یک مهمانی غیرمنتظره که قطر را میزبان جام جهانی 2022 کرد

در نوامبر 2010، وقتی میشل پلاتینی که وعده‌ای خصوصی با رئیس‌جمهور فرانسه برای صرف ناهار داشت، وارد سالن مجلل اقامتگاه رسمی رئیس جمهور شد، بلافاصله متوجه شد که نیکلا سارکوزی، غایب است.

در عوض، پلاتینی به سمت گروه کوچکی هدایت شد که در اتاق گپ می زدند، و به گفت‌وگویی کشیده شد که مسیر حرفه‌ای او را تغییر، شهرت او را لکه‌دار می کرد و او را برای همیشه از ورزشی که زندگی خود را وقف آن کرده بود دور کرد.

عکسی تکان دهنده از مزار کیان پیرفلک

پلاتینی در حالی که لبخند می‌زد، رسماً به مهمانان معرفی شد: شیخ حمد بن جاسم آل ثانی، نخست‌وزیر قطر و شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، که طی چند سال آینده جایگزین پدرش شد. حاکمان حقیقی قطر به پاریس آمده بودند تا درباره طرحی صحبت کنند که آن زمان غیر قابل تصور بود: کشور کوچک و فوق‌العاده ثروتمند خلیج فارس می‌خواست میزبان جام جهانی باشد.

توهین روزنامه اصولگرا به خانواده کیان

هر جا جز قطر

پلاتینی، نایب رئیس اسبق فیفا، با این روایت مخالف است. اما یک سال پیش از آن، او به دوستانش گفته بود که معتقد است مجوز برگزاری بزرگ‌ترین رویداد ورزشی جهان  قطر - کشوری بدون هیچ سنت معنی‌دار فوتبالی و فاقد زیرساخت‌های اولیه مانند استادیوم‌ها- برای فیفا فاجعه‌بار خواهد بود. تنها دو ماه قبل از آن، او در واکنش به پیشنهاد ایالات متحده اعتراف کرده بود که می‌خواهد مسابقات 2022 «هرجا به جز قطر» برگزار شود.

با این حال، در آن بعد از ظهر، تردید پلاتینی از بین رفت. اتفاقی که باعث شد نظر او در زمان ناهار با سارکوزی دیرآمده و دو قطری تغییر کند، بیش از یک دهه بعد، به شدت مبهم و مورد مناقشه باقی مانده است. خود پلاتینی حداقل دو روایت متفاوت از وقایع ارائه کرده است -در هر دو روایت گفت که رای او، انتخاب خودش بوده و منعکس کننده نفوذ خارجی نیست - و در سال 2019 توسط بازرسان فرانسوی بازداشت، اما محکوم نشد. با این حال، طی آن نشست، این معامله انجام شد: یک هفته پس از صرف ناهار، در داخل سالن کنفرانس زوریخ، قطر به عنوان میزبان جام جهانی 2022 تایید شد.

پرطرفدارترین ورزش جهان از آن زمان تاکنون با عواقب آن تصمیم مواجه بوده است. بازرسان آمریکایی و خود فیفا از آن زمان گفته اند که چندین عضو هیئت مدیره فیفا برای رأی به قطر رشوه دریافت کرده‌اند (که پلاتینی در میان آن‌ها نبود). تحقیقات گسترده فساد در مورد نحوه انجام تجارت فیفا منجر به دستگیری ده ها نفر شد. این موارد و موارد دیگر به سقوط کل رهبری فیفا کمک کردند.

