گزینه بایدن در صورت شکست مذاکرات احیای برجام

پاتریک وینتور گزارشگر گاردین مستقر در رُم –محل اجلاس گروه ۲۰- گزارش داد که رئیس جمهور بایدن در کنار آلمان، فرانسه و بریتانیا متعهد می شود که خروج دونالد ترامپ از توافق را تکرار نکند.

اگرچه ایران خواهان یک «تضمین» احتمالاً کتبی و رسمی درباره عدم خروج دوباره آمریکا از برجام شده است، اما به نوشته گاردین، رئیس جمهور آمریکا در بیانیه مشترکی که با آلمان، فرانسه و انگلیس صادر کرد، این «تعهد» را که یکی از خواسته های اصلی ایران در مذاکره است، انجام داد.

این بیانیه پس از نشستی در حاشیه نشست گروه ۲۰ با حضور بایدن، آنگلا مرکل از آلمان، امانوئل مکرون از فرانسه و بوریس جانسون از بریتانیا اعلام شد. در پاراگراف کلیدی یک بیانیه طولانی آمده است: «ما از تعهد آشکار پرزیدنت بایدن برای بازگرداندن آمریکا به پایبندی کامل به برجام [برنامه جامع اقدام مشترک] و پایبندی کامل تا زمانی که ایران همین کار را انجام دهد، استقبال می کنیم». این تعهد مورد استقبال میخائیل اولیانوف، سفیر روسیه در نهادهای چندجانبه در وین قرار گرفت، جایی که مذاکرات درباره آینده توافق هسته ای ایران از ژوئن متوقف شده است. 

در طول مذاکرات، ایران به دنبال تعهدی بوده است که از نظر قانونی دارای پشتوانه ایده‌آل است، مبنی بر اینکه اگر ایران به توافق بازگردد، دولت‌های آینده ایالات متحده، سناریوی خروج دونالد ترامپ، که با اعمال تحریم‌های اقتصادی شدیدتر علیه موسسات مالی و نهادهای سیاسی ایران همراه بود را تکرار نکنند.

بایدن در ارزش تضمین هایی که می تواند به ایران بدهد، دچار مشکل شده است، زیرا توافق هسته ای یک معاهده تصویب شده توسط سنای آمریکا نیست و او نمی تواند دست دولت های آینده آمریکا را ببندد.

با این حال، تعهد بایدن که توسط سه قدرت اصلی اروپایی امضا شده است، ممکن است نشانه ای از این باشد که ایالات متحده می خواهد فضای مثبت تری را قبل از از سرگیری مذاکرات وین ایجاد کند که با اعلام ایران در نوامبر کلید می‌خورد.

تصمیم بایدن، در صورت شکست مذاکرات وین

بایدن روز یکشنبه در جریان سخنرانی در نشست گروه 20 در رم مدعی شد که ایالات متحده به حملات ادعایی ایران به منافع آمریکا در کشورهایی مانند سوریه پاسخ خواهد داد، و تلویحاً روشن کرد  که اگر ایران از بازگشت به وین برای بحث در مورد آینده توافق هسته ای خودداری کند، آمریکا ترجیح می دهد از اهرم اقتصادی به جای نیروی نظامی استفاده کند. وی افزود که ایالات متحده همچنان بهای انتخاب های بد دولت ترامپ از جمله تصمیم برای خروج از توافق هسته ای در سال 2018 را می پردازد.

اما او اصرار داشت که او و رهبران اروپایی در اجلاس توافق کرده اند که «دیپلماسی بهترین راه رو به جلو برای مدیریت ایران است». درباره آینده توافق هسته ای وی گفت که «ما گرد هم آمدیم تا باور مشترک خود را تکرار کنیم که دیپلماسی بهترین راه برای جلوگیری از پیشرفت بیشتر فعالیت‌های هسته‌ای ایران است و درباره بهترین روش برای ترغیب ایران به از سرگیری مذاکرات جدی همراه با حسن نیت بحث کردیم».

بر اساس این گزارش، مشخص نیست که آیا اظهارات او به این معنی است که اگر اسرائیل اقدامات مخرب و نظامی مورد ادعا را علیه ایران انجام دهد، ایالات متحده آن را تایید می کند یا خیر؟

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا روز یکشنبه درباره پیوستن مجدد به مذاکرات هسته ای مدعی شد: «این واقعاً به این بستگی دارد که آیا ایران در انجام این کار جدی است یا خیر».

وی افزود: «همه کشورهای ما که در کنار روسیه و چین کار می‌کنند، قویاً معتقدند که این بهترین مسیر رو به جلو خواهد بود. اما ما هنوز نمی دانیم که آیا ایران مایل به بازگشت برای تعامل معنادار است یا خیر. اما اگر اینطور نباشد، اگر نشد، ما با هم به دنبال همه گزینه‌های لازم برای مقابله با این مشکل خواهیم بود».

گاردین در ادامه نوشت که این تغییر لحن آمریکا یک هفته پس از حمله سایبری که پمپ بنزین‌های ایران را از کار انداخت، رخ می‌دهد، حمله‌ای که روز یکشنبه توسط سرتیپ غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل ایران، به اسرائیل و آمریکا نسبت داده شد.

تلاش ایران برای مستحکم‌سازی پایه‌های توافق

ایالات متحده نگران زمان گریز هسته‌ای در حال کاهش ایران است و ارزش بازگشت به توافق به سرعت در حال نزول است. و ایران در تلاش برای تثبیت بیشتر توافق احیا شده، همچنین به دنبال تعهدات اتحادیه اروپا در مورد واکنش این اتحادیه در صورت خروج ایالات متحده از توافق برای بار دوم است.

ایران از اتحادیه می‌خواهد تعهدات قاطعانه‌ای بدهد که اتحادیه اروپا پول بیشتری را به اینستکس، ابزار تجاری که اتحادیه اروپا برای اطمینان از دور زدن ایران و اتحادیه اروپا از تحریم‌های آمریکا راه‌اندازی کرد، اختصاص خواهد داد.

همچنین از اتحادیه اروپا می خواهد که به چین و روسیه اجازه دهد به این طرح بپیوندند. اینستکس از زمانی که بیش از چهار سال پیش توسط اتحادیه اروپا با هیاهو راه اندازی شد تا حد زیادی غیرقابل استفاده بوده است.

نکته قابل توجه بیانیه

به نوشته گاردین، نکته قابل توجه بیانیه مشترک که در حاشیه اجلاس G20 صادر شد، این است که حاوی هیچ درخواستی از ایران نیست که به عنوان بخشی از هر توافق بالقوه در آینده، متعهد به ادامه مذاکرات درباره آنچه به ادعای غرب «رفتار بی‌ثبات‌کننده در منطقه» است، شود. 

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، در مصاحبه‌ای که آخر هفته منتشر شد، گفت که نیازی به مذاکره نیست و ساده‌ترین راه حل این است که بایدن دستور اجرایی بدهد مبنی بر بازگشت به توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها.

امیرعبداللهیان گفت که دولت او سیاست خارجی متعادلی را در پیش گرفته است، عبارتی که نشان می‌دهد ایران روابط با غرب از جمله قدرت‌های اصلی اروپایی را از اولویت خارج می‌کند.