شناسایی شریک پنهان ایران در دور زدن تحریم‌ها!

یک مقام بلندپایه دولت بایدن این تنش‌زدایی را به فال نیک گرفت و آن را «کاملا قابل توجه» توصیف کرد. وی با اشاره به بیانیه‌ای که ماه گذشته پس از مذاکرات بین ایالات متحده و شش عضو شورای همکاری  خلیج فارس صادر شد که در آن خواستار بازگشت متقابل به پایبندی کامل به برجام شده بودند، آن را تا حد زیادی مدیون ارتباطات دیپلماتیک ایالات متحده دانسته است.

نگرانی مشترک، انگیزه‌های متفاوت

اما در حالی که دولت های منطقه در تمایل دولت برای مهار پیشروی هسته‌ای ایران مشترک هستند، اشتیاق آنها برای حذف تحریم ها متفاوت است. و هر گونه تغییر در دیدگاه آنها، به گفته مقامات و کارشناسان منطقه، به همان اندازه که با تهران مرتبط است، با ناراحتی آنها از واشنگتن نیز مرتبط است.

دولت‌هایی مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی نگران هستند که عدم دستیابی به توافق برای بازگشت مستقیم  به شرایط اولیه توافق هسته‌ای، می‌تواند منجر به یک رویارویی میان ایالات متحده و اسرائیل علیه ایران شود، که طی آن بیشترین بار درگیری را آنها متحمل خواهند شد.

اعتقاد اولیه آنها مبنی بر اینکه ایالات متحده از آنها محافظت خواهد کرد، در دوران ترامپ شروع به انحلال کرد، و در زمان پرزیدنت بایدن بیشتر متزلزل شده است.

بایدن وقتی  وارد کارزار انتخاباتی شد وعده داد\که ایالات متحده دیگر تسلیحات تهاجمی در اختیار عربستان سعودی قرار نمی دهد تا جنگ این کشور علیه شورشیان حوثی متحد ایران در یمن را تحت پیگرد قرار دهد و بهای بیشتری را برای نقض حقوق بشر عربستان در نظر خواهد گرفت.

بایدن مدت کوتاهی پس از روی کار آمدن خود، نام حوثی ها را از لیست گروه‌های تروریستی ایالات متحده لغو کرد و قول داد تلاش ها برای مذاکره برای حل و فصل جنگ را تقویت کند. این مذاکرات تاکنون دستاورد چندانی نداشته است. هفته گذشته، عربستان هدف حملات تلافی‌جویانه موشکی و پهپادی حوثی‌ها قرار گرفت.

پیشرفت در فروش هواپیماهای رادار گریز F-35  آمریکا به امارات، که در زمان ترامپ به عنوان انگیزه ای برای برقراری روابط با اسرائیل منعقد شده بود، اکنون در بحبوحه اختلاف نظرها در مورد اینکه ایالات متحده مایل است چه فناوری پیشرفته ای در هواپیماها نصب کند، عقب مانده است.

ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه در هفته گذشته درباره خرید معلق شده امارات گفت: "ما می خواهیم دو بار اندازه گیری کنیم و یک بار کاهش دهیم. هنوز چیزهایی برای حل کردن وجود دارد."

امارات در ماه جاری قراردادی به ارزش 20 میلیارد دلار برای خرید 80 هواپیمای جنگنده فرانسوی امضا کرد.

اعراب نگران موشک‌ها و متحدان ایران هستند، نه برنامه هسته‌ای

کشورهای عربی خلیج فارس مدت‌هاست که بیش از اینکه نگران برنامه هسته‌ای ایران باشند، نسبت به متحدان ایران در منطقه و توسعه موشک‌های بالستیک این کشور که می‌توانند به قلمروشان برسند نگرانند.

همانطور که این موضوعات در طول بحث بر سر برجام اولیه کنار گذاشته شد، ایالات متحده و شرکای آن در مذاکرات گفته‌اند اولویت اول آنها بازگشت به پایبندی به توافق اولیه است و امیدوارند که بعداً به نگرانی های دیگر روی بیاورند.

ایران گفته است که قصد ندارد در هیچ زمانی درباره این موضوعات منطقه‌ای مذاکره کند.

