پهپادهایی که لرزه به جان روسیه انداخت/ جنگ به مسکو کشید

اما این‌گونه نیست که این حملات برای کی‌یف بدون ریسک باشند. اوکراین تلاش می‌کند تا دست برتر را در این جنگ داشته باشد و در عین حال، روابط خود را با کشورهای غربی حفظ کند که نسبت به تشدید تنش‌ها محتاط هستند.

سلسله‌حملات

به نوشته سی‌ان‌ان، هفته گذشته و پس از آخرین حملات پهپادی روسیه به داخل اوکراین که بر شهر کی‌یف متمرکز شده بود، ولودیمیر زلنسکی هشدار داد که جنگ تدریجاً به روسیه باز خواهد گشت.

حمله آخر هفته گذشته ساختمان‌هایی در مسکو را هدف قرار داد. روز سه‌شنبه، یک پهپاد به همان آسمان‌خراش مسکو که روز یکشنبه مورد اصابت قرار گرفت، برخورد کرد. این اتفاق پس از دو حمله مشابه ماه جولای و حوادث متعددی از این دست در ماه ژوئن رخ داد. در ماه می، یک حمله پهپادی بر فراز کرملین منجر به انفجاری در آسمان بالای مقر راس قدرت روسیه شد.

اوکراین معمولاً مسئولیت مستقیم این حملات را بر عهده نمی‌گیرد، اگرچه پاسخ‌های آن در هفته‌های اخیر تهاجمی‌تر شده است. داگلاس بَری، کارشناس ارشد هوافضای نظامی در مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک به سی‌ان‌ان گفت: «فاصله‌گرفتن و انکار کیف از این حملات به میزان قابل توجهی کمتر شده است. اکنون به نظر می‌رسد که تقریباً یک اعلام ضمنی وجود دارد که حملات کار آن‌ها است».

میخائیلو فدوروف، وزیر تحول دیجیتال اوکراین که بر طرح تدارکات «پهپاد» نظارت می‌کند، گفته بود که با تشدید ضدحملات موازی کیف در تابستان با هدف بیرون‌راندن نیروهای روس از خاک اوکراین، حملات پهپادی بیشتری اتفاق خواهد افتاد.

تسلیحات محدود اما مؤثر

تعیین اینکه دقیقاً کدام سامانه‌های تسلیحاتی در حملات مورد استفاده قرار می‌گیرد و دقیقاً به کدام ساختمان‌ها حمله می‌شود، دشوار است، زیرا طرف‌های روس و اوکراینی از ارائه جزئیات در مورد حوادث خودداری می‌کنند. 

اما به وضوح تفاوت‌های گسترده‌ای بین این حملات وجود دارد. دامنه آنها محدود است، تلفات دارند و ساختمان‌های مسکونی را هدف قرار نمی‌دهند. در مقابل، حملات مسکو به طور بی‌رویه علیه مراکز جمعیتی اوکراین انجام می‌شوند.

گیلز، کارشناس مسائل روسیه در مؤسسه چتم هاوس و نویسنده کتاب‌هایی در مورد جنگ و سیاست خارجی روسیه گفت: «چه آن‌ها واقعاً به اهداف مورد نظر خود رسیده باشند و چه نرسیده باشند، به نظر می‌رسد که اهدافشان ساختمان‌هایی هستند که با جنگ در اوکراین مرتبط هستند. از این نظر، این رویکرد بسیار متفاوت از آن چیزی است که از روسیه دیده‌ایم». گیلز خاطرنشان می‌کند که «یک سؤال بی‌پاسخ وجود دارد که دقیقاً اوکراین چگونه این حملات را انجام می‌دهد»؟ او افزود، همچنین این حملات «ناتوانی دفاعی روسیه را نشان می‌دهند».

