یک اتفاق خطرناک در کمین جهان/ دولت‌ها چه تصمیمی می‌گیرند؟

بر اساس یادداشتی تحلیلی از ریچارد فون‌تین که در پایگاه فارن افرز منتشر شده، جوزپ بورل، دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا، در نشست سال 2022 مجمع هند و اقیانوسیه بروکسل گفت: «اکثریت قریب به اتفاق کشورهای هند-اقیانوس آرام و اروپایی نمی‌خواهند در یک انتخاب غیرممکن گرفتار شوند.» رئیس‌جمهور فیلیپین فردیناند مارکوس جونیور در سال 2023 خاطرنشان کرد که کشورش «دنیایی را نمی‌خواهد که به دو اردوگاه تقسیم شود؛ جایی که کشورها باید انتخاب کنند در چه سمتی قرار بگیرند».

بسیاری از رهبران، از جمله لارنس وانگ، معاون نخست وزیر سنگاپور، و شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر امور خارجه عربستان، اظهارات مشابهی را ابراز کرده‌اند. پیام به واشنگتن و پکن روشن است: هیچ کشوری نمی‌خواهد مجبور به انتخاب میان یکی از این دو قدرت شود.

بی‌طرفی؛ رویکردی دائمی یا موقت؟

ایالات متحده عجله کرده است تا به متحدان خود اطمینان دهد که تقریباً همین احساس را دارد. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در یک کنفرانس مطبوعاتی در ماه ژوئن گفت: ما از کسی نمی‌خواهیم که بین ایالات متحده و چین یکی را انتخاب کند. لوید آستین، وزیر دفاع، اصرار داشت که واشنگتن «از دیگران نمی‌خواهد بین ما و کشور دیگری انتخاب کنند». جان کربی، سخنگوی سیاست خارجی کاخ سفید، در آوریل همین نکته را تکرار کرد: «ما از کشورها نمی‌خواهیم بین ایالات متحده و چین یا غرب و چین یکی را انتخاب کنند.»

با توجه به پیوندهای گسترده‌ای که همه کشورها - از جمله ایالات متحده - با چین دارند، تلاش برای ایجاد یک بلوک منسجم ضدچین بعید است که موفق شود. حتی ایالات متحده در صورتی که مستلزم پایان دادن به روابط اقتصادی خود با چین باشد، به چنین ترتیبی نمی‌پیوندد که هزینه‌های زیادی را به همراه خواهد داشت.

اما ممکن است مدت طولانی‌تری برای کشورها امکان‌پذیر نباشد که به سادگی روی حصار بنشینند. وقتی نوبت به تصمیم‌‌گیری در باب مجموعه‌ای از حوزه‌های سیاست از جمله فناوری، دفاع، دیپلماسی و تجارت برسد، واشنگتن و پکن در واقع دیگران را وادار به جانبداری خواهند کرد. کشورها به ناچار گرفتار رقابت ابرقدرت‌ها خواهند شد و از آن‌ها خواسته می‌شود که از این خط عبور کنند. رقابت ایالات متحده و چین یکی از ویژگی‌های اجتناب‌ناپذیر دنیای امروز است و باید از تظاهر به خلاف آن دست برداشت.

جانب کدام‌یک را خواهید گرفت؟

با تشدید رقابت ایالات متحده و چین در سال‌های اخیر، کشورها به طور فزاینده ‌ی در موقعیت بی‌رغبتی برای انتخاب قرار گرفته‌اند. در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، ایالات متحده فشار زیادی بر متحدان خود اعمال کرد تا اجازه ندهند هواوی، غول مخابراتی چین، شبکه های 5G خود را بسازد. پکن طبیعتاً مایل بود که قراردادهای مخابراتی را تضمین کند و چندین دولت به طور خصوصی ابراز نگرانی کردند که ممانعت از هواوی باعث خشم چین شود. دولت ترامپ حتی تا آنجا پیش رفت که به لهستان پیشنهاد داد در صورت همکاری ورشو با هواوی، استقرار نیروهای آمریکایی در آینده ممکن است در خطر باشد. دولت ایالات متحده به آلمان هشدار داد که اگر برلین از هواوی استقبال کند، واشنگتن اشتراک‌گذاری اطلاعات را محدود خواهد کرد. اندکی بعد، سفیر چین در آلمان قول داد در صورتی که برلین هواوی را ممنوع کند، این اقدام را با محدود کردن شرکت‌های چینی تلافی خواهد کرد. در این ماجرا بزرگترین اقتصاد اروپا بین دو شریک تجاری بزرگ خود گیر کرده بود.

