خسارت سنگین سیل به رشت

به گزارش اقتصادنیوز، روزنامه اعتماد نوشت:  درک عوامل ژئومورفولوژیک این سیل برای ارزیابی پیامدهای آن و تدوین راهبرد مدیریت سیل در آینده بسیار مهم است .

بارندگی‌های رشت موجب طغیان رودخانه گوهررود و گسترش سیل در منطقه پیربازار و زیر آب رفتن ۱۰۰ خانه شد. امدادگران هلال‌احمر تخلیه اضطراری این خانوارها را انجام دادند.  استاندار گیلان گفت: بارش بیش از یک متری برف در ارتفاعات استان، موجب آبگرفتگی در جلگه به ویژه شهر رشت و مناطق حاشیه ای شامل مسکن مهر و سیاه اسطلخ و خیابان دیانتی و منطقه پیربازار شده و حدود هزار خانوار دچار عوارض سیلاب شده‌اند.

نیروهای مسلح در کنار دستگاه های امدادرسان و راهداری مشغول امدادرسانی هستند. بارش بیش از ۱۵۰ میلیمتر در رشت و بیش از ۱۸۵ میلیمتر در آستارا طی ۴۸ ساعت دلیل شروع این سیلاب بوده. از ابتدای سال آبی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ تا بیستم بهمن ۵۳۵ میلیمتر باران باریده که در مدت مشابه سال قبل ۴۳۰ میلیمتر بوده و رشد ۲۰ درصدی را نشان می دهد.

لبریز بودن رودخانه ها و بارش روزهای بعد می‌تواند شرایط را بغرنج‌تر کند. استانداری گیلان از ساکنان اطراف رودخانه‌های رشت خواسته تا منازل خود را ترک کنند و به مدارس و مساجد تعیین شده که آمادگی اسکان مردم را دارند، بروند.

سیل در رشت، عمدتا در جلگه رودخانه سفیدرود رخ داده است. از سد سفیدرود تا گندلان، بستر رودخانه سفیدرود در دره سفیدرود جاری است و از این نقطه به بعد دلتای وسیعی با شاخه‌های زیاد تشکیل شده و شاخه اصلی آن پس عبور از شهرستان رودبار، شهرستان رشت، شهرستان آستانه اشرفیه در پارک ملی بوجاق به دریای کاسپین می‌ریزد.نوع سیل تجربه شده در این رویداد عمدتا سیل ناگهانی بود . گوهررود از رودهای شهر رشت از کوه‌های سراوان در ارتفاع ۷۰۰ متری سرچشمه می‌گیرد و پس از پیوستن به رودخانه زرجوب، با عبور از پیر بازار و خمام به تالاب انزلی می‌ریزد. 

رودخانه زرجوب نیز همچون گوهررود یکی از منابع اصلی تامین آب تالاب انزلی است که از کوه‌های هزارمرز، نیزه‌سر، جوکلبندان و کچا در فاصله ۲۵ کیلومتری رشت سرچشمه می‌گیرد. این رود پس از پیوستن به گوهررود به تالاب انزلی می‌ریزد. دو رودخانه زرجوب و گوهررود از رودهای مهم و حیاتی شهر رشت هستند که باعث رونق این شهر شدند. این دو رودخانه از تامین‌کنندگان آب تالاب انزلی هستند که همین موضوع بر اهمیت آنها می‌افزاید. با توجه به شیب تند و توپوگرافی اطراف، این رودخانه‌ها به سرعت با آب اضافی ناشی از حوادث بارش شدید غرقاب می‌شوند.

 سیل ناگهانی زمانی رخ می‌دهد که یک بارندگی ناگهانی و شدید وجود داشته باشد که منجر به افزایش سریع سطح آب در مدت کوتاهی شود. در مورد رشت، باران‌های شدید در مدت کوتاهی باعث غرقاب شدن سریع رودخانه شده است. رشت در منطقه‌ای واقع شده است که در حدفاصل بین توپوگرافی کوه‌های مرتفع در جنوب و دشت‌های کم ارتفاع گیلان مشخص می‌شود. دامنه‌های تند رشته‌ کوه‌های البرز باعث افزایش روان آب در هنگام بارش‌های شدید می‌شود.

هنگامی که بارش شدید رخ می‌دهد، آب به سرعت از این دامنه‌ها به دره‌های زیر سرازیر و منجر به سیلاب‌های ناگهانی می‌شود. قبل از وقوع سیل بهمن ۱۴۰۳ بارندگی شدید روی خاک از قبل مرطوب که ظرفیت خود را برای جذب آب اضافی از دست داده، به افزایش رواناب سطحی انجامیده و منجر به سیل شده است.

دستکاری و ساخت و ساز گسترده در حریم رودخانه‌ها و حذف پوشش جنگلی و غیر قابل نفوذ شدن جلگه گیلان موجب آسیب وسیع به سامانه‌های زهکشی شده است. به دلیل رسوب‌گذاری یا دخالت انسان با توسعه ناپایدار شهری سیلاب‌ها با سهولت بیشتری رخ می‌دهد.تغییرات اقلیمی با افزایش فراوانی و شدت رویدادهای شدید اقلیمی در ایران، تغییر الگوی بارش خطر سیل را در مناطق آسیب‌پذیر مانند رشت تشدید کرده‌اند.

سیل به‌طور قابل توجهی اکوسیستم‌های محلی را با تغییر زیستگاه‌های گیاهی و جانوری مختل می‌کند. کیفیت آب اکوسیستم‌های آبی نیز با افزایش رسوب و آلاینده‌هایی که از مناطق شهری وارد آبراهه‌ها می‌شوند، تغییر می‌کند. نیروی سیلاب موجب فرسایش خاک در امتداد سواحل رودخانه‌ها و زمین‌های کشاورزی و البته بخشی از زمین‌های قابل کشت تخریب شده و با نشسته شدن رسوبات سیلاب بهره‌وری کشاورزی در زمین‌های جدیدی بیشتر می‌شود.

سیل منجر به آلودگی منابع آب شیرین با آلاینده‌های رواناب شهری و سرریز فاضلاب و مواد شیمیایی کشاورزی می‌شود. این تخریب نه تنها برای آبزیان خطرناک است، بلکه با آلوده کردن منابع آب آشامیدنی بر سلامت انسان نیز اثر می‌گذارد. پیامدهای اقتصادی سیل شامل آسیب به زیرساخت‌ها مانند جاده‌ها، پل‌ها و ساختمان‌ها و اختلال در مشاغل محلی و افزایش هزینه‌های مرتبط با واکنش اضطراری است. بر اساس آنچه از تغییرات اقلیمی در ایران انتظار داریم، رویدادهای مکرر سیلاب بر تاب‌آوری مناطق سیل‌خیز اثر خواهد گذاشت.