حمله به ایران؛ یک استراتژی باخت - باخت

با این حال این یک وضعیت جدید نیست و در طول دهه گذشته، به موازات کاهش و افزایش مناقشه هسته‌ای ایران و غرب، لفاظی درباره حملات نظامی به تأسیسات هسته‌ای ایران توسط اسرائیل و یا ایالات متحده مکرراً شده است.

احتمال بعید جنگ با ایران 

عباس قیداری پژوهشگر سیاست‌های امنیتی و دفاعی بین‌المللی و کارشناس مسائل ایران و خاورمیانه در مطلبی برای وبگاه شورای آتلانتیک با عنوان «چرا گزینه نظامی علیه ایران یک احتمال بعید است»، نوشت:  خروج دولت دونالد ترامپ از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال 2018 و اعمال مجدد تحریم های ظالمانه آمریکا علیه تهران، رهبران کشور را بر آن داشت تا توانمندی های هسته ای خود را گسترش دهند. در حالی که مقامات ایرانی با تأخیر به مذاکرات در وین بازگشته اند، ایران در برنامه هسته ای خود چنان پیشرفت کرده است که برخی از پیشرفت ها، به ویژه در دانش هسته ای، برگشت‌ناپذیر است.

آیا برنامه هسته‌ای ایران می تواند با حمله نظامی مهار شود؟ و پیامدهای آن از نظر آسیب‌های جانبی و بی‌ثباتی منطقه ای چه خواهد بود؟

از زمان حملات تروریستی 11 سپتامبر 2001 به ایالات متحده، که حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه را به شدت افزایش داد، و آغاز جنگ موسوم به جنگ جهانی علیه تروریسم، احتمال جنگ با ایران موضوع مورد بحث بوده است. تاکنون این امر به دلایل متعددی از جمله اولویت‌بندی استراتژیک افغانستان و عراق توسط واشنگتن رخ نداده است. اگر آمریکا یا اسرائیل دو دهه پیش به ایران حمله می‌کردند، با کشوری مواجه می‌شدند که نیروهای مسلح ناکارآمد مجهز به تجهیزات نظامی فرسوده و قدیمی داشت.

استراتژی ایران برای ارتقاء توان بازدارندگی

اما ایران علیرغم اینکه هدف تحریم‌ها و محدودیت‌های متعدد قرار گرفته است، توانسته با آموختن و گاه کپی‌برداری از فناوری‌های ارتش آمریکا در عراق و افغانستان، توانایی‌های رزمی خود را بهبود بخشد.

ایران همزمان از چندین استراتژی موثر برای افزایش توان بازدارندگی خود استفاده کرد که از جمله آنها می توان به افزایش بودجه تحقیق و توسعه صنایع دفاعی و نیروهای مسلح (به ویژه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) و تغییر ماهیت دکترین نظامی خود با تاکید بر تاکتیک‌های نامتقارن و کم هزینه، توسعه و پراکندگی تاسیسات هسته‌ای، ایجاد و تقویت گروه‌های متحد منطقه‌ای در لبنان، عراق، افغانستان، یمن، سوریه و نوار غزه، و دستیابی به سطح غیرقابل برگشت قدرت هسته ای، اشاره کرد.

ایران با استفاده از این راهبردها و بهره مندی از اشتباهات دشمنان خود، به بازیگری کلیدی در خاورمیانه تبدیل شده است و بارها منافع آمریکا، اسرائیل و رقبای عرب ایران را به چالش می کشد. این افزایش قدرت به جایی رسید که نیروهای مسلح ایران مستقیماً با نیروهای آمریکایی مقابله کردند. سرنگونی پهپاد جاسوسی گلوبال هاوک در 20 ژوئن 2019 و شلیک موشک‌های بالستیک به پایگاه هوایی عین الاسد عراق در 8 ژانویه 2020 (به تلافی ترور سردار قاسم سلیمانی فرمانده شهید سپاه قدس توسط آمریکا در نزدیکی فرودگاه بغداد) هر دو نمونه‌های مشهود هستند.