بَری گفت: «پهپادهای انتحاری حامل یک کلاهک بسیار کوچک بوده و در تعداد کمی مورد استفاده قرار گرفته‌اند، بنابراین از نظر تأثیر مستقیم نظامی، زیاد اثرگذار نبودند». بری افزود: «سامانه‌هایی که اوکراین از آن‌ها استفاده می‌کند، به طور نسبی ساده‌اند، اما برای هدف خود مؤثر هستند». مهم این است که هیچ حرف‌وحدیثی مبنی بر اینکه این تسلیحات از سمت غرب به اوکراین داده شده، وجود ندارد. بری قائل است: «این‌ها سامانه‌هایی هستند که خود اوکراینی‌ها می‌توانند بسازند» که به کیف اجازه می‌دهد که در کنار ضدحمله‌ای که با حمایت نظامی ناتو در دست انجام دارد، پیامی را نیز به روس‌ها بفرستد. بری گفت: «این اساساً نشان می‌دهد که مسکو چندان دور از دسترس نیست».

کشاندن جنگ به خاک روسیه

کی‌یف با خوشحالی تأثیر نظامی محدود حملات هواپیماهای بدون سرنشین را خواهد پذیرفت، زیرا حملات نقش بسیار مهم‌تری در جنگ دارند. گیلز گفت: «اوکراین تشخیص داده که افکار عمومی و نگرش روسیه به جنگ یکی از حوزه‌های کلیدی است که باید برای پایان‌دادن به جنگ هدف قرار دهند. تا زمانی که روسیه بتواند وانمود کند که جنگ چیزی است که در جاهای دیگر اتفاق می‌افتد، هیچ‌چیز این حمایت مردمی را خدشه‌دار نمی‌کند».

مقامات اوکراینی آشکارا در مورد عنصر تبلیغاتی این حملات صحبت کرده‌اند. یوری ایحنات، سخنگوی نیروی هوایی اوکراین گفت که حملات پهپادی اخیر به مسکو با هدف تأثیرگذاری بر روس‌هایی بوده که از زمان حمله کرملین به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، احساس می‌کردند که جنگ بسیار دور است.

گیلز اذعان کرد: «همیشه چیزی در آسمان روسیه و همچنین در مسکو پرواز می‌کند. اکنون جنگ بر کسانی تأثیر می‌گذارد که تاکنون نگران نبوده‌اند. وقتی پهپادها به هدف اصابت می‌کنند، مهم نیست که مقامات روس چگونه می‌خواهند چشم خود را روی این موضوع ببندند و بگویند که همه حملات را رهگیری کرده‌اند».

علائم اولیه حاکی از آن است که حملات اخیر باعث ناآرامی در میان طبقه‌ای از کارشناسان نظامی در روسیه شده است. مؤسسه مطالعات جنگ با اشاره به انتقادات حداقل یک وبلاگ‌نویس نظامی برجسته مبنی بر اینکه روسیه ساختمان‌ها را در برابر چنین حملاتی ایمن نکرده است، در به‌روزرسانی اخیرش نوشت: «مقامات روسیه احتمالاً برای ایجاد تعادل بین نیاز به فرونشاندن نگرانی داخلی در مورد ادامه حملات پهپادها به عمق خاک روسیه با امتناع مستمر ولادیمیر پوتین از بسیج کامل جامعه روسیه برای جنگ و پیامدهای مربوط به آن، تقلا خواهند کرد».

موهبت غیرمنتظره

ارزیابی افکار عمومی در روسیه بسیار دشوار است. اما گزارش‌ها حداقل از تأثیر حملات پهپادها بر کسانی که در مجاورت حملات هستند، حکایت دارند.

گیلز درباره پیامدهای اولیه حملات گفت که به نظر می‌رسد این حملات برای طرف اوکراینی نوعی موهبت غیرمنتظره داشته‌اند. اکنون روس‌ها فهمیده‌اند که شخصاً از آنچه در اوکراین در جریان است، در امان نیستند. با این حال، اینکه آیا این روند منجر به گسست بزرگی در حمایت مردم روسیه از جنگ خواهد شد یا نه، کاملاً روشن نیست.

