آینده امارات با قدرت گرفتن شریکِ جاه‌طلب بن‌سلمان

محبوب پایتخت‌ها

به گزارش رسانه‌های رسمی امارات متحده عربی، مجلس اعلای این کشور، شیخ محمد بن‌زاید آل نهیان را به عنوان رئیس دولت در این کشور انتخاب کرد. شیخ محمد بارها از نفوذ خود برای مداخله در درگیری‌های منطقه‌ای به وسیله یکی از مجهزترین ارتش‌های خاورمیانه استفاده کرده است.

بن زاید که از سال 2004 به مقام ولی‌عهدی رسیده بود، چهارمین صندوق سرمایه‌گذاری و حدود 6 درصد از ذخایر کشف شده نفت خام در دنیا را در اختیار دارد. او هم‌چنین تلاش کرده تصویر امارات را به عنوان سرزمینی با آزادی‌های اجتماعی لیبرال و طرفدار کسب و کار در منطقه‌ای آشفته ارتقا دهد، و البته از طریق نظارت با فناوری‌های پیشرفته کنترل شدیدی هم بر مخالفان دارد.

او که در سال 1961 در شهر العین متولد شده -چند سال پس از اولین کشف نفت در ابوظبی و یک دهه قبل از اینکه پدرش به تشکیل کشوری متشکل از هفت شیخ نشین کمک کند- فارغ التحصیل آکادمی نظامی سلطنتی بریتانیا است و در نیروهای ویژه امارات متحده عربی به عنوان خلبان هلیکوپتر خدمت کرده است.

این مرد 61 ساله که از اعتماد واشنگتن برخوردار است، از قدرت اقتصادی کشورش برای جلب مشارکت موثر دیگر کشورها -از روسیه تا چین- استفاده کرده است و پایتخت‌های آنها را برای بازدیدهای غیرمرتب خود در خارج از کشور انتخاب کرده است.

هدایت سیاست خارجه فعالانه

او در خارج از خاورمیانه کم‌تر از همتای سعودی خود -محمد بن سلمان- شناخته شده است. اما شیخ محمد در زمانی که به عنوان حاکم واقعی امارات متحده عربی زمامداری می‌کرد، سیاست خارجی فعالی را هدایت کرد که اتحادهای خاورمیانه را تغییر و علیه سیاست‌های اسلام‌گرایانه به پا خاست.

شیخ محمد که نگران عقب‌نشینی ایالات متحده از خاورمیانه است، تلاش داشته تا در سراسر منطقه مداخله داشته باشد.  او در مقام یک سرباز حرفه‌ای، زرادخانه قدرتمندی ساخته است - امارات هشتمین واردکننده بزرگ سلاح در جهان در پنج سال گذشته بوده- و کشورش را درگیر جنگ‌هایی در لیبی و یمن کرده است. این کشور هم‌چنین به ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده علیه داعش پیوست و از عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور کنونی مصر، در برابر محمد مرسی،رئیس‌جمهور منتخب اسلام‌گرای سابق، حمایت کرد.

بن زاید، در طول یک سخنرانی عمومی نادر برای جوان اماراتی در سال 2017، با تکرار سخنان مادر یک سرباز کشته شده، از اولویت‌های خود پرده برداشت: «ما باید جلوی خطر را بگیریم و آن را در نطفه خفه کنیم».

جو بایدن، امارات متحده عربی را «شریک ضروری» ایالات متحده خوانده و متعهد شده که روابط دوجانبه را بیش از پیش تقویت کند. این‌که چه کسی جایگزین بن‌زاید به عنوان ولیعهد ابوظبی خواهد شد، مشخص نیست. در حالی که هیچ قانون سفت و سختی در مورد جانشینی در این وجود ندارد، برادر شیخ‌محمد و مشاور با نفوذ امنیت ملی شیخ طحنون بن زاید یک گزینه اصلی است. یکی از پسران او نیز می‌تواند انتخاب شود، از جمله شیخ خالد بن محمد بن زاید، که مسئولیت‌های او در سال های اخیر افزایش یافته است.

قطب گردشگری

ثروت نفتی و توسعه سریع امارات متحده عربی از دهه 1990 این کشور را به دومین اقتصاد بزرگ جهان عرب پس از عربستان سعودی تبدیل کرده است. این مسئله به شکل‌گیری این کشور به عنوان قطب تجاری و گردشگری خاورمیانه کمک کرده است.

شیخ محمد ثروت حاصل از بخش انرژی کشور را به سمت صنایع جدیدی مانند فناوری و تولید هدایت می‌کند تا کشور را برای آینده پس از نفت آماده کند.

سیاست تهاجمی

در خلیج فارس، شیخ محمد با قطع روابط با قطر در سال 2017 و در همکاری با نزدیک‌ترین متحد منطقه‌ای خود، یک اتحادیه منطقه‌ای 50 ساله را در هم شکست –اگر چه  در سال 2021 دوباره سعی کرد این روابط را ترمیم کند و به طور غیرمنتظره‌ای به سمت عادی‌سازی روابط با قطر حرکت کرد و در سال 2020 به امضای توافقی با اسرائیل –تحت حمایت دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا- مبادرت ورزید.

