امتیازات بایدن به سعودی ها /به ۲۰۲۳ نگاه کنیم

کارشناسان می‌گویند این رابطه در هفت دهه گذشته مبتنی بر مبادله نفت برای امنیت بوده؛ اما در سال جاری عمدتاً متفاوت و یک‌طرفه بوده است، زیرا عربستان امتیازات زیادی از ایالات متحده گرفت درحالی‌که واشنگتن بارهاوبارها از سمت آنها طرد شد.

به نوشته میدل ایست آی، ورود بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا نقطه اوج تغییر در رابطه با ریاض بود، درحالی‌که سعودی‌ها در چهار سال دولت ترامپ روابط گرمی با آمریکا داشتند.

بایدن قول داده بود که عربستان سعودی را منفور و محمد بن سلمان را محکوم کند، او حتی گزارشی منتشر کرد که نشان داد آمریکا بن سلمان را مسئول قتل جمال خاشقجی، ستون‌نویس واشنگتن‌پست و میدل ایست آی می‌داند.

اگرچه بایدن در اوایل سال ۲۰۲۱  اقدامات زیادی برای خشمگین کردن ریاض انجام داده بود؛ اما در سال گذشته دولت آمریکا اقدامات متعددی را برای راضی‌کردن پادشاهی سعودی انجام داد، درحالی‌که عربستان سعودی درخواست آمریکا برای افزایش تولید نفت را رد کرد.

اهرم بن سلمان در مقابل آمریکایی ها

عبدالله علاود مدیر بخش تحقیقات خلیج‌فارس در اندیشکده دمکراسی برای جهان عرب می‌گوید: بن سلمان بر این باور است که مصونیت قانونی و سیاسی دارد و از حمایت نظامی ایالات متحده برخوردار است و در مقابل فقط از نفت به‌عنوان اهرمی علیه آمریکایی‌ها استفاده می‌کند.

موضع بی‌طرف عربستان در جنگ اوکراین

در ماه فوریه، روسیه تهاجم خود را به اوکراین آغاز کرد و جهان غرب به‌شدت از اوکراین حمایت کرد.

عربستان سعودی، مانند بسیاری از کشورهای دیگر در خاورمیانه و سایر نقاط جهان، در محکومیت مسکو شرکت نکرد و بی‌طرفی خود را حفظ کرد. ریاض همچنین درخواست آمریکا برای افزایش تولید نفت را رد کرد و به تعهدی که با اوپک پلاس داشت پایبند ماند.

جورجیو کافایرو، مدیرعامل مؤسسه تحلیلی خلیج فارس، مستقر در واشنگتن گفت: روابط ایالات متحده و عربستان سعودی در طول سال ۲۰۲۲  بسیار تیره‌ و تار بود. موضع نسبتاً بی‌طرف ریاض در قبال حمله روسیه به اوکراین، واشنگتن را که می‌خواست سعودی را با غرب علیه مسکو همسو کند، ناراحت کرد.

در عوض محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه تماس تلفنی داشت. اما بر طبق گزارش‌های آن زمان، او تماس‌های بایدن را رد کرده بود.

الن لایپسون، مدیر برنامه امنیت بین‌المللی در دانشگاه جورج میسون، گفت: امروزه روابط ایالات متحده با خلیج‌فارس دچار اصطکاک حاد و قابل‌توجهی شده است. این عمدتاً ناشی از تقاضای شدید کشورهای غربی در سراسر جهان  برای انزوای روسیه است که در برخی کشورهای خلیج‌فارس، این وضعیت به‌خوبی پیش نرفته است.

مشت‌زدن بایدن

در ماه ژوئیه، بایدن برای اولین بار سفری به عربستان سعودی داشت که به گفته فعالان حقوق بشر سعودی، خیانت به وعده‌های انتخاباتی رئیس‌جمهور آمریکا بود.

این دیدار که با عکس بایدن در حال مشت‌زدن به‌جای دست‌دادن با بن سلمان در تاریخ ثبت شد، تلاشی از سوی دولت آمریکا برای اصلاح روابط با ریاض و جلوگیری از پیشروی بیشتر آنها به سمت روسیه و چین بود.

به گفته جورجیو کافیرو تحلیل‌گر خلیج‌فارس، این سفر بایدن کمک زیادی به بازسازی چهره ولیعهد پس از قتل خاشقجی از دید قدرت‌های غربی کرد.

این دیدار منجر به امضای توافقنامه‌ای در مورد اینترنت  ۵ جی و ۶ جی در عربستان سعودی شد و ریاض موافقت کرد در ازای کنترل عربستان بر جزایر تیران و صنافیر در دریای سرخ، حریم هوایی خود را به روی پروازهای غیرنظامی اسرائیل باز کند. آتش‌بس در یمن نیز در آن زمان برای دو ماه دیگر تمدید شد.

بااین‌حال، بایدن جده را بدون توافق بر دو هدف اصلی این سفر، یعنی افزایش تولید نفت یا عادی‌سازی روابط با اسرائیل ترک کرد.

دولت بایدن گفت که پادشاهی سعودی را در مسائل حقوق بشری پاسخگو نگه خواهد داشت؛ آنها همچنین گفتند که بایدن قتل جمال خاشقجی، را با ولیعهد سعودی مطرح کرده است.

