وحدت موضع تیم بایدن درباره برجام

به گزارش اقتصادنیوز ؛ روز ۲۱ ژانویه مصادف با دومین روز کاری دولت جدید ایالات متحده، ۳ مقام ارشد تیم جو بایدن اولین موضع رسمی کاخ سفید درباره ایران و برجام را اعلام و تکرار کردند.

هیچ راهی نیست کان را نیست پایان، غم مخور

این موضع واحد که اعضای مختلف تیم سیاست‌خارجی و امنیت‌ملی بایدن مطابق انتظار محافل تخصصی و تحلیلگران امور بین‌الملل، و برخلاف تصور رایج عمومی بود و معنای ضمنی آن را می‌توان در یک جمله ساده بازگو کرد؛ «راه باز است، اما طولانی و پرچالش خواهد بود.»

خوشبینانه‌ترین برداشت از موضع یکسان و همآهنگ تیم بایدن درباره برجام مصداق این بیت حافظ است که «گرچه منزل بس خطرناک است مقصد بس بعید/ هیچ راهی نیست کان را نیست پایان غم مخور». و بدبینانه‌ترین نگاه این است که دست کم تا انتخابات ریاست‌جمهوری ایران، چشم‌انداز گشایش‌های جدی در راستای حل بحران چندان روشن نیست.

پایگاه خبر وُکس در مطلبی با اشاره به مواضع اعضای ارشد تیم بایدن درباره پرونده هسته‌ای ایران نوشت: تیم رئیس جمهور جو بایدن در نخستین مواضع رسمی خود به صراحت اعلام کردند که بازگشت فوری به توافق هسته ای ایران بعید است. پرونده‌ای که که بسیاری امیدوار بودند به سرعت حل وفصل شود احتمالاً طولانی شدن بحران سیاست خارجی که بسیاری از واشنگتن امیدوار بودند به سرعت حل شود.

دولت ترامپ این توافق را در سال 2018 کنار گذاشت و تحریم های سختگیرانه اقتصادی علیه ایران را با شدت بیشتری اعمال کرد و تهران نیز در واکنش، محدودیت‌های هسته‌ای خود ذیل برجام را تدریجاً کنار گذاشت و این‌گام‌ها را به عنوان یک تاکتیک برای فشار متقابل به دولت آمریکا به کار گرفت. در واقع پیام ایران این بود که یا ایالات متحده به روند دیپلماتیک قبلی برگردد یا منتظر فشار متقابل ایران با استفاده از توسعه توان هسته‌ای خود باشد.

وکس در ادامه با اشاره به اقدامات اخیر ایران در راستای افزایش سطح غنی‌سازی و حجم ذخیره اورانیوم، مدعی شد: برخی تخمین‌ها حاکی از این است که اگر ایران قصد ساخت سلاح هسته‌ای داشته باشد فقط سه ماه با دستیابی به آن فاصله دارد.

راه درازی در پیش است

این پایگاه خبری در ادامه نوشت: بایدن در ماه سپتامبر و در میانه مبارزات انتخاباتی در مقاله‌ای برای سی‌ان‌ان نوشت که «اگر ایران به محدودیت‌های توافق هسته‌ای برگردد ، ایالات متحده نیز به عنوان یک نقه شروع به این توافق بازخواهد گشت.»

اما در همین روزهای آغازین، امیدها برای بازگشت قریب‌الوقوع آمریکا به توافق کم‌رنگ شده  و سه نفر از اعضای ارشد تیم بایدن اعلام کرده‌اند که این امر احتمالاً به طول می‌انجامد.

نخستین آن‌ها آوریل هینز، گزینه پیشنهادی بایدن برای ریاست سازمان اطلاعات ملی بود که در جلسه رأی اعتماد سنا در روز سه‌شنبه در پاسخ به سؤال سوزان کالینز سناتور جمهوری‌خواه ایالت مِین در این زمینه، پاسخی داد که تا حدودی تعجب آور بود.

وی گفت: رک بگویم، من فکر می‌کنم ما راهی طولانی تا رسیدن به آن نقطه در پیش داریم.  

هینز سپس افزود که بایدن و تیمش قبل از پیوستن دوباره به توافق هسته‌ای باید «مسائل مربوط به موشک‌های بالستیک» و نیز سایر «فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده» ایران را در نظر بگیرند.

تقریباً بلافاصله پس از اظهارات وی، دستیاران ۲ سناتور دموکرات به من پیام دادند تا نارضایتی خود را به اشتراک بگذارند گفت: «یک پاسخ نه چندان خوب از جانب هینز.» (سنا آوریل هینز را در روز چهارشنبه تأیید کرد.)

بعد از ظهر همان روز ، آنتونی بلینکن ، گزینه وزیر امور خارجه ، اظهار نظرهای مشابهی را ارائه داد. وی در جلسه استماع تأیید روز سه شنبه خود در مورد پیوستن دوباره به توافق گفت: ما تا آنجا راه درازی داریم.

بلینکن ادامه داد: اگر آن‌ها برای بازگشت به تعهدات خود ابراز تمایل کنند، ما باید ارزیابی کنیم که آیا آن‌ها واقعاً به تعهدات به خوبی عمل‌می‌کنند یا خیر، و آن زمان ما توافق را از سر خواهیم گرفت.