او که از بلندپروازی‌‌های منطقه‌ای ایران به هراس افتاده بود، از کمپین فشار حداکثری ترامپ علیه تهران حمایت کرد، اما پس از حملات علیه نفت‌کش‌ها در سواحل امارات در سال 2019 که با واکنش نظامی آمریکا همراه نشد، تلاش کرده که در رابطه با تهران جانب احتیاط را برگزیند.

با این حال او تلاش داشته تمام مخالفت‌های داخلی را به کنترل خود درآورد. بر اساس ارزیابی طبقه‌بندی شده اطلاعاتی ایالات متحده که توسط نیویورک تایمز گزارش شده، برنامه محبوب ToTok، متهم به یک ابزار مخفی جاسوسی برای امارات شده است.

در همین حال، نقش امارات در یمن از نظر انسانی، مالی و اعتباری پرهزینه بوده است. این مداخله باعث اتهام جنایات جنگی از سوی مجمع عمومی سازمان ملل شد تا این‌که در سال 2019، بن زاید از جنگی که ده‌ها هزار نفر در آن کشته و بدترین بحران انسانی در جهان را به وجود آورده، عقب نشینی کرد.

شراکت منطقه‌ای

نیویورک‌تایمز هم در گزارشی با عنوان «محمد بن زاید، شریک جاه‌طلب ایالات متحده، برای رهبری امارات برمی‌خیزد» توسط بن هابرد به روابط بن زاید با ایالات متحده پرداخته است.

بن‌زاید که به محمدبن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و حاکم واقعی این پادشاهی نزدیک است، نقش بزرگی در بازاریابی شاهزاده جوان سعودی در واشنگتن به عنوان آینده عربستان پس از به قدرت رسیدن پدرش، ملک سلمان، در سال 2015 ایفا کرد.

این دو کشور مدت کوتاهی پس از مداخله نظامی در یمن رهبری که هیچ یک از اهداف اصلی آن را محقق نکرد، در بن بست شدید قرار گرفته و به یکی از بدترین بحران‌های انسانی جهان دامن زده‌اند

پس از قیام های بهار عربی که در سال 2011 در سراسر منطقه گسترش یافت، شیخ محمد در پشت صحنه برای حمایت از قدرتمندان و تضعیف اسلام گرایان سیاسی در مصر و تونس با یاری بن‌سلمان فعالیت کرد.

روابط متلاطم با واشنگتن

اخیراً، دولت او در برابر درخواست‌های غرب برای کمک به منزوی کردن ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، به دلیل تهاجم او به اوکراین، مقاومت کرده و امارات را به مفری برای الیگارشی‌های روسی و پول آن‌ها تبدیل کرده است. 

در واقع، روابط شیخ محمد با کاخ سفید در سال‌های اخیر بدتر شده است. او به طور خصوصی از باراک اوباما به دلیل تلاش او به خاطر یک توافق بین‌المللی که برنامه هسته‌ای ایران را محدود می‌کرد، ابراز ناامیدی کرد. شیخ محمد در کنار مقامات اسرائیل و عربستان سعودی مدعی بود که تمرکز تنها بر برنامه هسته‌ای ایران و بی‌توجهی به سایر فعالیت‌های تهران باعث می‌شود که این توافق بی‌خاصیتی باشد.

پس از انتخاب دونالد ترامپ، شیخ محمد به صورت فعالانه از او دلربایی کرد و حتی به خاطر دیدار با جراد کوشنر، داماد و مشاور ارشد ترامپ، دیدار با اوباما را لغو کرد. روابط او با ترامپ با خروج آمریکا از برجام در سال 2018 گرم‌تر شد و حداقل در ابتدا محاصره‌ قطر نظر او را هم جلب کند.

در آگوست 2020، امارات با برقراری روابط دیپلماتیک کامل با اسرائیل، پیروزی دیگری به ترامپ هدیه داد و این کشور را به سومین کشور عربی مبدل کرد که روابط رسمی با اسرائیل را برقرار می‌کند و اولین کشوری است که در 28 سال گذشته چنین روابطی را آغاز می‌کند -پادشاهی بحرین، مراکش و سودان بعداً به آن پیوستند.

رابطه شیخ محمد با جو بایدن سردتر بوده است. امارات از خروج ناگهانی ایالات متحده از افغانستان و تسلط سریع طالبان بر این کشور نگران است.  مقامات اماراتی به آمریکا‌ها گفته‌اند که احساس می کنند ایالات متحده برای محافظت از امارات متحده عربی و عربستان سعودی در برابر حملات منطقه‌ای بسیار کم‌کاری کرده و این پرسش‌هایی را در مورد تعهد دیرینه آمریکا به تضمین امنیت کشورهای خلیج فارس و تولید نفت توسط آن‌ها ایجاد کرده است.