تحریم ها می ماند یا می رود؟

به گزارش اقتصادنیوز آینده برجام و تحریم­ها در عصر بایدن چه می شود؟ رسانه ها و افکار عمومی پیگیر انتقال قدرت در آمریکا در تلاش هستند تا برای این پرسش، پاسخی دریافت کنند.

کارشناسان البته به این سئوال تقریبا جهانی پاسخ های متفاوت می دهند؛ برخی می گویند بایدن به برجام باز می گردد و با هدف ترغیب ایران به مذاکره بخشی از تحریم ها را بر می دارد. اما برخی دیگر اعتقاد دارند، برجام اولویت سیاست خارجی بایدن نیست و اگر هم این اتفاق رخ دهد به صورت قطره چکانی خواهد بود.

این نگاه در ایران نیز وجود دارد و به همین دلیل اکو ایران در مناظره ای تلاش کرده منطق دو دیدگاه را به تصویر کشد. در ایران دیدگاه اول را صادق زیبا کلام نمایندگی می کند و نماینده دیدگاه دوم ابراهیم متقی است.

مقایسه دیدگاه دو طرف نشان می دهد: صادق زیباکلام امیدوار به احیای برجام و رفع تحریم ها است اما تصور می کند این اتفاق تا نیمه نخست سال آینده رخ نخواهد داد. از نظر او، پس از یک دوره کوتاه مدت، برجام 1400 نیز نمی تواند راه حل نهایی برای ایران باشد.

متقی نیز گرچه تاکید دارد ایران و امریکا مذاکره را آغاز می کنند و حتی آغاز مذاکره زودتر از آنچه که زیبا کلام پیش بینی می کند رخ می دهد اما می گوید: وضعیت کنونی به دوران امضای برجام باز نمی گردد و تحریم ها به صورت قطره چکانی برداشته می شود.

در حوزه تعامل با جهان و سیاست خارجی که به نفع اقتصاد است زیبا کلام اعتقاد دارد باید سیاست تعامل جایگزین شود اما متقی تاکید دارد در جهان که موازنه یک اصل است، مطالبه محوری باید امنیت باشد. زیباکلام تندروها در ایران را مانع بازگشت به برجام می­داند، اما متقی معتقد است تندروها در این تصمیم نمی توانند نقش کلیدی داشته باشند، چرا که حوزه سیاست خارجی در ایران عملگرا است.

دو قاب از یک مناظره

صادق زیباکلام: تندروها نمی گذارند

بایدن می‌خواهد به برجام بازگردد و فعلا هم شروط خاصی ندارد اما این بازگشت منوط به این است که در ایران نیز از آن استقبال شود. تا به امروز هیچ استقبالی از سوی ایران در این رابطه شاهد نبوده‌ایم.

بایدن از دوران رقابت‌های انتخاباتی اعلام کرده بود که می‌خواهد به توافق برجام بازگردد اما عده‌ای در ایران در تقلا هستند که آمریکایی‌ها به برجام بازنگردند اینها همان گروهی هستند که برجام قبلی را نیز نیست و نابود کردند.

ما 4 ماه تا انتخابات سال 1400 زمان داریم و 4 ماه دیگر آقای روحانی همچنان رئیس‌جمهور خواهد بود. در این مدت مطمئن هستم که در رابطه با برجام و تحریم‌ها اتفاق خاصی نمی‌افتد. خرداد ماه که انتخابات برگزار شود یک فرد اصولگرای تندرو رئیس‌جمهور ایران می‌شود و لذا اگر اتفاقی درباره برجام بیفتد بعد از انتخابات 1400 خواهد بود. هرچند این مسئله نیز بستگی به آن دارد که تحریم‌ها تا چه حد کارد را به استخوان رسانده باشد.

