پشت پرده تحریم های جدید اتحادیه اروپا علیه ایران /اروپایی ها مکانیزم ماشه را فعال می کنند؟

مشروح گفت و گوی خبرنگار جماران با قاسم محبعلی را در ادامه می خوانید:

تحلیل شما از تأثیر تحریم های جدید اتحادیه اروپا علیه ایران بر مذاکرات برجام چیست؟

این تحریم ها بیشتر نمادین هستند و شاید در عمل تأثیر عینی نداشته باشند. ولی نشان می دهد تصمیم مهمی در اتحادیه اروپا گرفته شده و نشان می دهد اروپایی ها از سیاست گذشته خود منصرف شده اند که علاقه مند بودند با ایران مذاکره و گفت و گو کنند و در برجام به نتیجه برسند و به سیاست تحریم روی آورده اند.

البته ممکن است بخش عمده آن تنها به موضوع تحولات داخلی ایران مربوط نباشد؛ که «حقوق بشر» یکی از پایه های اساسی روابط خارجی اتحادیه اروپا است و روابط با کشورهای دیگر را تا اندازه زیادی بر پایه چگونگی رعایت حقوق بشر تنظیم می کنند؛ مگر جاهایی که منافع آنها با این امر در تضاد قرار بگیرد. اما می تواند به مسأله اوکراین و به کارگیری سلاح های ایرانی در این جنگ هم تا اندازه زیادی مربوط شود.

سخنگوی وزارت امور خارجه ایران رسما فروش سلاح به روسیه برای استفاده در جنگ با اوکراین را تکذیب کرد. این تکذیب ایران چقدر می تواند تأثیرگذار باشد؟

اوکراینی ها اسنادی را نشان می دهند که از سلاح های ایرانی در آنجا استفاده شده است.

ایران تنها کشوری است که به طور فعال در کنار روسیه قرار دارد

چطور می توانیم این سوء تفاهم آنها را برطرف کنیم؟

سیاست علنی ما حمایت از روسیه است و در سطوح عالی از روسیه حمایت شده و این را نمی توانیم کتمان کنیم. اروپایی ها مدعی هستند که این امر نقض قطعنامه 2231 است، اینکه هست یا نیست، یک بحث مفصل است. «حمایت سیاسی» و «فروش سلاح» در کنار همدیگر، از نظر طرف های مقابل قرار گرفتن در کنار روسیه تلقی می شود. دو جبهه تشکیل شده و حتی چینی ها خیلی با احتیاط رفتار می کنند و به نظر می رسد فعلا ایران تنها کشوری است که به طور فعال در کنار روسیه قرار دارد.

اروپایی ها به این نتیجه رسیدند که الآن زمان مناسبی است تا فشارها را بر جمهوری اسلامی افزایش بدهند

به بحث توجه اروپایی ها به حقوق بشر اشاره داشتید. آنچه در ایران اتفاق افتاده چقدر در این تحریم ها اثر داشته است؟

سال های قبل که، چه در دولت مرحوم آقای هاشمی و چه در دولت آقای خاتمی، مذاکرات برای احیای روابط تجاری با اروپا صورت می گرفت، برای روابط با هر کشوری دیگری روی سه اصل «دموکراسی»، «حقوق بشر» و «اقتصاد رقابتی» تکیه می کردند؛ و می گفتند به مقداری که در این سه پایه اصلی روابط ما پیشرفت داشته باشید، روابط ما با شما توسعه پیدا می کند. اما امروز در هر سه قسمت آنها نسبت به ایران مسأله دارند. اقتصاد ایران یک اقتصادی انحصاری و دولتی است و به خصوص عمده اقتصاد در دست نهادهای خصولتی است. همچنین همواره اروپا مدعی بوده که ایران ناقض حقوق بشر است و بیشترین تحریم هایی که تا حالا اتحادیه اروپا کرده در خصوص نقض حقوق بشر است. در مسأله دموکراسی هم آنها انتخابات ما را یک انتخابات آزاد و منصفانه نمی دانند.

آنها مقابله با معترضین را نقض حقوق بشر می دانند و بر این اساس تحریم ها را انجام داده اند و البته مسأله امنیتی هم از گذشته در مناسبات ایران و اتحادیه اروپا بوده است. اینها و قضیه میکونوس و بختیار و مسأله دستگیری اتباع دو تابعیتی اتحادیه اروپایی روی هم جمع شده و اعتراضات باعث شده آنها به این نتیجه برسند که الآن زمان مناسبی است تا فشارها را بر جمهوری اسلامی افزایش بدهند.

با توجه به مواضع اخیر آمریکایی ها و اروپایی ها، به نظر شما چقدر می توانیم امیدوار باشیم که آنها به میز مذاکره برای احیای برجام برگردند؟

به مقدار زیادی بستگی به طرف ما دارد.

مسئولین ما می گویند که ما هیچ گاه مذاکرات را ترک نکرده ایم.

این حرف بیشتر گفتاردرمانی است تا اینکه روی چهارچوب برجام مذاکره کنیم. موضوع تضمین یا موضوع آژانس اگرچه به اجرای برجام مربوط است ولی در برجام موضوع تضمین پیش بینی نشده و اصلا برجام بر این اساس است که ایران باید با آژانس همکاری کند و همکاری با آژانس مقدمه اجرای برجام است نه اینکه شرط این باشد که آژانس اعلام کند سوء ظنی نسبت به ایران ندارد. شرط سوم ایران هم برداشتن همه تحریم ها است. ولی الآن هم در آمریکا و هم در اتحادیه اروپا تحریم های غیر برجامی دارد اضافه می شود و طبیعتا ربط دادن این سه مورد به برجامی که در 2015 امضا شد، مفهومش این است که از نظر جمهوری اسلامی ایران آن برجام دیگر کارآمد نیست.

احتمال اینکه قطعنامه جدیدی بگیرند و تحریم ها را افزایش بدهند وجود ندارد

آیا احتمال دارد که اروپایی ها مکانیزم ماشه را علیه ایران فعال کنند؟

این یک تصمیم سیاسی است و بستگی به شرایط دارد؛ چون باید به شورای امنیت برود. البته اگر بر اساس مکانیزم ماشه به شورای امنیت برود، به طور طبیعی برجام و قطعنامه 2231 از دستور کار شورای امنیت خارج می شود و تحریم های گذشته باز می گردند و با توجه به شرایط فعلی عملا قطعنامه ای در حمایت از برجام صادر نخواهد شد و شرایط به قبل از توافق برجام بر می گردد. اما اگر بخواهند از طرق دیگر بروند، بعید می دانیم با توجه به شرایط بین المللی و منازعه روسیه با آمریکا فعلا آنها شرایط را برای این کار مناسب بدانند. یعنی احتمال اینکه قطعنامه جدیدی بگیرند و تحریم ها را افزایش بدهند هم با توجه به شرایط فعلی وجود ندارد اما احتمال این وجود دارد که تحریم های گذشته را از طریق مکانیزم ماشه برگردانند.