عدم اطمینان به تعهد آمریکا، محرک اصلی تنش‌زدایی

مقامات منطقه می گویند که به دلیل آنچه که آنها به عنوان فقدان نگرانی فوری ایالات متحده در مورد مسائل خود می دانند، کشورهای منطقه خود تلاش جدیدی را برای کنار گذاشتن دشمنی های چند دهه ای که به دامن زدن به درگیری ها بین آنها کمک کرده است، آغاز کرده اند.

عربستان سعودی گفتگوهای خود را با ایران در بغداد و با میانجیگری دولت عراق آغاز کرده است. این گفتگوها ادامه دارد، اگرچه به نظر می رسد مدتی است پیشرفت کمتری داشته است.

جنیفر گاویتو، معاون دستیار وزیر امور خارجه در امور ایران و عراق در ماه اکتبر به CNBC گفت، ایالات متحده از "هر گونه گفتگوی مستقیمی که منجر به صلح و ثبات بیشتر در منطقه شود" استقبال می کند.

مهم ترین تعامل در هفته گذشته با سفر شیخ طحنون بن زاید آل نهیان، مشاور امنیت ملی امارات به تهران، که توسط ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور جدید ایران مورد استقبال قرار گرفت، رخ داد. 

این بلندترین رویارویی مقامات ایرانی و اماراتی در یک دهه گذشته بود و آن چیزی بود که یکی از مقامات ارشد ایرانی «فصل جدیدی» در روابط نامید.

بر اساس گزارش واشنگتن پست، توافق هسته ای که موضوع مذاکرات جاری میان امضاکنندگان آن در وین است، با این حال، محور مذاکرات عرب نیست. به گفته یک فرد آشنا با تفکرات رهبران خلیج فارس، مقامات عرب به صراحت اعلام کرده اند که آماده نیستند به عنوان مجرای مذاکرات موازی پیرامون توافق هسته ای، که می تواند روند وین را تضعیف کند، عمل کنند. این شخص گفت که ایران از آنها خواسته است که این کار را انجام دهند اما با آن مخالفت شده است.

علاوه بر ایران، اماراتی‌ها به ترکیه و سوریه که سال‌ها از آن‌ها دور بوده‌اند و قطر (جایی که در سال ۲۰۱۷ به عربستان سعودی پیوستند که منجر به محاطره قطر و قطع روابط دیپلماتیک شد) رفت و آمد خود را آغاز کرده‌‌اند.

هفته گذشته، ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان، حاکم واقعی سعودی، سفری بزرگ به دوحه، پایتخت قطر، به عنوان بخشی از یک تور در سراسر خلیج فارس داشت که برخی تحلیلگران آن را اقدامی برای تحکیم سلطه سعودی تفسیر کردند.

اعراب دیگر طناب خود را به کشتی سردرگم آمریکا نمی‌بندند

ریاض کاهویجا، مشاور دفاعی مستقر در دبی، گفت که کشورهای حاشیه خلیج فارس تصمیم گرفته اند به طور مستقل راه های جلوگیری از درگیری را دنبال کنند.

بی محلی دولت به تولد صادرات/در اکوایران ببینید:

کاهویجا گفت: «خروج بی نظم ایالات متحده از افغانستان، شکست ایالات متحده در پاسخ به حملات پهپادی حوثی ها علیه تأسیسات نفتی عربستان و ریاض، همراه با سیگنال های بی توجهی واشنگتن به خاورمیانه، همگی به این احساس کمک کرده اند که کشورهای عربی باید اقدام «پیشگیرانه» انجام دهند».

وی افزود: «هر کشوری در تلاش است تا سیاست هایی اتخاذ کند که منافع خود را تأمین کند. آنها دیگر کشتی خود را به طناب ایالات متحده نمی‌بندند، زیرا به نظر می‌رسد این کشتی بدون جهت در تعامل خود با ایران شناور است».

انور قرقاش، مشاور ارشد سیاست خارجی امارات متحده عربی، در کنفرانس مناظره استراتژیک ابوظبی گفت: ما اقداماتی را برای تنش زدایی انجام داده ایم، زیرا هیچ علاقه ای به رویارویی نداریم. کل منطقه بهای چنین رویارویی را برای دهه‌های آینده خواهد پرداخت.