همچنین در روز چهارشنبه، جن ساکی، سخنگوی مطبوعاتی کاخ سفید در جریان نخستین نشست توجیهی خود، اظهارات این دو را تکرار کرد.

وی گفت: «رئیس جمهور صریحاً اظهار داشت که معتقد است که ایالات متحده باید تلاش کند تا از طریق دیپلماسی مستمر، محدودیت‌های هسته‌ای ایران گسترش و ارتقاء دهد و سایر مسائل نگرانکننده را برطرف کند." برای ادامه یافتن تعامل ایران باید محدودیت‌های مهم هسته‌ای خود ذیل توافق را از سر بگیرد.»

جن ساکی سپس درباره چشم‌اندازه برخی گفت‌وگوها با متحدان آمریکا و سایر کشورهای عضو برجام در این زمینه ابراز امیدواری کرد. اظهارات سخنگوی کاخ سفید درباره ایران را در ویدئوی زیر ببینید.

سوزان مالونی، کارشناس مسائل ایران و مدیر برنامه سیاست خارجی در موسسه بروکینگز به الکس وارد، خبرنگار وکس گفت: واضح است که مقامات بایدن وقتی صحبت از ایران می‌شود در یک موضع واحد قرار دارند و تفسیر من از اظهارات هینز، بلینکن و ساکی این است که تیم جدید برای بازگشت فوری به توافق هسته ای شتاب نمی‌کند.

مسیر ناهموار احیای توافق

الکس وارد در ادامه نوشت: ممکن است که همه اینها یک تاکتیک مذاکره باشند، موضع‌گیری تند و تیز در ابتدا می‌تواند برای داد و ستد امتیازها در مذاکرات آتی مؤثر باشد. اما این احتمال نیز وجود دارد که چنین رویکردی، احتمال بازگشت دو کشورمتخاصم به مسیر دیپلماتیک را به تأخیر انداخته یا حتی نابود کند.

این یک عارضه بالقوه قابل توجه است و برای توافق طرفین درمورد توالی رویدادهای خوشایند میان دو کشور، باید کمی مذاکره شود. مشکل اصلی این است که انتخابات ریاست جمهوری ایران در نزدیکی تابستان امسال برگزار می‌شود و روحانی که هنگام امضای توافق هسته‌ای رئیس جمهور بود و با پایان دوره دوم و نهایی ریاست جمهوری خود، دولت را ترک می کند.

ناصر هادیان استاد دانشگاه تهران که رویکردی نزدیک به ساختار حاکمیتی ایران دارد در اوایل ماه جاری به نیویورکر گفت: «انتظار دولت روحانی بازگشت فوری است. اگر بایدن اقدامی انجام ندهد ، همه جناح های اصلی ایران برای گسترش تمام جوانب برنامه هسته‌ای فشار خود را افزایش خواهند داد.»

کارشناسان می گویند، حتی اگر ایالات متحده خواستار بازگشت فوری به توافق باشد و ایران نیز محدودیت‌های مربوطه را رعایت کند، تأیید کامل اینکه تهران در واقع مسیر حرکت خود را  معکوس کرده ، مدتی زمان‌بر خواهد بود. به عنوان مثال ناظر هسته‌ای سازمان ملل متحد برای بررسی کاهش میزان غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران، نیاز به دسترسی به امکانات متعدد دارد. همین موضوع به تنهایی می‌تواند بازگشت به توافق را به تأخیر بیندازد.

وکس در ادامه نوشته است: دیدگاه ها در مورد چند و چون مسیر ناهموار بازگشت به برجام متفاوت است. برخی مانند بهنام بن طالبلو، عضو بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، می‌گویند: "عاقلانه است [دولت بایدن] منتظر بماند"، به ویژه اینکه "در مقایسه با دیگر مسائل موجود، درباره موضوع ایران ممکن است موانع داخلی متعددی در آمریکا وجود داشته باشد."

برخی دیگر ، مانند سوزان مالونی، عضو اندیشکده بروکینگز معتقدند که ایالات متحده سرانجام به همان توافق اصلی - و نه یک توافق جدید- خواهد پیوست ، زیرا تیم بایدن ترجیح می‌دهد روی سایر مشکلات جهانی مانند پاندمی یا مهار چین تمرکز کند.

سوزان مالونی به خبرنگار وکس گفت: «حیرت‌آور نخواهد بود اگر دولت بایدن تصمیم بگیرد قید آنچه را که می‌تواند بدست آورد بزند و این نگرانی را همینجا متوقف کند.»

اختلاف نظر در تیم بایدن

خبرنگار وکس در پایان نوشته است: ممکن است به زودی چگونگی عملکرد آمریکا در این زمینه، وابستگی مستقیم با رویکرد رابرت مالی پیدا کند. فردی که گفته می‌شود، نماینده بایدن در امور ایران خواهد شد. رابرت مالی مشاور سابق دولت اوباما در حوزه خاورمیانه، در جریان مذاکرات منجر به توافق هسته‌ای تأثیر به سزایی داشته و کارشناسان می‌گویند او احتمالاً مایل به حل فوری مسئله ایران است. امری که به‌طور بالقوه‌ای وی را در تضاد با دیگر مقام‌های ارشد تیم سیاست خارجی قرار می‌‌دهد.\