از یک سو، بهانه دیرینه پوتین برای جنگ متکی بر ادعاها مبنی بر در خطر بودن امنیت روسیه از جانب اوکراین است و این جنگ برای تأمین منافع روسیه ضروریست. افزایش حملات اخیر می‌تواند به کمک این استدلال‌ها بیاید. اما پس از تقریباً هجده ماه سازماندهی ناکارآمد و اختلاف، انکار این واقعیت که برنامه‌های نظامی روسیه در حال شکست است، به طور فزاینده‌ای سخت شده است.

اقتدار پوتین نیز در زمانی که آتش جنگ به خاک روسیه کشیده می‌شود، آسیب‌پذیرتر به نظر می‌رسد؛ مانند بسیج عمومی سال گذشته و شورش واگنر در ماه ژوئن. از این نظر، به راحتی می‌توان فهمید که چرا یادآورکردن جنگ به مردم روسیه در خدمت منافع استراتژیک اوکراین است.

غربی‌ها محتاطند

با وجود تمام تأثیرات تبلیغاتی مورد نظر، ارسال حمله پهپادها به روسیه، برای کیف بدون ریسک نخواهد بود. اول از همه باید به فکر اقدامات تلافی‌جویانه مسکو بود. کرملین تمایل دارد تا با رویکرد «زدی ضربتی، ضربتی نوش کن»، حملات به شهرهای اوکراین را با حملات قبلی به روسیه مرتبط کرده و باعث ایجاد وحشت در اوکراین شود.

اما در حال حاضر، اوکراینی‌ها به خوبی با خطر بمباران هوایی روسیه آشنا هستند و هیچ مدرکی مبنی بر اینکه چنین حملاتی عزم راسخ در تلاش‌های دفاعی را کاهش داده باشد، وجود ندارد.

نگرانی اصلی، واکنش غرب به چنین حملاتی است. یک سال پیش، با توجه به تفاهم ضمنی کشورهای ناتو و کیف مبنی بر اینکه غرب به راحتی از یک جنگ دفاعی حمایت می‌کند، اما نسبت به هر اقدامی که ناتو را وارد درگیری مستقیم با روسیه کند، محتاط خواهد بود، احتمال ارسال پهپادهای اوکراین به روسیه غیرقابل‌تصور می‌نمود.

هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد اوکراین از تسلیحات غربی در خاک روسیه استفاده کرده است. انجام این کار احتمالاً پلی است که آن‌ها در حال حاضر از آن نمی‌خواهند عبور کنند و بازگشت از آن نیز غیرممکن خواهد بود. اما کیف آشکارا جرئت بیشتری برای کشاندن جنگ به داخل روسیه پیدا کرده است. در مقابل نیز رهبران غربی به طور کلی نسبت به این رویکرد آرام به نظر می‌رسند.

گیلز گفت: «ممنوعیت طولانی‌مدت حمله به روسیه که توسط حامیان کیف وضع شده بود، اشتباه و ناشی از تصور نادرست بود. در تمام این مدت، اوکراین مجبور بود که در زمین روسیه و با قواعد روسیه بازی کند».

در مورد نحوه نگرش رهبران غربی به حملات به خاک روسیه تا حدی اختلاف وجود دارد و ایالات متحده به ویژه نگران آن است. به گزارش رویترز، کرین ژان‌پیر، سخنگوی کاخ سفید اواخر ماه گذشته به خبرنگاران گفت: «به طور کلی، ما از حملات در داخل روسیه حمایت نمی‌کنیم».

گیلز گفت: «اصلاً نمی‌توان گفت که این روند چگونه پیش خواهد رفت، اما قطعاً باید انتظار داشته باشیم که حداقل این سطح از نمایش آسیب‌پذیری روسیه ادامه داشته باشد».