به رخ کشیدن توان نظامی ایران

قیداری مدعی است: تغییر در دولت های ایالات متحده یک سال پیش این امید را به وجود آورد که دیپلماسی ایران و ایالات متحده می تواند از جایی که در سال 2016 متوقف شده بود ادامه یابد. با این حال، ایران و ایالات متحده در حالی که پیشرفت داشتند، نتوانستند برجام را قبل از انتخابات ریاست جمهوری ایران در ژوئن 2020 احیا کنند. با روی کار آمدن ابراهیم رئیسی در آگوست 2021، تیم جدید دیپلماسی ایران تاکتیک تیم قبلی مبنی بر حسن نیت، اعتمادسازی و خوش بینی را که منجر به فضای سازش و تفاهم می شود، کنار گذاشته است. همزمان با این تغییر رویکرد مذاکره، نیروهای مسلح ایران در رزمایش گسترده نظامی موسوم به پیامبر اعظم 17 که در صحرای مرکزی کشور برگزار شد، توانمندی های تسلیحاتی و رزمی جدیدی را به نمایش گذاشتند.

این رزمایش ها افزایش قابل توجهی در سرعت و قدرت رزمی قایق های تهاجمی تندرو، موشک های بالستیک کوتاه برد و میان برد دقیق تر که موفق به اصابت اهداف بیشتری شدند، خودروهای زرهی مدرن مانند تانک نبرد مدرن کرار، و استفاده گسترده و موثر از پهپادهای انتحاری علیه اهداف کوچک، بهبود ظرفیت های جنگ الکترونیکی را نشان داد.

علاوه بر این، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با چندین موشک بالستیک دوربرد و کوتاه برد و همچنین پهپادهای انتحاری، یک مدل در اندازه واقعی از تاسیسات اتمی دیمونا اسرائیل در قلب صحرای مرکزی ایران را مورد اصابت قرار داد.

سرلشکر غلامعلی رشید، فرمانده قرارگاه مرکزی نیروهای مسلح خاتم الانبیاء (ص) در مصاحبه ای در تاریخ 30 آذر 1390 گفت که اگر ایران مورد حمله قرار گیرد، «نیروهای مسلح جمهوری اسلامی فوراً به تمام مراکز حمله خواهند کرد. پایگاه ها، مسیرها و فضاهای مورد استفاده برای عبور و رسیدن به منشاء حمله در یکپارچگی با برنامه های عملیاتی، آموزش دیده اند».

تغییر لحن اسرائیل پس از مانور ایران

اسرائیل که همیشه خود را محق برای اقدام پیشگیرانه  علیه ایران دانسته، در روزهای اخیر فیتیله لفاظی های خود را پایین کشیده است. نفتالی بنت، نخست وزیر اسرائیل، در 28 دسامبر 2021، اندکی پس از پایان رزمایش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام کرد که «اسرائیل مخالف هیچ توافقی نیست. معامله خوب خوب است.»

مقامات نظامی ایالات متحده به قدرت نظامی رو به رشد ایران به ویژه در زمینه موشک های بالستیک اذعان کرده اند. ژنرال کنت مک کنزی، فرمانده فرماندهی مرکزی آمریکا به نیویورکر گفت: «موشک‌های ایران به تهدیدی فوری‌تر از برنامه هسته‌ای آن تبدیل شده‌اند. اکنون آنها [ایران] می توانند به طور مؤثر در وسعت و عمق خاورمیانه ضربه بزنند. آنها می توانند با دقت و حجم زیادی ضربه بزنند».

دیگر عوامل مانع جنگ

عوامل دیگر جنگ با ایران را جذاب نمی کند. دولت جو بایدن به دلیل استقرار گسترده نظامی روسیه در مرز اوکراین و همچنین تهدیدهای چین برای تایوان، اکنون بیشتر بر وضعیت امنیتی شکننده در شرق اروپا متمرکز شده است. ایالات متحده به طور کامل از افغانستان خارج شده و ماموریت های نیروهای کوچک خود در عراق را کاهش و تغییر داده است. تثبیت نزدیک بحران در سوریه همچنین انگیزه اسرائیل برای ایجاد درگیری محدود با ایران را کاهش می دهد.

حتی اگر مذاکرات وین شکست بخورد و تنش ها همچنان بالا باشد، یک درگیری نظامی بعید است، زیرا منجر به یک وضعیت باخت-باخت برای همه طرف ها خواهد شد.