موفقیت های ایران در اجلاس یونسکو/ دو ناکامی رقم خورد

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از اکوایران، هفدهمین نشست کمیته بین‌الدول پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو در شهر رباط مراکش که از ششم آذر آغاز شده بود، امروز (12 آذر) به کار خود پایان می‌دهد؛ نشستی که ایران در آن به چهار پیروزی دست یافت اما دو ناکامی هم داشت و به علت غفلت‌های گذشته تا امروز، چند اثر را نیز به همسایگان باخت.

ایران در این نشست با شش پرونده مشترک یا چندملیتی با عنوان «یلدا/ چله» (در همکاری با افغانستان)، «هنرساختن و نواختن عود» (مشترک با سوریه)، «هنر ساختن و نواختن رباب» (مشترک با تاجیکستان و ازبکستان)، «جشن مهرگان» (مشترک با تاجیکستان)، «سوزن‌دوزی ترکمن/ترکمن‌دوزی» (مشترک با ترکمنستان) و «پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی» (مشترک با افغانستان، آذربایجان، ترکیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان) در این نشست شرکت کرد.

عود/بربط در فهرست یونسکو قرار گرفت

از این بین، چهار پرونده مشارکتی ایران یعنی «شب یلدا/ چله»، ‌«هنر ساختن و نواختن ساز عود» ، «سوزن‌دوزی ترکمن» (ترکمنی‌دوزی) و «پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی» تأیید شدند و به فهرست جهانی میراث ناملموس یونسکو راه پیدا کردند.

از سوی دیگر، دو پرونده پیشنهادی دیگر ایران یعنی «جشن مهرگان» و «هنر ساختن و نواختن ساز رُباب» نتوانستند به عنوان میراث فرهنگی ناملموس در یونسکو پذیرفته شوند و ایران در ثبت این دو پرودنه ناکام ماند.

شب «یلدا»/چله ثبت جهانی شد

ناکامی دیگر ایران، واگذار کردن عرصه برای ثبت چند اثر به نام کشورهای همسایه بود؛ مساله تلخی که نخستین‌بار نیست اتفاق می‌افتد. در نشست اخیر یونسکو، پرونده «فرهنگ پهلوانی: بازی‌های سنتی زورخانه‌ای، ورزش و کشتی» به نام کشور آذربایجان ثبت شد که این مساله با اعتراض و واکنش‌های بسیاری از اساتید و کارشناسان میراث فرهنگی همراه شده است. در سال 1389، ایران پس از چهار سال تلاش، موفق به ثبت پرونده ورزش‌های باستانی و زورخانه‌ای در یونسکو شد و حالا جمهوری آذربایجان به‌جای پیوستن به این پرونده، پرونده‌ای مجزا به یونسکو پیشنهاد داد تا این فرهنگ را به نام خود ثبت کند.

همچنین «فرهنگ چای، نماد هویت، مهمان‌نوازی و تعامل اجتماعی» مشترک به نام ترکیه و جمهوری آذربایجان، «روایت ملانصرالدین» به نام جمهوری آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکیه، ترکمنستان، ازبکستان و «نخل خرما، دانش، مهارت، سنت و شیوه تهیه آن» به نام امارات متحده عربی، بحرین، مصر، عراق، اردن، کویت، موریتانی، مراکش، عمان، فلسطین، قطر، عربستان سعودی، سودان، تونس و یمن، ثبت جهانی شده‌اند؛ آن‌هم بی آنکه به ریشه ایرانی آن اشاره‌ای شود یا حتی اعتراضی از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دیده شود.

ایسنا در گزارشی در این رابطه نوشته که افغانستان ‌هم پرونده‌ای را به صورت ملی با عنوان «سبک هنر مینیاتور استاد کمال‌الدین بهزاد» برای ثبت در فهرست معرف پیشنهاد کرده بود که البته پذیرفته نشد. این در حالی است که هنر مینیاتور (نگارگری ایرانی) ۲۶ آذرماه سال ۱۳۹۹ مشترک به نام ایران، ‌ترکیه، آذربایجان و ازبکستان، ‌در یونسکو ثبت شده است که اتفاقا پس از آن، ‌احتمال پیوستن افغانستان و تاجیکستان نیز به این پرونده چندملیتی مطرح شده بود، اما اکنون افغانستان در پرونده‌ای ملی قصد دارد سبک هنر مینیاتور استاد بهزاد را به نام خود ثبت کند.

این خبرگزاری در ادامه گزارش خود به سابقه غفلت‌های مسئولان میراث ایران اشاره کرده و نوشته است: مصادره یا به انحصار درآوردن میراث معنوی و ناملموسِ ریشه‌دار در ایران از سوی کشورهای همسایه که در حوزه «ایران فرهنگی» قرار می‌گیرند، در سکوت و غفلت متولیان میراث فرهنگی کشورمان، مسبوق به سابقه است؛ مانند «آئین سماع مولانا» که ‌سال ٢٠٠٨ میلادی به نام ترکیه ثبت جهانی شد یا «موسیقی عاشیقلار» که در سال ٢٠٠٩ میلادی در سکوت ایران به نام جمهوری آذربایجان ثبت شد و حتی «هنر سنتی فرش‌بافی آذربایجان» و «ساخت و اجرای تار» که به ترتیب در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۲ به نام جمهوری آذربایجان وارد فهرست جهانی میراث ناملموس یونسکو شد. سال ۲۰۱۳ نیز جمهوری آذربایجان پرونده‌ای را با عنوان «چوگان؛ بازی سنتی با اسب در منطقه قره باغ» در فهرست میراث در خطر ثبت کرد که اگرچه آن زمان سازمان میراث فرهنگی به آن معترض شد، ‌اما هنگام رأی‌گیری در یونسکو، هیچ مخالفتی با ثبت جهانی چوگان به نام آذربایجان نشد.