پیشنهاد ویژه روحانی به رئیسی درباره احیای برجام/ این دو چهره رئیسی را منصرف کردند

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از اکوایران، در دوران شروع به کار دولت رئیسی در سال ۲۰۲۱، یک توافق هسته‌ای جدید با غرب در آستانه نهایی‌شدن بود؛ اما نزدیکان رئیس‌جمهور جدید ایران نسبت به امضای این توافق مردد بودند.

دو منبع نزدیک به مذاکرات هسته‌ای به وبگاه میدل‌ایست‌آی گفته‌اند که بلافاصله پس از روی کار آمدن ابراهیم رئیسی، فرصت احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران در دستور کار بود، اما علی‌رغم تمایل اولیه او، نزدیکان او جلوی هرگونه شانس امضای آن را گرفتند.

پیش نویس روی میز

به نوشته پایگاه میدل‌ایست‌آی، پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا، واشنگتن را به مذاکرات هسته‌ای بازگرداند که همراه دیگر قدرت‌های جهانی جهت محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم‌ها امضا شده بود. دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ به طور یک‌جانبه، ایالات متحده را از توافق موسوم به برجام خارج کرد و تحریم‌های سخت‌گیرانه جدیدی علیه تهران وضع کرد. با روی کار آمدن بایدن در سال ۲۰۲۱، مذاکرات بین ایران و آمریکا از کانال‌های رسمی آغاز شد.

یک منبع با آگاهی مستقیم از مذاکرات به میدل‌ایست آی گفته که در ماه آگوست همان سال، پس از چندین دور مذاکره در وین، دو طرف به یک پیش‌نویس توافقی رسیدند که آماده امضا بود.

در همان زمان، ابراهیم رئیسی، رئیس سابق قوه قضاییه و عضوی از جریان اصول‌گرایان، در ژوئن همان سال به ریاست‌جمهوری انتخاب شد. او و سایر اعضای این جریان که به عنوان تندروها نیز شناخته می‌شوند، قبلاً به شدت منتقد برجام بودند. با این حال، در شرایط بحرانی اقتصاد ایران، انتظار می‌رفت که آن‌ها تن به توافق دهند. به گفته این منبع، در دوره انتقالی بین ریاست‌جمهوری رئیسی و حسن روحانی، توافقی جهت امضای نهایی در دسترس بود.

پیشنهاد تیم روحانی

این منبع گفت: تیم دیپلماتیک روحانی پیشنهاد داده بود مذاکره‌کنندگان آن‌ها برای امضای توافق به وین بروند. به گفته این منبع، دولت روحانی پیشنهاد داد که این توافق به گردن آن‌ها افتاده و تبعات منفی آن نیز به دولت قبلی منتسب شود. دولت روحانی معتقد بود کشور و دولت جدید می‌تواند از ثمرات اقتصادی این توافق بهرمند شود.

تیم روحانی بر این باور بودند که امضای توافق با آمریکایی‌ها برای رئیسی و جریانش دشوار خواهد بود، زیرا از واکنش منفی حامیان خود می‌ترسیدند. اصول‌گرایان همواره از برجام انتقاد کرده و روحانی را متهم به فروش توانمندی‌های هسته‌ای کشور به بهایی ناچیز می‌کردند. این منبع مدعی شده: «رئیسی ابتدا این پیشنهاد را پذیرفت و به آنها گفت که در دو یا سه جلسه کار را تمام کنند، اما بعداً نظرش تغییر کرد».

تغییر نظر رئیسی

به ادعای این گزارش، علی باقری کنی و علی حسین تاش که به ترتیب مذاکره‌کننده ارشد پرونده هسته‌ای و از چهره‌های موثر بر دولت رئیسی هستند، در این زمینه قانع نشدند. این منبع ادعا کرده: «علی باقری و علی حسین تاش رئیسی را برای رد این پیش‌نویس متقاعد کردند». در آن زمان، باقری و حسین تاش هر دو از مدعیان تصدی وزارت امور خارجه بودند و در حلقه نزدیک رئیسی نفوذ قابل‌توجهی دارند.

به گفته یکی دیگر از منابع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده روحانی، باقری معتقد بود که اکنون زمان مناسبی برای امضای توافق نیست و باور داشت که مذاکرات باید طولانی شود زیرا گذشت زمان به نفع ایران است.

در حالی که قبلاً رئیسی مشتاق بود تا تیم روحانی به یک توافق سریع دست یابد، رئیس‌جمهور جدید از مذاکره‌کنندگان خود خواست که به دنبال یک توافق «خوب» باشند. اما امروز، مذاکرات به بن‌بست رسیده و در هفت ماه گذشته، هیچ گفت‌وگوی رسمی انجام نشده است.

مجلس دست به کار می‌شود

به گفته منبع سوم میدل‌ایست آی، دولت روحانی در فوریه ۲۰۲۱ موفق شد از طریق کانال‌های مخفی به توافقی ضمنی با دولت بایدن برسد. با این حال، مجلس تحت سلطه اصول‌گرایان مانعی بر سر راه او بود.

انتقاد تند روزنامه ایران از منتقدان دولت رئیسی

کنایه های تند و معنادار به دولت رئیسی؛ با آواز شبگردی که در کوچه‌ها داد می‌زند: «شهر در امن و امان…در پی ترور محسن فخری‌زاده، دانشمند هسته‌ای ایران، مجلس قوانینی را تصویب کرد که پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را به شدت کاهش می‌داد. این قانون دولت را موظف به غنی‌سازی اورانیوم تا بیش از ۲۰ درصد، استقرار ۲ هزار سانتریفیوژ پیشرفته جدید و توقف بازرسی‌های ناگهانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کرد.

به گفته منبع سوم، روحانی با مراجعه به محمدباقر قالیباف، رئیس اصول‌گرای مجلس تلاش کرد تا از تصویب این لایحه جلوگیری کند. این منبع ادعا کرده: «اگرچه قالیباف در ابتدا با درخواست روحانی موافقت کرد، اما در نهایت حرف خود را پس گرفت و باعث شد آمریکا از توافق عقب‌نشینی کند و فرصت توافق بسوزد».

در ۱۴ فوریه ۲۰۲۳، روحانی که اکنون دیگر سکان‌دار دولت نیست، در دیدار با مقامات سابق دولت خود به این موضوع پرداخت. وی گفت: «می‌توانستیم با لغو تحریم‌ها امیدها را زنده کنیم و حتی شرایط برای رفع برخی تحریم‌های غیرهسته‌ای نیز پذیرفته شده بود؛ اما تصویب لایحه هسته‌ای در مجلس، مانع آن شد».