‌های خود ندارند، بلکه طلبکارانه وارد مذاکرات شدند و با طرح موضوع‌های حاشیه‌ای، قصد فرار به جلو را داشتند. این موضوع درحالی بود که ما با دست‌پر وارد مذاکرات شدیم و درواقع به‌دنبال احقاق حقوق خود و وصول طلب‌مان از غربی‌ها بودیم. با توجه به این موضوع اگر قرار است توافقی حاصل و نتایج مثبتی از مذاکرات گرفته شود، ابتدا باید تضمین‌هایی به ایران داده شود که به تعهدهای خود عمل خواهند کرد یا اینکه قرار است وضعیت قبلی ادامه یابد. درخواست جمهوری اسلامی از طرف‌های مقابل روشن است؛ تحریم‌ها باید به‌صورت مؤثری لغو شود.
در جریان مذاکرات چقدر به هدف لغو تحریم‌ها نزدیک شده‌ایم؟
در شرایط کنونی برای گمانه‌زنی درباره این موضوع زود است؛ چراکه باید منتظر رایزنی مذاکره‌کنندگان در پایتخت‌هایشان باشیم. باید درنظر گرفت که این دور از مذاکرات در سطح معاونان وزرای امورخارجه برگزار شد؛ بنابراین از ابتدا هم انتظار دریافت پاسخ دقیقی از آنان را نداشتیم؛ چراکه این موضوع مستلزم رایزنی آنها با مسئولان بالادستی خود در کشورهایشان است و انتظار نداریم که در این سطح به ما جواب بدهند و طبیعتا سران آنها باید تصمیم بگیرند.
به‌نظر شما اروپایی‌ها چقدر در مذاکرات برای برآوردن خواسته‌های ایران جدی هستند؟
براساس شواهد موجود، اروپایی‌ها در این دور از مذاکرات بیش از آنکه در پی برآوردن مطالبات ایران در زمینه لغو مؤثر تحریم‌ها باشند، به‌دنبال متعهد کردن کشورمان در گرفتن امتیازهای جدید هستند و مشخص است که ما چنین اجازه‌ای را به آنها نمی‌دهیم و طبیعی است که زیاده‌خواهی آنان را قبول نمی‌کنیم.
این زیاده‌خواهی از چه جنسی است؟
تروئیکای اروپایی به‌دنبال محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز کشورمان است؛ موضوعی که به‌دلیل نقض تعهدها ازسوی آنان اصلا پذیرفته نیست. پس‌از بدعهدی آمریکا و اروپایی‌ها در اجرای وعده‌های خود، ما براساس قانون مصوب مجلس، بخشی از تعهدهای هسته‌ای خود را کاهش دادیم. طبیعتا قرار نبود یک‌طرفه به اجرای برجام ادامه دهیم؛ بنابراین آنها پیشقدم شدند و تقاضای مذاکره را مطرح کردند و اکنون باید حسن‌نیت خود را نشان دهند؛ نه اینکه انتظارات جدیدی را عنوان کنند. با توجه به این موضوع است که می‌گویم نمی‌توان به آنها اعتماد کرد.
این رویکرد تأثیری هم بر روند مذاکرات داشت؟
زیاده‌خواهی غربی‌ها سبب شده آنها در مذاکرات به حاشیه‌ها بپردازند و از بحث اصلی منحرف شوند. اروپایی‌ها در مذاکرات اخیر موضوع‌هایی را مطرح می‌کردند که ربطی به حل موضوع اصلی که همان لغو مؤثر تحریم‌ها بود، نداشت. تقاضای ما روشن و منطقی است؛ تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی باید برداشته شود و حاشیه‌روی در مذاکرات پذیرفته نیست.
برخی معتقدند بروز بن‌بست در مذاکرات دور از انتظار نیست. شما چه نظری دارید؟
به‌نظرم طرح موضوع «احتمال بن‌بست» چندان مناسب نیست؛ چراکه در مذاکره مهم این است که چه برگ برنده‌ای دارید، از مذاکرات چه می‌خواهید و همچنین از چه ابتکاری بهره می‌برید. در این دور از مذاکرات ابتکار عمل در دست ما بود و دست‌بالا را داشتیم. ما برای رفع تحریم‌ها مذاکره می‌کنیم و فعالیت‌های هسته‌ای‌مان نیز براساس پادمان‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بوده و مورد تأیید این نهاد نیز قرار گرفته‌است. آنها نمی‌توانند حق ما را انکار کنند.
اگر حاضر به پذیرش حقوق ایران نشوند چه؟
اگر حقوق ایران را نپذیرند، ما راه خود را ادامه می‌دهیم و برهمین اساس برای بی‌اثرسازی تحریم‌ها برنامه‌ریزی کرده‌ایم. البته باید اذعان کنم که ما مذاکره را ترجیح می‌دهیم، اما اگر جواب نگیریم، گزینه‌های دیگری روی میز داریم که در موقع مقتضی درباره آنها صحبت خواهیم کرد. اگر طرف‌های غربی لغو تحریم‌ها را نپذیرند، به‌دنبال خنثی کردن تحریم‌ها می‌رویم و اگر کماکان عناد نشان دهند، گزینه‌های مؤثری برای مقابله داریم. نوع تدوین بودجه۱۴۰۱ بدون توجه به نتیجه مذاکرات این پیام را برای طرف‌های مقابل به‌همراه دارد که برجام دیگر اولویت ما نیست؛ اکنون دیگر توپ در زمین حریف است.