این ماجرا در زمان جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده ادامه یافت. قانون تراشه‌ها و علم 2021 دولت حدود 50 میلیارد دلار یارانه فدرال به تولیدکنندگان نیمه‌هادی‌های آمریکایی و خارجی که در ایالات متحده تولید می‌شوند، پیشنهاد می‌کند –اما تنها در صورتی که از هرگونه معامله مهم که طی آن ظرفیت تولید تراشه خود را برای 10 سال در چین افزایش دهند، خودداری کنند.  اواخر همان سال، دولت بایدن به‌طور یک‌جانبه کنترل‌های صادراتی را بر نیمه‌هادی‌های پیشرفته‌ای که در چین برای ابررایانه‌ها استفاده می‌شوند، اعمال کرد. در ابتدا، هلند و ژاپن - دیگر کشورهای اصلی که تجهیزات تولید تراشه را به چین صادر می‌کنند - طرف رویکرد جدید نبودند. اما به زودی به آنها گفته شد که محدودیت‌ها را با محدودیت های خود مطابقت دهند. تا اوایل سال 2023، ژاپن و هلند در برابر فشارهای ایالات متحده تسلیم شدند و این کار را انجام دادند.

تحرکات و حرکات متقابل از آن زمان ادامه یافته است. ماه‌ها پس از محدودیت‌های ایالات متحده، پکن با ممانعت از استفاده از نیمه‌هادی‌های ساخته شده توسط Micron، یک شرکت آمریکایی، در پروژه های زیرساختی کلیدی چین، علیه ایالات متحده تلافی کرد. سپس واشنگتن فوراً از کره جنوبی، که سازندگان تراشه‌های آن در چین، کارخانه‌های اصلی تولید تراشه را اداره می‌کنند، خواست که به هیچ وجه شکاف عرضه را پر نکند. پکن به نوبه خود صادرات فلزات کلیدی مورد استفاده در تولید نیمه‌هادی‌ها را محدود کرد. رسانه‌های دولتی چین، هلند، یکی از کشورهایی که از فلزات استفاده می‌کنند را محکوم کردند.

توسعه نظامی چین؛ زنگ خطر برای ایالات متحده

بازی های حاصل جمع صفر به تصمیمات اقتصادی محدود نمی شود. در سال 2021، ایالات متحده متوجه شد که چین در حال ساخت تأسیسات بندری در امارات متحده عربی است. دولت بایدن که نگران این بود که پکن قصد دارد یک پایگاه نظامی در آنجا بسازد، ابوظبی را تحت فشار قرار داد تا این پروژه را متوقف کند. بنا بر گزارش ها، بایدن به محمد بن زاید، رئیس جمهور امارات هشدار داد که حضور نظامی چین در امارات به شراکت کشورهایشان آسیب می رساند.

ابوظبی ساخت و ساز چینی ها را متوقف کرد، اما اخیرا اسناد فاش شده در واشنگتن پست نشان می دهد که کار بر روی این تاسیسات دوباره آغاز شده است. در پاسخ، سناتور آمریکایی کریس مورفی، دموکرات ایالت کنتیکت، که ریاست کمیته فرعی کمیته روابط خارجی سنا در مورد خاورمیانه را بر عهده دارد، متعهد شد که با فروش پهپادهای مسلح به امارات متحده عربی مخالفت کند. باب مندز، رئیس کمیته روابط خارجی سنا، افزود: «دوستان ما در خلیج  فارس  باید تصمیم بگیرند، به ویژه در مورد مسائل امنیتی که می خواهند به چه کسی مراجعه کنند. اگر چین باشد، پس من فکر می کنم که این یک مشکل بزرگ است.»

کشورهای سراسر اقیانوس هند و اقیانوس آرام با انتخاب‌های خود روبرو هستند. در سال 2017، واشنگتن سیستم دفاع موشکی تاد را به کره جنوبی در میان تنش های فزاینده با کره شمالی پیشنهاد داد. این موشک‌ها قرار بود در زمینی که شرکت لوته کره جنوبی ارائه کرده بود مستقر شوند. پکن به سئول هشدار داد که این استقرار را نپذیرد، زیرا از ترس اینکه رادار آن به ایالات متحده اجازه دهد تحرکات نظامی در داخل چین را ردیابی کند. پکن اصرار داشت که این استقرار را «نمی‌تواند درک کند یا بپذیرد» و سفیر چین در سئول هشدار داد که اجازه نصب تاد می‌تواند روابط دوجانبه را از بین ببرد. سئول استقرار تاد را پشت سر گذاشت و مطمئناً پکن نیز تلافی کرد. گروه‌های تور چینی از سفر به کره جنوبی منع شدند، فروشگاه‌های Lotte در چین بسته شدند، سرگرمی‌های کره جنوبی از ویزا محروم شدند و نمایش‌های کره جنوبی از اینترنت چین حذف شدند. برخی از اقدامات اقتصادی اجباری امروز همچنان پابرجا هستند، اما سیستم دفاع موشکی نیز همینطور است.