دیگر از واشنگتن دستور نمی‌گیریم

عبدالخالق عبدالله، تحلیلگر سیاسی نزدیک به حکام اماراتی از دوبی، گفت: «اگرچه کشورهای خلیج [فارس] از شکست دولت اوباما در مشورت با آنها در مورد شرایط برجام خشمگین شدند، اما با رایزنی های منطقه ای گسترده که بایدن در مورد احیای مذاکرات هسته ای انجام داد تا حدودی این زخم تسکین یافته است».

عبدالله گفت: «اما گشایش در روابط با ایران چیزی مبتنی بر خواست آمریکا نیست. این چیزی است که منطقه بدون توجه به اینکه توافق هسته ای وجود دارد یا خیر، روی آن سرمایه گذاری می کند. ما دیگر از واشنگتن دستور نمی گیریم».

آماده برای تجارت با ایران، اما...

مقامات آمریکایی گفته اند که معتقدند وعده افزایش روابط اقتصادی با سایرین در منطقه انگیزه ای برای ایران برای موفقیت مذاکرات وین است. یکی از چندین مقام ارشد دولت که به شرط ناشناس ماندن صحبت کرد، گفت: «بسیاری از آنها آماده تجارت با ایران در لحظه‌ای هستند که تحریم ها به عنوان بخشی از یک توافق برداشته می شود».

اما نکته منفی، افزایش تحریم‌های ایالات متحده در صورتی است که مذاکرات به سمت شکست پیش برود.

قرقاش هفته گذشته در سخنرانی در موسسه کشورهای عربی خلیج فارس در واشنگتن، گفت که «تحریم‌های کافی وجود دارد».

وی ابراز امیدواری کرد که ایران به «فضای جدیدی» که کشورهای خلیج‌فارس در تلاش هستند ایجاد کنند، با انجام کارهای بیشتر در زمینه تنش‌دایی، واکنش نشان دهد.

 قرقاش گفت که ایران می تواند در حل مسائل منطقه ای به ویژه در تلاش برای آتش بس در یمن مفید باشد، و در عین حال اشاره کرد که هیچ پیشرفت واقعی در این مسیر ندیده است.

افزایش همکاری تجاری، شراکت پنهان در دور زدن تحریم‌ها

با این حال، تغییر رویکرد امارات در حال حاضر منجر به احیای قابل توجه تجارت این کشور با ایران شده است. تجارتی که پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته ای کاهش یافته بود، بر اساس ارقام تجاری هر دو کشور، اکنون در مسیری قرار دارد که تا ماه مارس از سطح قبل از سال 2018 فراتر رود.

مقامات آمریکایی می گویند که شرکت های اماراتی نقش مهمی را به عنوان مجرای تراکنش های مالی، فروش نفت و سایر تجارت هایی که ایران با سایر کشورها از جمله چین انجام می دهد، ایفا کرده اند. امارات متحده عربی یک مرکز حمل و نقل بزرگ در منطقه است.

یکی از مقامات ارشد آمریکایی گفت: شرکت های اماراتی "بخش بسیار مهمی از جریان های تجاری مداوم ایران را تشکیل می دهند."

اسفندیار باتمانقلیج، رئیس موسسه بورس و بازار مستقر در لندن، گفت: برخی از داده‌های تجاری افزایشی نشان می‌دهد که امارات متحده عربی به یک مرکز بانکی منطقه‌ای برای تسهیل صادرات نفت ایران به چین تبدیل شده است که به نظر می‌رسد نقش مهمی در کمک به ایران در راستای دسترسی به ارز خارجی ایفا می‌کند.

به گفته باتمانقلیج، واردات نفت چین از امارات متحده عربی در ماه‌های اول سال جاری به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از شش ماه قبل از پایان معافیت واردات نفت توسط دولت ترامپ برای چین و سایر کشورها در ماه مه ۲۰۱۹ بود. بیشتر این نفت ممکن است از ایران باشد.

باتمانقلیج در ماه اکتبر نوشت: «رهبران امارات متحده عربی در صورتی که دولت بایدن در تلاش خود برای بازگشت به توافق هسته‌ای موفق شود، به یک سود بادآورده اقتصادی از ایران چشم دوخته‌اند، اما آنها برای آغاز کسب درآمد میلیاردی، منتظر لغو تحریم‌ها نمانده‌اند».

