چشمان باز و بسته ایران و آمریکا به توافق برجام

به گزارش اقتصادنیوز، مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و ایالات متحده برای بازگشت به توافق هسته ای شب گذشته در دوحه بدون پیشرفت قابل توجهی به پایان رسید. روزنامه واشنگتن پست با انتشار گزارشی با عنوان «مذاکرات هسته ای ایران و آمریکا در قطر بدون پیشرفت پایان یافت» نگاهی به جریان این دور از مذاکرات داشته است. 

بدون هیچ پیشرفتی

به گقته دیپلمات‌ها، مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و ایالات متحده پیرامون توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی پس از عدم پیشرفت چشمگیر در روز چهارشنبه در قطر به پایان رسید. 

مذاکرات دوحه، ماه‌ها پس از توقف مذاکرات در وین، پس از دو روز بدون هیچ نشانه‌ای از پیشرفت متوقف شد. از آن زمان، ایران دوربین‌های نظارتی بازرسان بین‌المللی را خاموش کرده و اکنون ادعا می شود که ایران در آستانه گریز هسته ای قرار دارد.

با توجه به اینکه ایران و ایالات متحده یکدیگر را در مورد شکست مذاکرات مقصر می دانند، مشخص نیست که چه زمانی دور دیگری از مذاکرات برگزار شود -البته اگر دور دیگری در کار باشد.

بن بست همچنان باقی ست

انریکه مورا، هماهنگ کننده مذاکرات از اتحادیه اروپا در توییتر مذاکرات دو روزه در دوحه را «فشرده» توصیف کرد. مورا نوشت: « متأسفانه، هنوز پیشرفتی که تیم اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ کننده این مذاکرات نسبت به آن امیدوار بود، به دست نیامده. ما با فوریت بیشتری به کار برای احیای یک توافق کلیدی برای عدم اشاعه و ثبات منطقه ای ادامه خواهیم داد».

اظهارات مورا ساعاتی پس از آن بیان شد که خبرگزاری نیمه رسمی تسنیم مذاکرات را ساعاتی قبل از خاتمه آن پایان یافته توصیف کرد که «هیچ تأثیری در خروج از بن بست در مذاکرات» ندارد. تسنیم به نقل از منابع آگاه نامبرده مدعی شد که موضع آمریکا تضمینی برای انتفاع اقتصادی ایران از توافق نیست.  در گزارش تسنیم آمده واشنگتن به دنبال احیای توافق است تا ایران را بدون انتفاع اقتصادی برای کشورمان محدود کند.

دور دیگری در کار است؟

طی مذاکرات اخیر، راب مالی، نماینده ویژه ایالات متحده، از طریق مورا با طرف ایرانی گفتگو می کرد. مورا هم متقابلا پیام هایی را برای مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران، علی باقری کنی ارسال می کرد.

پس از گزارش تسنیم، ناصر کنعانی سخنگوی وزیر امور خارجه با صدور بیانیه ای، این مذاکرات را «در فضایی حرفه ای و جدی» توصیف کرد. وی بعداً گفت که ایران و مورا «در خصوص ادامه مسیر و مرحله بعدی مذاکرات با یکدیگر در تماس خواهند بود».

با این حال، هنوز مشخص نیست که آیا دور دیگری از مذاکرات در مورد این توافق که به طور رسمی به عنوان برنامه جامع اقدام مشترک شناخته می شود، وجود خواهد داشت یا خیر. وزارت امور خارجه ایالات متحده ادعا کرده که ایران «مسائلی را مطرح کرده که کاملاً بی ارتباط با برجام است و ظاهراً آماده تصمیم گیری اساسی در مورد اینکه آیا می خواهد این توافق را احیا کند یا دفن کند، نیست». به ادعای سخنگوی وزارت خارجه آمریکا: «در حالی که از تلاش‌های اتحادیه اروپا بسیار سپاسگزاریم، اما از اینکه ایران باز هم نتوانسته است به ابتکار اتحادیه اروپا پاسخ مثبت دهد و در نتیجه هیچ پیشرفتی نداشته است، ناامید هستیم».