بااین‌حال، اندکی پس از این دیدار، عربستان سعودی یک شهروند آمریکایی را به ۱۶  سال زندان محکوم کرد و چند تن از فعالان حقوق بشر سعودی را به چندین دهه حبس محکوم کرد.

کافیرو همچنین گفت: صرف‌نظر از اینکه سفر بایدن چقدر عاقلانه یا غیرعاقلانه بود، دیدار رئیس‌جمهور ایالات متحده کمک زیادی به بازسازی وجهه ولیعهد پس از ماجرای خاشقجی در نگاه قدرت‌های غربی کرد.

کاهش تولید نفت اوپک پلاس

دیدار بایدن تلاشی برای هموارکردن روابط تیره بین دو شریک قدیمی بود. بااین‌حال، عربستان سعودی و اوپک پلاس به رهبری روسیه تصمیم گرفتند تولید نفت خود را به میزان دو میلیون بشکه در روز کاهش دهند.

تصمیم اوپک پلاس با خشم واشنگتن مواجه شد، مقامات و قانون‌گذاران آمریکایی هر دو به دنبال راه‌هایی هستند که واشنگتن این کارتل نفتی را از بین ببرد یا از اهرم‌ فشار علیه عربستان سعودی برای معکوس کردن این اقدام استفاده کند.

گروهی از قانون‌گذاران قانونی را برای توقف هرگونه حمایت نظامی از عربستان سعودی و همچنین امارات متحده عربی ارائه کردند.

سناتور باب منندز، رئیس کمیته روابط خارجی سنا، گفت:‌ایالات متحده باید تمام جنبه‌های همکاری خود با عربستان سعودی را فوراً متوقف کند.

رو خانا عضو کنگره در ماه اکتبر گفت: بیایید از اهرم‌های خود علیه آنها استفاده کنیم، ما باید نسبت به آنها سخت‌گیری کنیم و فوراً فروش تسلیحات ایالات متحده به عربستان را متوقف کنیم.

بااین‌حال، از آن زمان تاکنون این خشم به هیچ اقدام مشخصی منجر نشده است و با کاهش قابل‌توجه قیمت گاز در ایالات متحده، مقامات گفته‌اند که ناراحتی‌ها در مورد تصمیم اوپک پلاس فروکش کرده است.

عربستان سعودی در سال جاری از افزایش درآمد حاصل از فروش نفت برخوردار بوده. بر اساس گزارش بلومبرگ، این کشور در مسیر رسیدن به رکورد درآمد نفتی خود در سال ۲۰۱۲ است که ۳۳۷ میلیارد دلار بود.

امتیازات بایدن به عربستان

درحالی‌که روابط همچنان پرتنش بود، دولت بایدن اقداماتی را انجام داد که به ولیعهد سعودی کمک کرد، در ماه نوامبر زمانی که سندی در دادگاه ارائه شد مبنی بر اینکه محمد بن سلمان از مصونیت دیپلماتیک در رابطه با قتل خاشقجی برخوردار است.

سپس، در ماه گذشته، زمانی که سناتور آمریکایی برنی سندرز تلاش کرد قطعنامه اختیارات جنگ یمن را به رأی بگذارد که به حمایت آمریکا از  ائتلاف عربستان سعودی به طور کامل پایان می‌داد، کاخ سفید در آخرین لحظه مداخله کرد تا قانون‌گذاران را متقاعد کند که رأی ندهند.

مداخلات دولت بایدن خشم فعالان حقوق بشر را برانگیخت که تلاش می‌کردند از هر وسیله‌ای برای پاسخگویی عربستان در نقض حقوق استفاده کنند.

کارشناسان نیز در این باره می‌گویند که تمام امتیازاتی که به ریاض داده شده بدون هیچ سود ملموسی برای آمریکا انجام شده است.

عبدالله علاود درباره مداخله دولت بایدن در پرونده خاشقچی گفت: این کار حتی از نظر سیاسی هم هوشمندانه نبود. هر دولت دیگری حداقل اجازه می‌داد دادگاه تصمیم بگیرد و از آن علیه سعودی‌ها به‌عنوان اهرمی برای رسیدن به آنچه می‌خواهد استفاده می‌کرد».

به سال ۲۰۲۳ نگاه می‌کنیم

کافیرو گفت که روابط ایالات متحده و عربستان سعودی در سال پیش‌رو احتمالاً با وجود تنش‌هایی که در طول سال گذشته وجود داشت، همچنان قوی خواهد ماند و دو ملت می‌توانند به تمرکز بر خواسته‌های مشترک، مانند مسئله ایران ادامه دهند.

عربستان سعودی آشکارا در بازگشت ایالات متحده به توافق هسته‌ای ابراز نگرانی کرده و خواستار توافق قوی‌تر درباره تهران شده است.

کافیرو گفت: اگر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۲۳ در منطقه به‌شدت فعال‌تر شود، باید دید که چگونه آمریکا و عربستان ممکن است هماهنگی‌های دوجانبه را در مواجهه با ایران افزایش دهند.

کافیرو اضافه کرد که اگرچه انتظار دارد این روابط در سال ۲۰۲۳  قوی باقی بماند، اما همچنان انتظار دارد روابط بین دولت بایدن و پادشاهی کاملاً غیردوستانه باقی‌بماند و ممکن است اقدامات  بیشتری از سر خشم و ناامیدی بر علیه یکدیگر انجام دهند.