فرجام یک ماموریت پرحاشیه
از هفته‌دوم آبان ماه همزمان با اعلام حمایت دولت از بورس در قالب بسته سیاستی ۱۰بندی و اخبار مرتبط با ورود صندوق توسعه‌ملی به بازار در کنار نقش حقوقی‌‌‌‌‌‌‌های بزرگ در متعادل‌کردن بازار، تا حدودی مسیر دادوستدهای بازار مزبور متاثر از این عوامل سمت و سوی دیگری به خود گرفت. شواهد نیز حاکی از آن است که از هفته دوم آبان بخش پررنگی از رفتارهای منفی و ریسک‌گریزانه سرمایهگذاران کاسته شده‌است؛ به‌طوری‌که طی ۱۵روز معاملاتی (از هفته دوم آبان تا ۲۵آبان) شاهد جهش ارزش معاملات از یک‌هزار و ۷۲۵میلیارد تومان به ۲هزار و ۳۱۹میلیاردتومان بودیم. به همین منظور درمدت یادشده روند مثبت ارزش معاملات روزانه، جو روانی خوش‌بینانه‌ای را در دادوستدهای بورسی سبب شد، اما تداوم این شرایط در روز گذشته با در بسته مواجه شد. روزگذشته دماسنج بازارسرمایه بیش از ۲۰هزار واحد افت را در کارنامه خود به‌ثبت رساند تا مجددا حرف و حدیث‌ها در این بازار بالا بگیرد. شاخص هموزن نیز با افت بیش از ۳هزارواحدی عملکرد ضعیفی از خود به نمایش گذاشت. به این‌ترتیب کارنامه اولین روز معاملاتی این هفته با موجی از نگرانی و ریزش بسته شد.
نتیجه حمایت تصنعی
یکی از کارشناسان بازارسرمایه در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» مهم‌ترین دلیل نوسان‌‌‌‌‌‌‌های به‌وجود آمده در بورس را افت تب «حمایت‌های مقطعی» عنوان کرد. فردین آقابزرگی در همین رابطه با بیان اینکه تغییر مسیر معاملات بازارسهام از هفته دوم آبان براساس هیجانات ایجادشده صورت‌گرفته بود، توضیح داد: بازگشت شرایط بازار به حالت قبل از همان روزهای نخست تغییر فاز معاملات قابل پیش‌بینی بود. برخی حمایت‌ها از سوی سیاستگذار منجر به ایجاد انتظارات جدیدی از بورس شد. این در حالی است که تغییرات جدی از منظر بنیادی و عوامل تاثیرگذار بیرونی، بازار مذکور را مورد هدف قرار نداده است؛ از فاصله‌گرفتن مسیر گفت‌‌‌‌‌‌‌وگوهای احیای برجام تا روند لاک‌پشتی نرخ دلار نیمایی. پرواضح است که نمی‌توان روند صعودی معاملات بورس در دو هفته گذشته را به عوامل جدی و اثرگذار نسبت داد. به گفته این کارشناس بعد از رونمایی از بسته حمایتی دولت، بازارسهام تغییر مسیر داد.
او با اشاره به نقش حمایت تصنعی سیاستگذار از بازار بیان کرد: همراهی صندوق توسعه‌ملی با متولیان سازمان بورس که منجر به افزایش فعالیت حقوقی‌ها شد در نهایت دوام چندانی نیافت. همان‌طور که بارها متذکر شده‌ام ورود پول صندوق توسعه‌ملی به تنهایی نمی‌تواند راهکاری مناسب در بلندمدت برای بازار سرمایه باشد. آنچه مهم است آن است که خرید سهام از سوی صندوق مذکور تحت‌عنوان حمایت از بورس به هر قیمتی چاره‌ساز نیست؛ به همین منظور ترفند فوق در کوتاه‌مدت نتوانست جوابگو باشد. واقعیت بازارسهام وضعیت امروز و روزهای نوسانی چند روز قبل از آن است. بررسی عوامل اثرگذار بر بازارسرمایه حاکی از آن است که متغیرهای اثرگذار داخلی و خارجی با هیچ تغییر مثبتی روبه‌رو نشده‌اند. تزریق منابع به‌صورت مصنوعی به بازار در حالی روند قیمت سهام را وارد مدار صعودی کرد که نرخ بهره موثر اوراق طی مدت مذکور رو به افزایش بوده‌است، با این حال بازار به مدار تعادلی بازگشت.
بازگشتی معنادار که جز حمایت دستوری پیامد دیگری به‌دنبال نداشته است. فردین آقابزرگی با بیان اینکه سایه عواملی که در ماه‌های گذشته بر سر بازار بود همچنان بر سر آن سنگینی می‌کند، عنوان کرد: نرخ اورق، حجم بدهی‌‌‌‌‌‌‌های دولتی، ابهامات بودجه۱۴۰۲ و تنگی‌نفس برجام در حالی به قوت خود باقی است که تلاطم در بازارهای ارز و طلا چشم‌انداز مبهمی از بازارهای دارایی ترسیم می‌کند. با توجه به اینکه بازارهای مذکور رقیب جدی بازارسرمایه محسوب می‌شوند، این شرایط بهبود سود شرکت‌ها را مورد هدف قرار می‌دهد. این موارد به روشنی نشان می‌دهد روند صعودی دو هفته اخیر تصنعی بوده و اصلا بازار به تعادل نرسیده بود که هم‌اکنون بخواهد از تعادل خارج شود. به‌نظر می‌رسد وضعیت کنونی بازارسهام را مجددا وارد فاز جدیدی از تغییرات منفی و سلب‌اطمینان سرمایهگذاران کند.