زیر و رو کردن اقتصاد فوتبال

اما این تصمیم به طور غیرقابل برگشتی اقتصاد فوتبال را نیز تغییر داد. قطر پس از کسب میزبانی جام جهانی، به سرعت خود را به عنوان یک قدرت واقعی در این ورزش تثبیت کرد. در عرض یک سال پس از صرف ناهار در کاخ الیزه، سرمایه‌گذاران قطری تیم فوتبال فرانسوی پاریس ژرمن را خریدند و یک شبکه ورزشی متعلق به قطر با خرید حق پخش، شروع به پول‌پاشی در فوتبال اروپا کرده بود. این هجوم پول نه تنها بر درآمد بازیکنان و باشگاه‌ها تأثیر ‌گذاشت، بلکه در مدت‌کوتاهی شکاف پرنشدنی میان بین تعداد انگشت‌شماری از ثروتمندترین تیم‌های ورزش و بقیه باشگاه‌ها ایجاد کرد.

در همان زمان، برگزاری جام‌جهانی الهام‌بخش ساخت‌وساز دیوانه‌واری شد تا در این کشور کوچک خلیج فارس - به گفته گروه‌های حقوق بشری- هزاران کارگر مهاجر جان خود را زا دست بدهند.

و اکنون، با وجود اختلافات فرهنگی که برای مدت‌ها بسیاری نسبت بدان هشدار می‌دادند، به نقطه‌ای رسیده که زمانی غیرقابل تصور به نظر می‌رسید: صدها نفر از بهترین بازیکنان فوتبال جهان و بیش از یک میلیون هوادار در شبه‌جزیره‌ای به شکل انگشت شست در خلیج فارس گرد هم آمده‌اند و آماده مسابقاتی‌اند که بازی را تغییر داد.

داستانی در سطح جهانی

در طول بیش‌تر قرن بیستم، قطر یک کشور حاشیه‌ای بی‌خاصیت در خلیج فارس بود که بیشتر به دلیل صید مروارید شناخته شده بود تا سیاست قدرت. مردم آن فقیر بودند و از همسایگان سعودی خود بسیار عقب‌تر بودند.

تا این‌که پای گاز قطر به میان آمد. کشف بزرگ‌ترین میدان‌گازی جهان در سال 1971 منجر به اولین دگرگونی قطر شد: تبدیل قطر به یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان و جسارت دادن به رهبرانش برای اینکه ملت خود را نه تنها به عنوان رقیب همسایگان ثروتمندتر، بلکه به عنوان یک رقیب ژئوپلیتیک واقعی ببینند. پس تلاش برای میزبانی جام‌جهانی فقط یک گام دیگر بود: فرصتی برای معرفی خود، برای بیان داستان خود، در یک صحنه واقعاً جهانی.

قطر سال‌هاست که انتقادات از تلاش خود برای میزبانی جام‌جهانی را رد کرده و آن را ناشی از حسادت یا بدتر از آن، نژادپرستی غربی معرفی می‌کرد. اما داشتن پول و جاه طلبی برای میزبانی مسابقات یک چیز بود و کسب حق انجام کاری یک چیز دیگر. و در سال 2010، این بزرگ‌ترین مشکل قطر بود.

گزارش‌های بی‌ثمر

یک هفته پیش از این‌که اعضای کمیته اجرایی فیفا، از جمله بلاتر و پلاتینی، تصمیم بگیرند که کدام یک از پنج نامزد میزبانی جام جهانی 2022 را کسب کند، هارولد ماین نیکولز در زوریخ فرود آمد. ماین نیکولز، شیلیایی متین و شیفته فوتبال، حداقل روی کاغذ قدرت قابل توجهی داشت. او تیم بازرسی اعزامی از سوی فیفا را برای ارزیابی هر یک از پیشنهاددهندگان هدایت کرده بود و گزارش‌های ارزیابی که تیم او ایجاد کرده بود، پتانسیل رای آوردن را داشت.

حکم او درباره قطر -محصول دیدار سه روزه از دوحه در سپتامبر 2009- به سختی تایید قاطعانه‌ای محسوب می‌شد. در حالی که این کشور از برخی از برنامه های اولیه خود که شامل ساخت جزیره مصنوعی برای وسعت دادن به فضای خود عقب نشینی کرده بود، بازرسان همچنان تردیدهای به ظاهر غیرقابل حلی داشتند.