چشمان باز و بسته ایران و آمریکا به توافق

ایران و قدرت‌های جهانی در سال 2015 توافق هسته‌ای را امضا کردند که به موجب آن تهران در ازای لغو تحریم‌های اقتصادی، غنی‌سازی اورانیوم خود را به شدت محدود کرد. در سال 2018، دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا، به طور یکجانبه آمریکا را از این توافق خارج کرد، که باعث افزایش تنش در سراسر خاورمیانه و جرقه یک سری حملات و حوادث شد.

مذاکرات در وین بر سر احیای توافق هسته ای برجام از ماه مارس متوقف شده است. از زمان عدم پایبندی طرفین به این توافق، ایران سانتریفیوژهای پیشرفته و ذخایر اورانیوم غنی شده را به سرعت افزایش داده است. با این حال، تهران همچنان از تحریم های شدید اقتصادی رنج می برد و غرب نیز امیدوار است دوباره برنامه هسته ای ایران را محدود کند.

به گفته هنری روم، تحلیلگر گروه اوراسیا که مذاکرات را دنبال می کند: « حتی با وجود کاهش احتمال واقعی دستیابی به یک سازش، انگیزه واشنگتن و تهران برای زنده نگه داشتن چشم انداز توافق همچنان قوی است. به همین دلیل، ما انتظار داریم که طرفین در آینده نزدیک گفتگوها را در دوحه از سر بگیرند، اگرچه ما به پیشرفت خوشبین نیستیم».

بازی ادامه دار ملامت

بیش از یک سال است که ایران در وین با بریتانیا، آلمان، فرانسه، روسیه و چین به طور مستقیم - و ایالات متحده به طور غیرمستقیم - درگیر مذاکره برای احیای توافق بوده است. طبق گزارش‌ها، مذاکره‌کنندگان در ماه مارس به یک توافق جدید نزدیک بودند، اما مذاکرات در ماه آوریل به طور ناگهانی متوقف شد و تهران و واشنگتن یکدیگر را به دلیل ناتوانی در اتخاذ تصمیم‌های سیاسی لازم برای حل و فصل مسائل باقی‌مانده مورد سرزنش قرار داده اند. یکی از اصلی ترین مسائل مورد اختلاف اصرار تهران بر حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان های تروریستی خارجی وزارت امور خارجه ایالات متحده است.

گزارش ها حاکی از آن است که جو بایدن، رئیس جمهور ایالا متحده با حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست مذکور مخالفت کرده است و این در حالی است که ایرانی ها برای بازگشت به برجام این خواسته را در اولویت خود قرار داده اند.

ناکام در جستجوی نفت در دوحه

گفت‌وگوها در دوحه اولین حرکت رو به جلو پس از توقف مذاکرات در وین بین ایالات متحده و ایران، در ماه مارس بود. مذاکرات به میزبانی قطر در روزهای  28 و 29 ژوئن با میانجی گری انریکه مورا به عنوان هماهنگ کننده بین باقری کنی و رابرت مالی برگزار شد. این گفتگوها جدا از مذاکرات گسترده تر با میانجیگری اتحادیه اروپا است که در وین بین ایران و قدرت های بزرگ انجام شده و به تاکید اتحادیه اروپا جایگزین آن نیست. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هفته گذشته در تلاش برای احیای مذاکرات بر سر برنامه هسته ای ایران به تهران سفر کرد. کشورهای اتحادیه اروپا مجبور به یافتن تامین کنندگان نفتی غیر از روسیه شده اند، زیرا در بحبوحه جنگ در اوکراین به دنبال کاهش اتکای خود به انرژی روسیه هستند.

مذاکرات دوحه همچنین پیش از سفر برنامه ریزی شده بایدن به خاورمیانه در ماه جولای، برای بازدید از اسرائیل و عربستان سعودی برگزار شد، انتظار می رود مواجهه با برنامه هسته ای و فعالیت منطقه ای ایران در راس در دستور کار این سفر قرار گیرد. این در حالی است که مقامات دولت بایدن ادعا کرده‌اند که بازگشت به برجام بهترین شانس برای ایجاد محدویت در برابر  توانایی‌های هسته‌ای ایران است. با این حال راب مالی در ماه می در جلسه استماع مجلس سنا گفت که دولت کاملاً آماده است که برای زندگی با واقعیت بدون توافق روبرو شود، یعنی حرکت رو به جلو بدون احیای توافق.