یک محاسبهٔ جمع صفر مشابه در مورد اقدامات پکن برای افزایش حضور نظامی بین‌المللی خود فراتر از امارات اعمال خواهد شد. چین در حال حاضر یک پایگاه نظامی در جیبوتی و یک تاسیسات در کامبوج دارد. بنا بر گزارش‌ها، این کشور تأسیسات بیشتری را در گینه استوایی، جزایر سلیمان، وانواتو و جاهای دیگر پیگیری کرده است. همانطور که در امارات متحده عربی انجام داد، واشنگتن با اهداف چین مخالفت خواهد کرد و کشورهای ثالث را برای امتناع از ساخت و ساز و استقرار چین تحت فشار قرار خواهد داد. این طناب‌کشی به ویژه در جزایر اقیانوس آرام حاد خواهد بود، جایی که افزایش قدرت نظامی چین می‌تواند آزادی عمل نیروی دریایی ایالات متحده را محدود کند. در حال حاضر، واشنگتن و پکن برای وفاداری کشورهای جزیره اقیانوس آرام با یکدیگر رقابت می‌کنند، اگرچه رقابت در کشورهایی مانند جزایر مارشال، میکرونزی و پاپوآ گینه نو تا کنون یک جنگ پیشنهادی به جای یک‌سری انتخاب‌های اجباری ایجاد کرده است.

ایالات متحده شریک بهتری خواهد بود؟

 تهدیدهای ایالات متحده برای قطع دسترسی کشورها به اشتراک‌گذاری اطلاعات در صورت استفاده از هواوی - که شبکه 5G همه‌کاره را با هزینه کمتری نسبت به هر چیزی که غرب می‌توانست ارائه دهد - بی اثر بود. با این حال، زمانی که واشنگتن با متحدان خود برای ارائه جایگزین های معنادار کار کرد، کشورها شروع به بازنگری کردند - به خصوص که چین جنگ‌طلب‌تر شد. تلاش برای تنوع بخشیدن به منابع چینی در مناطقی از جمله مواد معدنی کمیاب، پنل‌های خورشیدی و مواد شیمیایی خاص تنها در صورتی امکان‌پذیر خواهد بود که کشورها منابع دیگری با هزینه معقول در دسترس داشته باشند. ایالات متحده نمی‌تواند جایگزینی برای هر چیزی که چین می‌سازد و انجام می‌دهد ارائه کند و در اکثر موارد نیازی به انجام آن ندارد. در عوض، واشنگتن ممکن است مناطقی را که دارای بیشترین خطرات امنیت ملی هستند شناسایی کند و به سرعت با شرکای خود برای توسعه جایگزین‌ها همکاری کند.

ایالات متحده همچنین شاید تا آنجا که ممکن است به دنبال آن باشد که از کشورها بخواهد به روابط اقتصادی خود با چین آسیب نرسانند. گاهی اوقات، انجام این کار اجتناب‌ناپذیر خواهد بود، مانند زمانی که واشنگتن ائتلافی در مورد نیمه‌هادی‌ها سازماندهی می‌کند یا دولت‌های دیگر را برای اعمال تحریم‌های حقوق بشری علیه پکن رهبری می‌کند. اما این ائتلاف‌ها باید حداقل تهاجم را داشته باشند. اگر ایالات متحده تجارت و سرمایه‌گذاری سایر کشورها با چین را در معرض خطر جدی قرار دهد، متحدان کمی را به دست خواهد آورد. با جلب حمایت دوستان و متحدان در زمینه کنترل صادرات، بررسی‌های سرمایه‌گذاری برون مرزی، تنوع زنجیره تامین و انشعاب فناوری، کمتر خواهد بود.

در نهایت، اگر واشنگتن می‌خواهد کشورها با آن شریک شوند و در مقابل پکن بایستند، ممکن است حضور و تعهد بیشتری از خود نشان دهد. کشورها ممکن است مایل به متحمل شدن هزینه‌ها و خطر تلافی‌جویانه چین از طریق شراکت با ایالات متحده باشند - اما تنها در صورتی که واشنگتن در سایر موضوعات از آنها حمایت کند. با این حال، این احساس که ایالات متحده در صورت سخت‌تر شدن شرایط، غایب، غیرمتعهد یا بی‌کفایت خواهد بود، آنها را وسوسه می‌کند تا با ترجیحات چین همسو شوند یا به سادگی به آن تن در دهند. بنابراین، ایالات متحده باید به تعامل دیپلماتیک پایدار، توافق‌های تجاری، تکرار تعهدات دفاعی، مبارزات نظامی، و کمک‌های توسعه‌ای گسترده، به‌ویژه در هند و اقیانوس آرام تکیه کند تا به کشورهایی که نسبت به قدرت ماندن ایالات متحده تردید دارند و نگران قدرت چین هستند، اطمینان دهد.

کشورها نیز نمی‌توانند کیک خود را داشته باشند و آن را بخورند. زمان انتخاب فرا رسیده است. کشورها باید تصمیم بگیرند که طرف واشنگتن یا پکن باشند.