تجربه نشان می‌دهد درمان موقتی، استیصال سیاستگذار و سرمایه‌گذار را به‌همراه خواهد داشت. هرگاه متولیان مربوطه برای تامین منابع وارد فاز حمایت دستوری و ساختگی شده‌اند، بازار با هرج و مرج بیشتری مواجه شده است. او با ترسیم چشم‌اندازی نه‌چندان خوش‌بینانه از معاملات آتی بورس تاکید کرد: رفتار معامله‌گران حاکی از یک نکته مهم است. به‌نظر می‌رسد در روزهای آینده بازارسهام نتواند روند مثبت دو هفته قبل را حفظ کند. گرچه ریزش شدید نیز تا حدودی دور از ذهن است اما به‌نظر می‌رسد جریان دادوستدهای بورسی با نوسان دنبال شود.
بازگشت به مدار نوسانی
او در ادامه ضمن اشاره به برخی تردیدها نسبت به تداوم روند مثبت دادوستدها اظهارکرد: اگر روند معاملات درجهت مثبت تغییر فاز دهد از شبهه‌‌‌‌‌‌‌ای بزرگ حکایت می‌کند. درحال‌حاضر به غیر از مواردی اندک (ارزندگی قیمت برخی سهام و پیشروی انتظارات تورمی) دلیل موجهی برای رشد قیمت سهام وجود ندارد. این کارشناس، نوسان نرخ دلار را نیز عاملی اثرگذار بر روند قیمت سهام عنوان کرد. او درتوضیح این مطلب گفت: همزمان با آغاز روند افزایشی قیمت دلار (از ۷آبان) بورس نیز بعد از حمایت‌های تصنعی وارد مسیر جدیدی شد. افزایش تقاضا در بازار سهام در حالی جای پای شاخص‌‌‌‌‌‌‌کل در کانال ۳/ ۱میلیون واحد را محکم کرد که در آن سوی بازار دلار همچنان به تاخت و تاز ادامه می‌دهد.
با توجه به اینکه درآمد و سود بسیاری از شرکت‌ها به نوسان نرخ ارز وابسته است، تغییرات رخ‌داده در این بخش این موارد را به‌طور شفاف دستخوش تغییرات جدی می‌کند. از سوی دیگر بازار سهام متاثر از تحولات بازار کامودیتی‌ها است. با عنایت به این موضوع که نوسان این گروه‌ها متاثر از نرخ ارز به‌وجود می‌آید، معمولا در روند یکسانی به‌سر نمی‌برند. ازاین‌رو تغییرات به‌وجودآمده دربخش ریال به‌عنوان یکی از مولفه‌های اصلی تاثیرگذار بر بازار سهام شناخته می‌شود. نوسان نرخ دلار در مقاطعی ترمز بازار را می‌کشد و در مقاطعی دیگر منجر به تحرک تقاضا می‌شود. در دو هفته قبل نیز که افت تقاضا به‌دلیل شرایط پرابهام اقتصادی کشور به اوج خود رسیده بود، متغیر مذکور (نرخ دلار) توانست یک باردیگر توجه فعالان اقتصادی را به بازار سهام جلب کند. این موضوع در کنار بن‌بست مذاکرات هسته‌‌‌‌‌‌‌‌ای تا حدودی منجر به افزایش ریسک‌پذیری سرمایهگذاران برای ورود به بازار سهام شد. ازاین‌رو نقش دلار در فراز و فرود قیمت سهام نقشی انکارنشدنی است.
اما موضوع مهمی که نباید از کنار آن به‌راحتی عبور کرد آن است که بازار سهام با نرخ دلار نیمایی سر و کار دارد. تحولات ارزی در بازار آزاد در ابتدای امر بورس را متاثر از هیجانات ایجادشده قرار می‌دهد، اما همان‌طور که مشاهده کردیم در ادامه مسیر نرخ ارز نیمایی است که آینده قیمت سهام (مرتبط) را مشخص می‌کند. بررسی‌ها حاکی از آن است که نرخ دلارنیمایی طی مدت یادشده حدود۴/ ۰درصد رشد را به‌ثبت رسانده است، بنابراین این مقدار رشد قاعدتا نمی‌تواند اثرات چشمگیری بر قیمت سهام بگذارد. نوسان قیمت ارز در سامانه نیما تا حدودی می‌تواند ملاک رشد قیمت باشد، از این‌رو نرخ دلار در بازار آزاد جز اثرات روانی ثمره دیگری در پی نخواهد داشت. اما در عین‌حال عده‌‌‌‌‌‌‌ای از تحلیلگران با استناد به قرارگرفتنP/ E اغلب سهام به کمترین میزان در ۵سال‌گذشته براین باورند که این گزاره مهم دلیلی محکم برای خیز مجدد شاخص بورس است.