البته من پیشتر گفتم برجام 1400 اتفاق خواهد افتاد و برخلاف برجام تیر 1394 که به تیر غیب گرفتار شد، این برجام موفق خواهد شد چرا که سود و تبلیغات این برجام در جیب اصولگرایان خواهد رفت.

بخش عمده‌ای از مشکلات کشور ما ناشی از شعارهای تند در سیاست خارجی مان است و به همین دلیل کشورهای دیگر نسبت به بحث منطقه‌ای و موشکی ایران حساس شده‌اند.

ابراهیم متقی:تندروها اثر ندارند

اینکه فکر کنیم فردای ریاست جمهوری بایدن بحث بازگشت به برجام کلید می‌خورد دور از ذهن است. نکته دیگر اینکه برگشت به برجام به لحاظ قدرت رئیس‌جمهور و قواعد در آمریکا امکانپذیر است.

اولویت بایدن، ایران و کشورهای عربی نیست بلکه نگاه وی اروپامحور است و می‌خواهد متحدان آمریکا را بازیابی کند؛ این متحدان اروپایی نیز خواهان بازگشت آمریکا به برجام هستند.

 بایدن با وقفه وارد برجام خواهد شد و دیگر اینکه ورود او به برجام، به مفهوم متوقف کردن تحریم‌ها نیست. نکته دیگر اینکه بایدن ورودش به برجام را با یک موضوع امنیت منطقه‌ای مرتبط خواهد کرد.

سیاست رسمی کشور هم به نظر من این است که از بازگشت آمریکا به برجام و تجدید مذاکرات در چارچوب برجام کاملا استقبال می‌کند و فضای ایران به لحاظ اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حتی راهبردی اینگونه نیست که بخواهد درگیری نظامی داشته باشد یا بحران سازی کند.

 اسرائیل هرآنچه می‌توانست انجام داد تا ایران اقدام متقابل انجام دهد اما ایران اقدامی بسیار عقلانی مبتنی بر تدبیر انجام داد. درواقع جمهوری اسلامی ایران مانور نظامی مرکب انجام داد که نشان دهد به لحاظ نظامی قابلیت مقابله را دارد ولی فعلا بنایی بر بکارگیری آن را ندارد.

من معتقدم که عصر تدبیر علیرغم وجود گروه‌های تندرو شکل گرفته است. به نظر من این گروه‌های تندرو در سیاستگذاری‌ نمی‌توانند تاثیرگذار باشند. در واقع سروصداها نمی تواند در تصمیم نهایی تغییری ایجاد کند.

آقای روحانی بودجه سال آینده را براساس همکاری‌ با آمریکا در قالب فروش بیش از دو میلیون بشکه نفت تنظیم کرده است. یعنی این مسئله را به عنوان یک امر پذیرفته شده تلقی می‌کند. در چنین شرایطی نبض بازار اقتصادی تا دو روز بعد از تحلیف بایدن به همین صورت خواهد بود و قیمت ها تحت تاثیر این اتفاق قرار می گیرد.

مذاکرات بین ایران و آمریکا شروع خواهد شد و آغاز آن نیز در ماه فوریه خواهد بود. اما آغاز مذاکرات به این معنا نیست که آمریکایی‌ها تحریم‌ها را برمی‌دارند. الگوی رفتاری آمریکایی‌ها نشان داده که آنها قطره‌چکانی عمل می‌کنند.

از نظر من برجام احیا می‌شود و فضا برای برداشتن تحریم‌ها نیز در دولت آقای روحانی به صورت مرحله‌ای کلید خواهد خورد. در چنین شرایطی، گشایش محدودی در اقتصاد ایجاد می‌شود اما این گشایش محدود ربطی به افزایش قیمت‌ها ندارد. زیرا بخشی از افزایش قیمت‌ها ارتباط مستقیم با نقدینگی دولت دارد. وقتی نقدینگی در دولت آقای روحانی 30 برابر دوره آقای خاتمی است، طبیعی است که قیمت دلارش هم 30 برابر آن زمان باشد.