اصابت ترکش حملات در عراق و سوریه به برجام

به گزارش اقتصادنیوز ، شدت گرفتن درگیری‌ میان نیروهای آمریکایی و گروه‌های تحت حمایت جمهوری اسلامی در عراق و سوریه طی هفته گذشته باعث شده هر دو سوی میدان با پرسش‌های جدیدتری مواجه شوند. از سویی در ایالات متحده فشارها بر جو بایدن برای شدت بخشیدن به واکنش‌ها افزایش یافته و از سوی دیگر در ایران، و درست در زمانی که مذاکرات بر سر احیای برجام به مرحله نهایی نزدیک شده، نگرانی‌ها از بابت تاثیر این درگیری‌ها بر روند مذاکرات فزونی یافته است. 

عدم قدرت بازدارنده

به نوشته آن‌ها طی هفته‌ای که گذشت نیروهای نظامی و دیپلماتیک آمریکایی حاضر در عراق و سوریه، دست‌کم شش مرتبه مورد هدف حملاتی موشکی و پهپادی نیروهایی قرار گرفتند که منسوب و یا نزدیک به ایران تلقی می‌شوند. به تصریح نویسندگان این یادداشت، با افزایش این حملات، بر شدت فشارها بر جو بایدن هم افزوده شده و بسیاری از اعضای جمهوری‌خواه کنگره ایالات متحده، واکنش او را ناکافی و ناکارآمد قلمداد می‌کنند. واکنش حداقلی بایدن مورد انتقاد شدید آن‌ها قرار دارد و معتقدند دو حمله تلافی‌جویانه او علیه این گروه‌ها از قدرت بازدارندگی قابل توجهی برخوردار نبوده است.

جیم اینهوف، سناتور جمهوریخواه اوکلاهما معتقدست حملات مداوم گروه‌های مورد حمایت ایران علیه نیروهای آمریکایی در عراق نباید تحمل شود. او به پولیتیکو گفته: «بایدن به جای اتخاذ رویکردی حداقلی و واکنش‌هایی که عاجز از بازداشتن ایران و گروه‌های شبه‌نظامی است و به طور فزاینده‌ای جان آمریکایی‌ها را به خطر انداخته، باید یک راهبرد واقعی در راستای بازداشتن و خاتمه به این حملات در پیش بگیرد».

اقدام در قالب قانون اساسی

اما دموکرات‌ها در عین این‌که بر وضعیت بی‌ثبات فعلی صحه می‌گذارند، معتقدند بدون تایید کنگره، رئیس‌جمهوری مجوز انجام عملیات تهاجمی گسترده علیه گروه‌های نیابتی را ندارد. به گفته آن‌ها، اقدامات اخیر رئیس‌جمهور در چارچوب اختیارات مصرح در قانون اساسی مبنی بر دفاع از آمریکایی‌هاست و بر اساس آن به حملات تلافی‌جویانه مبادرت می‌ورزد.

به عقیده کریس ون‌هولن، سناتور دمکرات، اقدامات اخیر دولت در عراق متفاوت از انجام هر گونه عملیات علیه ایران است. او به پولیتیکو گفته: «رئیس‌جمهور مجوز حمله علیه ایران را ندارد، و قطعا  برای دریافت مجوز آن باید در کنگره حضور پیدا کند».

عده‌ای دیگر از دمکرات‌ها شرایط حاضر با شرایط جنگی قیاس کرده اند.آن‌ها به بایدن توصیه می‌کنند اگر تصور می‌کند این حملات از قدرت بازدارندگی برخوردار است،  برای ادامه عملیات علیه این گروه‌های شبه‌نظامی درخواست مجوز از کنگره کند.

پیچدگی کنترل اختیارات جنگی رئیس‌جمهور

 آتش‌پراکنی های دو طرفه اخیر میان آمریکا و گروه‌های شبه‌نظامی، سبب شده تلاش‌ها برای کنترل اختیارات جنگی رئیس جمهوری توسط کنگره نیز پیچیده‌تر شود. انتظار می‌رود در روزهای آتی کمیته روابط خارجی سنا با تصویب لایحه‌ای، دو مجوز استفاده از نیروی نظامی در عراق را لغو کند. جو بایدن از لغو این مجوزهای قدیمی (مربوط به ۲۰۰۲ و ۱۹۹۱) حمایت می‌کند و مجلس نمایندگان نیز پیشتر اقدامات مشابهی را به تصویب رسانده است. با این حال  برخی از سناتورهای جمهوری‌خواه با این استدلال که لغو این دو مجوز پیام خطرناکی را به گروه‌های شبه‌نظامی می‌فرستد، گفته‌‌اند که تلاش می‌کنند فرآیند این لغو مجوزها را به چالش بکشند.

تد کروز، سناتور تندروی جمهوری‌خواه، به پولیتیکو گفته در تلاش برای افزودن متممی به لغو دو مجوز است تا توان رئیس‌جمهور در حمله به ایران و نیروهای نیابتی‌اش حفظ شود. مایک راجرز، نماینده جمهوری‌خواه عضو کمیته نیروهای مسلح نیز انتظار دارد جو بایدن در برابر این حملات عرضه اندام کند. اجرز به پولیتیکو گفته: «هیچ تردیدی نباید وجودا داشته باشد که اگر هر یک از نیروهای ما در هر کجای دنیا مورد حمله قرار بگیرد، ما نه تنها ان را بی‌پاسخ نخواهیم گذاشت، بلکه پاسخ‌مان فوری و قدرتمندانه خواهد بود».