وی که عضو غیرمقیم در شورای روابط خارجی اروپا است گفت: اگرچه این اقدامات از نظر فنی تحریم های ایالات متحده را نقض می کند، اما به نظر می رسد دولت بایدن چشم خود را تعمداً بسته است.

تلاش آمریکا برای انسداد مسیر دور زدن تحریم‌ها

با این حال گزارش‌های اخیر حاکی است که ممکن است این چشم‌ها چندان بیش از این بسته نمانند؛ وال استریت ژورنال اخیراً در گزارشی از آغاز تحرکات تازه دولت آمریکا برای تشدید اجرای تحریم‌ها علیه ایران خبر داد (آغاز دور تازه فشار حداکثری آمریکا علیه ایران؟) و مدعی شد که هیئتی برای «هشدار به شرکت ها و بانک های خصوصی در امارات متحده عربی مبنی بر اینکه در صورت ادامه تجارت تحریم شده با "خطر شدید" مواجه خواهند شد» عازم این کشور می‌شوند.

روزنامه وال‌استریت‌ژورنال مدعی شده با توجه به اینکه تلاش‌ها برای بازگرداندن توافق هسته‌ای ممکن است شکست بخورد، مقامات آمریکایی در حالی که مسیر دیپلماتیک خود را باز نگه می‌دارند، به دنبال افزایش فشار اقتصادی و سیاسی بر ایران هستند، و کاخ سفید در راستای تشدید اجرای تحریم‌ها علیه ایران، در اولین گام، مسیر معاملاتی ایران در امارات متحده عربی را هدف قرار خواهد داد.

به گفته مقامات ارشد وزارت امور خارجه و وزارت خزانه‌داری، ایالات متحده این هفته یک هیئت عالی رتبه از جمله آندره گاکی، رئیس دفتر کنترل دارایی های خارجی وزارت خزانه داری را به امارات متحده عربی خواهد فرستاد. امارات متحده عربی یکی از متحدان اصلی ایالات متحده اما دومین شریک تجاری ایران و مجرای مبادلات تجاری و مالی ایران با سایر کشورها است.

تصمیم برای شروع افزایش فشارهای اجرایی در امارات متحده عربی، تا حدی نشان دهنده نقش شرکت های اماراتی در تجارت ایران است و تا حدی هم با هدف جلوگیری از درگیری با چین، بزرگترین شریک تجاری و واردکننده نفت ایران است. 

مقامات غربی می خواهند در مذاکرات با پکن همکاری کنند تا ایران را برای سازش تحت فشار قرار دهند و در حال حاضر از تلاش‌های دیپلماتیک برای متقاعد کردن چین برای جلوگیری از واردات نفت ایران استفاده می کنند.

این می تواند شامل تلاش برای تشدید تبعیت از تحریم ها توسط شرکت هایی در مالزی، ترکیه و چین، شریک تجاری پیشرو ایران باشد. مقامات گفتند که ایالات متحده همچنین با شرکت های مالی در ژاپن و کره جنوبی برای ردیابی تجارت تحت تحریم ایران همکاری نزدیک دارد.

به ادعای این روزنامه، مقامات آمریکایی می گویند اگر پیشرفتی در مذاکرات هسته ای حاصل نشود، هیئت مذکور به امارات خواهد رفت. و این می‌تواند اولین سفر از چندین سفر به دیگر کشورها باشد که فشار اقتصادی بر ایران را با کاهش توانایی این کشور برای دور زدن تحریم‌های آمریکا اعمال شده بر تهران توسط دولت ترامپ تشدید می‌کند.

با این حال به نظر می‌رسد نفتالی بنت پیش قدم شده و در ادامه تقلای خود علیه روند دیپلماسی هسته‌ای جاری در وین، پیش از هیئت آمریکایی به امارات متحده عربی رفته است. دفتر نخست وزیر اسرائیل روز دوشنبه اعلام کرد که نفتالی بنت روز یکشنبه به امارات متحده عربی سفر کرده است که اولین سفر یک رهبر اسرائیل به این کشور حوزه خلیج فارس است که سال گذشته روابط دیپلماتیک برقرار کردند.