مشکل 1: قطر خیلی کوچک بود. ماین نیکولز گفت: «این یک مشکل بزرگ برای فیفا بود». و مشکل 2: «در تابستان (نیمکره شمالی)، برای پنجره سنتی برای بازی‌های جام جهانی، هوای قطر خیلی گرم بود».

قطر با ساختن یک استادیوم کوچک باسیستم تهویه مطبوع، گفته بود تضمین می‌کند که همه بازی‌ها در شرایطی نزدیک به ایده‌آل برگزار می‌شوند و تلاش کرده بود تا این نگرانی‌ها را برآورده کند. ماین نیکولز تحت تأثیر قرار گرفت، اما مشکل همچنان باقی بود. او گفت: «این مشکل برای هواداران در روزهای غیربازی هم‌چنان پا بر جا خواهد بود». او گفت که در ماه ژوئن دمای هوا 38 یا 40 درجه سانتیگراد است و انجام کاری در خیابان غیرممکن است. بدین ترتیب قطری‌ها معتقد بودند که حکم او ضربه کوبنده‌ای است. یکی از مقاماتی که روی پیشنهاد قطر کار می کرد اذعان کرد که گزارش ارزیابی «مایه شرمندگی» بود.

هر چه ماین نیکولز بیشتر با مدیران مختلف و اعضای هیئت مدیره فیفا صحبت می‌کرد، از این‌که چقدر ارزیابی‌های او برای کاهش حمایت از قطر کم تر اثر می‌گذاشت، شگفت‌زده می شد. او گفت که فقط یکی از آنها درخواست کرده بود که گزارش های کامل را ببیند. به نظر می رسید که اکثر آنها تصمیم خود را گرفته بودند. او گفت: «آنها به من می‌گفتند که قطری‌ها واقعاً قوی هستند. آنها کسانی بودند که رای دادند. بلافاصله متوجه شدم که قطر برنده خواهد شد».

او تنها نبود. در آستانه رای‌گیری، یک مشاور قطری‌ها به یاد می‌آورد که به یک مقام ارشد قطری مراجعه کرده و از او پرسیده که اوضاع چگونه است. او از قطعیت پاسخ شوکه شد: «تمام شد». او درست میگفت حتی قبل از اینکه سپ بلاتر، رئیس فیفا، پاکت را باز کند تا تایید کند که خاورمیانه برای اولین بار میزبان جام جهانی خواهد بود، الجزیره، شبکه خبری مستقر در دوحه، خبر پیروزی قطر را پخش کرده بود.

ساختاری غرق در فساد

با این حال، پیامدهای این داستان تازه شروع شده بود. دو نفر از اعضای کمیته حتی اجازه رای دادن پیدا نکردند، پس از آن‌که خبرنگاران خبر رای‌فروشی آن‌ها را گزارش کردند.

به دنبال آن اتهامات بیشتری در مورد فساد و رشوه خواری مطرح شد. وزارت دادگستری ایالات متحده سه رای دهنده آمریکای جنوبی را به دریافت رشوه هفت رقمی برای انتخاب قطر متهم کرد. در طی چند سال، در واقع، تقریباً تمام 22 عضو کمیته که در رای گیری شرکت کرده بودند، متهم به فساد شدند و برخی مدیران دستگیر شده بودند. اکثر آنها به اجبار از فیفا خارج شدند و تعدادی از آنها به طور کلی از فوتبال محروم شدند.

حتی آنهایی که در بالای این هرم پوسیده بودند نیز نتوانستند از اتهام فرار کنند. بلاتر با اکراه اعلام کرد که استعفا خواهد داد، سپس به هر حال محروم شد. پلاتینی نیز به دلیل یک اتهام اخلاقی نامربوط که منجر به محاکمه کلاهبرداری در سوئیس شد، اخراج شد. (او و بلاتر هر دو در این پرونده تبرئه شدند).