همه چیز به زمان بستگی دارد

یادداشت با اشاره به شدت گرفتن حملات علیه نیروهای آمریکایی در طول هفته گذشته یادآور شده این حملات که به گروه‌های نزدیک به جمهوری اسلامی منسوب شده در شرایطی انجام می‌شود که هم‌چنان تاریخی برای برگزاری دور هفتم –و احتمالا آخرین دور- مذاکرات کمیسیون برجام در وین تعیین نشده است. مذاکراتی که در صورت به نتیجه رسیدن هم باعث بازگشت آمریکا به توافق هسته ای شده و هم نیاز فوری ایران به لغو تحریم‌ها را تامین خواهد کرد.

این در حالی است که آژانس بین المللی انرژی اتمی، به عنوان نهاد ناظر بر تعهدات ایران نسبت به برجام، اخیرا اعلام کرد ایران در حال ساخت فلز اورانیوم با غنای بیست درصد است و این اقدامی آشکار در نقض محدودیت‌های مصرح در توافق هسته‌ای برجام است.

انتخاب مسیر جدید

در پاسخ به این پرسش که چرا ایران چنین مسیری را برگزیده، نویسندگان سه دلیل احتمالی را ذکر کرده‌اند:

اول، تصور قدرت‌مندی؛ این احتمال وجود دارد که تهران این‌گونه فکر می‌کند که واشینگتن در منطقه از وضعیت ناخوشایندی برخوردار و در موقعیتی دفاعی قرار گرفته است. از جمله این‌که از تعداد سامانه دفاع ضدموشکی پاتریوت خود در منطقه خلیج فارس کاسته و هم‌چنین در حال ترک خاک افغانستان هستند. این در حالی است که ایران طی هفته‌ای که گذشت میزبان نشستی با حضور احزاب سیاسی مختلف افغانستان بود.

دوم، ارسال سیگنال در مورد عراق؛ مصطفی کاظمی، نخست وزیر عراق، متعهد به مهار گروه‌های شبه نظامی خارج از کنترل دولت شده است. او وعده داده مانع از آن خواهد شد که عراق به میدان جنگ نیابتی میان ایالات متحده و ایران تبدل شود. یحیی رسول، سخنگوی فرمانده کل قوای عراق، حملات به پایگاه‌های ایالات متحده را مصداق تروریسم دانسته و از نیروهای شبه نظامی مهاجم با عنوان دشمنان عراق یاد کرده است. با توجه به این‌که مصطفی کاظمی احتمالا در اواخر ماه جاری [میلادی] عازم واشینگتن خواهد شد، گمان می‌رود تهران قصد دارد این پیام را به  به واشنگتن ارسال کند که از قدرت تاثیرگذاری - چه مثبت و چه منفی- بر تحولات در عراق را دارد.

سوم، داغ شدن فضای سیاسی داخلی ایران؛ درگیری‌ها در عراق به نوعی می‌تواند تمرکز توجهات بر مسائل داخلی را برگرداند.  ایران هم‌زمان با افزایش شدید دما در فصل تابستان، با یک بحران کم‌سابقه در تامین برق مواجه شده که اعتراضات در داخل را در پی داشته است. ضمن آن‌که میزان مشارکت در انتخابات هم می‌تواند دلیل دیگری بر این باشد که زمانی که در اوایل ماه آگوست ابراهیم رئیسی به طور رسمی ریاست دولت را بر عهده می‌گیرد، با چالش‌های زیادی برای حل کردن روبرو خواهد بود.

ضرورت تجدیدنظر در تصورات

به نظر نویسندگان این یادداشت، ایران نباید به چیزی خارج از تلاش‌های دیپلماتیک در جهت احیای برجام حساب باز کند؛ چرا که احیای دوباره برجام نه تنها رونق اقتصادی برای ایران به همراه خواهد داشت، بلکه به نوعی  یک پیروزی سیاسی داخلی برای حسن روحانی رئیس جمهوری فعلی، و ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری منتخب، به شمار خواهد رفت.

هفته گذشته، ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، اعلام کرد پنجره ایالات متحده به روی دیپلماسی برای همیشه باز نخواهد بود و ایران نباید انتظار داشته باشد که با کاستن از تعهدات خود نسبت به توافق هسته‌ای و عدم تمدید توافق موقت با آژانس بین المللی انرژی اتمی اهرم فشار به دست می‌آورد.

نویسندگان یادداشت در پایان متذکر شده‌اند اگر ایران در این تصور باشد که ایالات متحده در شرایط ضعف و نه از سرِ قدرت وارد مذاکره می‌شود و با اقدامات تحریک‌آمیز در مذاکرات هسته‌ای وین اهرم فشاری کسب می‌کند، احتمالا دچار ذهنیت اشتباهی از دولت جو بایدن  هستند. در حقیقت، شرایط تا حدودی به عکس این تصور است: ممکن است رفتار ایران حتی مدافعان بازگشت مجدد ایالات متحده به توافق هسته‌ای را به تردید اندازد.