مسیر طولانی ایران و دولت بایدن برای رفع تحریم‌ها

به گزارش اقتصادنیوز، هر قدر به روی کار آمدن دولت جو بایدن نزدیک‌تر می‌شویم، گمانه‌زنی‌ها پیرامون برنامه‌ها و سیاست‌های دولت جدید ایالات متحده شدت بیش‌تری می‌گیرد. علی‌رغم اعلام قبلی جو بایدن مبنی بر تجدیدنظر اساسی در سیاست‌ خارجی دولت آمریکا، سویه‌های این تغییرات هنوز در هاله‌‌ای از ابهام است. یکی از بزرگ‌ترین این ابهام‌ها، نحوه مواجهه تیم جو بایدن با پرونده هسته‌ای ایران است. مسئله‌ای که در دولت ترامپ از طریق رژیمی از تحریم‌های یک‌جانبه و آن‌چه کارزار فشار حداکثری نامیده می‌شد، پی گرفته شد و پیامدهای زیادی را در سطح بین‌المللی به همراه داشت.

به همین مناسبت، جولیان لی، کارشناس و استراتژیست حوزه نفت با انتشار یادداشتی در پایگاه خبری-تحلیلی بلومبرگ مدعی شد که به رغم خوش‌بینی‌های موجود پیرامون عزم دولت بایدن در ترمیم روابط با ایران، لغو تحریم‌های نفتی علیه دولت جمهوری اسلامی با سرعت اتفاق نخواهد افتاد.

مسئله ایران و دولتی با انبوه دردسر

به عقیده خانم لی، زمانی که جو بایدن در طی این هفته به طور رسمی به عنوان چهل‌وچهارمین رئیس‌جمهور ایالات متحده کار خود را شروع کند، با یک سلسله موضوعات حیاتی که به حل‌وفصل فوری دارند مواجه است. بنابراین به نظر نمی‌رسد که در میان خیلِ انبوه آن مسائل و مشکلات، مسئله ایران فرصت چندانی برای رفع فوری پیدا کند.

در طی رقابت‌های تنگاتنگ انتخاباتی، رئیس‌جمهور منتخب به صراحت از نیت خود برای بازگرداندن ایالات متحده به معاهدات بین‌المللی نظیر توافق‌نامه آب‌وهوایی پاریس و توافق هسته‌ای با ایران، سخن گفته بود. با این حال زمانی که از برنامه‌های دولت جدید در اولین روز کاری در وب‌سایت جو بایدن رونمایی شد، از مسائل مربوط به ایران، از جمله لغو تحریم‌های مربوط به صادرات نفت ایران اثری وجود نداشت. از نظر تحلیل‌گر بلومبرگ این مسئله حاکی از این است که ایران در لیست اولویت‌های او قرار ندارد و حل آن نیز نیاز به زمان بیش‌تری خواهد داشت.

ساده‌ترین راه حل

به اعتقاد نویسنده این یادداشت، در همان سال 2015 و در حین مذاکرات هم مخالفت شدیدی با توافق هسته‌ای ایران در ایالات متحده از سوی جمهوری‌خواهان و دسته‌ای از دموکرات‌ها وجود داشت که در نهایت به عدم تصویب آن در سنا منجر شد. این مخالفت‌ها هم‌چنان باقی است -اگر نگوئیم بر شدت آن افزوده شده است. هم اینک هم هر دو کشور به شکلی متفاوت آن را  نقض  می‌کنند: ایالات متحده با اعلام خروج از توافق و اعمال تحریم‌های بسیار گسترده و ایران با افزودن بر غلظت غنی‌سازی اورانیوم خود تا حد بیست درصد، که فراتر از محدودیت‌های تعیین‌شده در برجام است.

ساده‌ترین راهی که برای احیای توافق به نظر می‌رسد این است که هر کدام از دو طرف گام‌های مربوط به خود را بردارند و جدای از این‌که بخواهند سایر دغدغه‌ها و نگرانی‌ها را مرتفع سازند، به نقطه پیش از توافق برگردند. اما در صورتی که ایالات متحده کاهش تحریم‌ها را مشروط به پایان دادن به حمایت جمهوری اسلامی از حزب‌الله، حماس و حوثی‌های یمن کند، دشوار به نظر می‌رسد که بتوان دریافت طرفین چگونه اختلافات خود را برطرف خواهند کرد.

بالا و پایین ‌شدن‌ها

با لغو تحریم‌ها در سال 2016 ، تولید نفت ایران به سرعت بهبود یافت. در صورت لغو تحریم‌ها علیه صادرات نفت ایران، عموما تصور می‌شود به مانند سال 2016، جمهوری اسلامی تقریبا به سرعت می‌تواند سطح تولید قبلی خود یعنی نزدیک به 4 میلیون بشکه در روز را از سر بگیرد. با این حال این بسیار خوش‌بینانه است، چون افزایش تولید نفت ایران و صدور آن به بازارهای جهانی در گروی اطمینان از عدم برخورد آمریکا با ناقضان تحریم‌هاست. پس این مسئله به سرعتی هم که تصور می‌شود تحقق نمی‌یابد.

پارلمان ایران به توافق هسته‌ای نگاه مثبتی ندارد. بر اساس مصوبه مجلس، در صورتی که ایالات متحده تحریم‌های  بخش‌های نفتی و بانکی را لغو نکند، این دولت  موظف است به بازرسی‌های بین‌المللی از سایت‌ها و تاسیسات هسته‌ای خود پایان دهد. هم‌چنین در ایران انتخابات ریاست‌جمهوری در پیش روست و احتمالا به جای حسن روحانی که در تلاش برای دست‌یابی و حفظ توافق تاریخی هسته‌ای بود، کاندیدایی بر سر کار خواهد آمد که علاقه‌ای به این توافق نخواهد داشت. حامیان این کاندیدا حاضر به امضای توافقی نیستند که از نقش ایران در منطقه کاسته و یا توان تسلیحاتی‌اش را محدود می کند و چنین مسائلی مذاکرات آتی را بسیار سخت‌تر می‌کند.

با این اوصاف مذاکرات آتی ممکن است حتی تا نیمه سال 2021 نیز به طور رسمی آغاز نشود. بنابراین بیش‌تر خریداران قبلی نفت ایران فعلا دست روی دست خواهند گذاشت و منتظر خواهند ماند تا اطمینان حاصل کنند که مورد مجازات قرار نخواهند گرفت.

بازارهای گمشده

تحریم‌های ایالات متحده خریداران نفت خام ایران را فراری داده است. به نظر می‌رسد چین مشتاق است واردات نفت خام از ایران را افزایش دهد تا کاهش تولید موقت و ناگهانی یک میلیون بشکه در روز عربستان سعودی را جبران کند. با این حال حجم قابل‌توجهی از نفت ایران که در ماه‌های اخیر به چین ارسال شده هم‌چنان در انبارها ذخیره می‌شود. به اعتقاد لی، نه تنها چشم‌انداز روشنی از رفع تحریم‌های نفتی برای ایران وجود ندارد، بل‌که در صورت رفع تحریم‌ها هم، یافتن بازارهای سابق کار دشواری برای ایران به نظر می‌رسد.