اهل‌بیت گفته‌اند به مخالفان مذهبی خود تهمت بزنید؟

جریان ظاهرگرا و افراطی در طیف شیعیان که مع‌الاسف تعدادشان کم هم نیست، با استناد به حدیثی از نبی مکرم اسلام حضرت رسول‌الله چنین برداشت کردند که به مخالفین مذهبی خود، اعم از مسلمین و حتی سایر فرق شیعی تا غیر مسلمانان، تهمت زدن و توهین کردن جایز است و امری است که پیامبر بدان تأکید کرده است.

حجت‌الاسلام مهدی مسائلی، پژوهشگر و فعال عرصه وحدت و تقریب مسلمین در کتاب «لعن‌های نامقدس» به این شبهه پاسخ داده است و چیستی مفهوم روایت را تبین کرده است که در ادامه بخشی‌هایی از آن را می‌خوانید.

مرگ بر مخالف من!

در روزگار ما تفکری خطرناک گروهی از متدینان و حتی اندیشمندان را تهدید می‌کند بر مبنای این تفکر تهمت و افترا زدن به مخالفان جایز شمرده شده چنین استدلال می‌شود که با تهمت باید آبرو و حیثیت آنها را از بین برد تا کسی به آنها اعتماد نکند و تحت تاثیر گمراهی شان قرار نگیرد این تفکر عموماً برگرفته از روایتی منسوب به امام صادق است:«قال رسولُ‌الله، إِذَا رَأَیْتُمْ أَهْلَ اَلرَّیْبِ وَ اَلْبِدَعِ مِنْ بَعْدِی فَأَظْهِرُوا اَلْبَرَاءَةَ مِنْهُمْ وَ أَکْثِرُوا مِنْ سَبِّهِمْ وَ اَلْقَوْلَ فِیهِمْ وَ اَلْوَقِیعَةَ وَ بَاهِتُوهُمْ کَیْلاَ یَطْمَعُوا فِی اَلْفَسَادِ فِی اَلْإِسْلاَمِ وَ یَحْذَرَهُمُ اَلنَّاسُ وَ لاَ یَتَعَلَّمُوا مِنْ بِدَعِهِمْ یَکْتُبِ اَللَّهُ لَکُمْ بِذَلِکَ اَلْحَسَنَاتِ وَ یَرْفَعْ لَکُمْ بِهِ اَلدَّرَجَاتِ فِی اَلْآخِرَةِ، «هرگاه پس از من اهل شک و بدعت را دیدید، بیزاری خود را از آنها آشکار کنید و به آنها بسیار دشنام دهید و درباره آنها زیاد بدگویی کنید و عیوبشان را زیاد بگویید و به آنها تهمت بزنید، تا به فساد در اسلام طمع نکنند و مردم از آنها بر حذر شوند و از بدعت‌های آنان (چیزی) نیاموزند. خداوند در برابر این کارهایتان برای شما حسنات می‌نویسد و درجاتتان را در آخرت بالا خواهد برد. »

بعضی از اندیشمندان با استناد به فرازی از این روایت: بَاهِتُوهُمْ کَیْلاَ یَطْمَعُوا فِی اَلْفَسَادِ فِی اَلْإِسْلاَمِ وَ یَحْذَرَهُمُ اَلنَّاسُ وَ لاَ یَتَعَلَّمُوا مِنْ بِدَعِهِمْ، این گونه برداشت کرده‌اند که می‌توان به مخالفان و بدعت گذاران بهتان و تهمت زد. البته بعضی در این میان به تبیین فلسفه این حکم نیز پرداخته‌اند و گفته‌اند: دروغ حرام است ولی گاه مصلحت اقتضا می‌کند که به آنها تهمت زده شود و برای مفتضح شدنشان کارهای زشتی که نکرده‌اند به آنها نسبت داده شود تا مردم متدین عوام، از آنها فاصله بگیرند و تحت تأثیر آنان واقع نشوند. (آیت‌الله خویی، مصباح‌الفقاهة، ج۱ ص۴۵۸)

فهم صحیح حدیث چیست؟

۱. تا قرن دوازدهم هجری محدثان و شارحان این روایت، واژه «و باهتوهم» را از ماده ‌«بهت»معنای مبهوت و متحیر ساختن تفسیر می‌کردند و می‌گفتند: مقصود از آن این است که باید به بدعت‌گذاران را با ادله و براهین محکم آن چنان متحیر و مبهوت سازید که پاسخی نداشته باشند. این واژه در داستان محاجه حضرت ابراهیم با نمرود نیز به همین معنا آمده است و خداوند در قرآن می‌فرماید: فبُهِتَ الّذی کَفَر. از همین‌رو محدث بزرگوار، فیض کاشانی «باهتوهم» را در این روایت به این معنا می‌داند و می‌گوید: مقصود این است که با آنان چنان سخن بگویید که ساکت شوند و حرفی برای گفتن نداشته باشند. (فیض کاشانی، الوافی، ج۱ ص۲۴۵) پس از وی نیز ملا صالح مازندرانی در شرح بر اصول کافی، روایت را همینگونه معنا می‌کند که بهت به معنای تحیر است پس معنای روایت چنین می‌شود: با حجت قاطع و دلیل محکم راه را بر روی بدعت‌گذاران ببندید تا آنها مبهوت شوند. (ملا صالح مازندرانی، شرح اصول کافی، ج۱۰)

برداشتی که با کتاب خدا همخوانی ندارد

۲. ملاک پذیرش روایت فقط صحت سند آن نیست بلکه روایتی که می‌خواهیم بپذیریم و ملاک عمل خویش قرار دهیم، نباید با قرآن و سنت مخالفت کند. این در حالی است که روایت پیش‌گفته از این جهت خدشه‌پذیر بوده و پذیرفتنی نیست. زیرا استفاده از روش‌های باطلی همچون تهمت و افترا و دروغ با سلوک قرآنی و الهی همخوانی ندارد. خداوند در جای‌جای قرآن، مومنان را حتی در مقابل کافران به عدل و انصاف توصیه می‌کند:«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنوا کونوا قَوّامینَ لِلَّهِ شُهَداءَ بِالقِسطِ ۖ وَلا یَجرِمَنَّکُم شَنَآنُ قَومٍ عَلیٰ أَلّا تَعدِلُوا ۚ اعدِلوا هُوَ أَقرَبُ لِلتَّقویٰ ۖ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ خَبیرٌ بِما تَعمَلونَ، ای کسانی که ایمان آورده‌اید! همواره برای خدا قیام کنید و از روی عدالت، گواهی دهید! دشمنی با جمعیّتی، شما را به گناه و ترک عدالت نکشاند! عدالت کنید، که به پرهیزگاری نزدیک‌تر است! و از (معصیت) خدا بپرهیزید، که از آنچه انجام می‌دهید، با خبر است!»

شما مشغول مطالعه بخش‌هایی از این کتاب هستید

دروغ و افترا، مخالف با سیره اهل‌بیت است

۳. این روایت با روش کلی ائمه (علیهم‌السلام) مخالف است و آن بزرگواران هیچگاه خودشان چنین روشی را به کار نمی‌بستند، در غیر این صورت باید دشنام گویی‌های بسیاری از ایشان در قالب روایت به دست ما می‌رسید؛ زیرا انگیزه برای نقل چنین سخنانی بسیار زیاد است. افزون بر این که دشنام دادن و تهمت زدن مناسب شخصیت بزرگ ائمه شیعه نیست.