غرب منتظر پایان حیات سیاسی اردوغان است؟/ اروپایی ها جشن می گیرند

معنای پایان حیات سیاسی ادوغان برای بروکسل

با این همه پایان یافتن حیات سیاسی ادوغان و فرصت یافتن کمال قلیچدار اوغلو برای سکان داری ترکیه موجب خواهد شد تا اتحادیه اروپا که تا پیش از این به واسطه موضع اقتدارگرایانه آنکارا از پذیرفتن این بازیگر در این نهاد منطقه ای خودداری کرده، بار دیگر درگیر این سوال شود که آیا باید به این کشور جهت عضویت در اتحادیه اروپا فرصتی دوباره داد شود.از منظر بسیاری از سیاستمداران اروپایی، اردوغان این فرصت را در اختیار اروپا قرار داده بودپایان  تا به شکل قانونی هرگونه بحث در باب عضویتش در این نهاد منطقه ای را رد کند. رویکرد اردوغان در ارتباط با مخالفانش و انتقاد از هنجارهای حاکمیت قانون به اتحادیه اروپا بهانه ای داده بود تا مانع از حضور ترکیه در اتحادیه اروپا شود. حال تغییر رژیم حاکم بر ترکیه می تواند این پویایی را تغییر دهد.

سفیر پیشین ترکیه در اتحادیه اروپا در این باره به پولیتیکو گفت که آنچه طی سال های گذشته شاهدش بودیم این است که ترکیه و اتحادیه اروپا در جهت مخالف هم حرکت می کنند، ترکیه از زمان اردوغان از ارزش های اروپایی فاصله گرفته است. روند الحاق به طور کامل متوقف شده و در نتیجه ایده عضویت این کشور در اتحادیه اروپا دیگر یک هدف معتبر نیست.

روایت رابطه‌ای پر فراز و نشیب

روایت روابط اتحادیه اروپا و ترکیه به بیش از 60 سال پیش بازمی گردد. سال 1959، ترکیه برای پیوستن به جامعه اقتصادی اروپا درخواست داد؛ درخواستی که منجر به امضای توافقنامه آنکارا در سال 1963 شد. در حالی که مجموعه ای از کودتاها و بی ثباتی های اقتصادی و سیاسی موضوع ادغام ترکیه در اتحادیه اروپا را در معرض خطر قرار داد، در دهه 1980، روند الحالق به مسیر اصلی اش بازگشت. ترکیه در سال 1987 برای پیوستن به اتحادیه اروپا درخواست داد، یک دهه بعد به این کشور وضعیت نامزدی داده شد و آنکارا برای تحقق معیارهای الحاق گام های مهمی را برداشت.

در همان بازه زمانی بود که اردوغان به قدرت رسید، او اصلاحات را آغاز و ترکیه را به معیارهای اتحادیه اروپا نزدیک کرد، در همین راستا شاهد تحولاتی چون تغییر قوانین ارتش بودیم، رهبری نظامیان بر عهده چهره ای غیر نظامی قرار گرفت؛ تصمیمی که با استقبال اتحادیه اروپا روبرو شد هرچند بعدها موجب گشت تا رئیس جمهوری ترکیه کنترل بیشتری بر ساختار نظامی داشته باشد. پس از ماه عسلی کوتاه، روابط بروکسل و انکارا تیره شد. اردوغان به سرعت از پیوستن به اتحادیه اروپا ناامید گشت و همزمان گروهی از بازیگران اروپایی اعلام کردند که تمایلی برای پذیرفتن این کشور ندارند.تصمم اتحادیه اروپا مبنی بر پذیرش قبرس به این نهاد منطقه ای در سال 2004 زمینه ساز تنش شد، در سال 2011، رئیس جمهوری وقت فرانسه سفری کوتاه پنج ساعته به پایتخت ترکیه داشت. پیامش روشن بود: عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا از منظر فرانسه اشتباه بود. چند منبع آگاه به پولتیکو گفتند که این سفر نقطه عطفی برای اردوغان رقم زد.

سرکوب اعتراض های سال 2013 پارک گزی و بعد از آن واکنش تند به کودتای 2016 روابط دو طرف را پر تنش تر کرد. اردوغان ده ها هزار نفر را به زندان انداخت و سال 2017 با برگزاری همه پرسی پایگاه قدرتش را تقویت و چشم انداز عضویت این کشور در اروپا را تکه تکه کرد. سال 2018 رهبران اتحادیه اروپا به این نتیجه دست یافتند که مذاکرات الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا به بن بست رسیده است.

بروکسل و ترکیه پسااردوغان

سوال اساسی که در باب روابط اتحادیه اروپا و ترکیه مطرح است این است که آیا پس از حضور شهروندان ترکیه پای صندوق های رای، وضعت تغییر خواهد کرد یا نه. این انتخابات که زمانی از آن تحت عنوان کارزاری برای شکست اردوغان یاد می شد، به یکی از بزرگ ترین آزمون های سیاسی تبدیل شده و نتایج نظرسنجی ها نشان می دهند که اردوغان با مخالفانش تحت رهبری اوغلو در یک ردیف قرار دارند.تغییر در دولت شاید به مشارکت ترکیه و غرب جان تازه ای دهد، اوغلو گفته که قصد دارد تا فرایند الحاق به اتحادیه اروپا را از سربگیرد و ترکیه را متعهد کند تا از تصمیم های دادگاه حقوق بشری اروپا تبعیت کند. اما چشم انداز رهبری جدید در ترکیه مبهم است.

گالیا لیند نشتراوس، پژوهشگر فعال در موسسه امنیت ملی در این باره به پولتیکو گفت که چالش های داخلی برای هرکسی که که قدرت را در دست بگیرد، مانع است. ترکیه درگیر بحران اقتصادی عمیقی است و دولت حاکم به تمامی اهرم های پوپولیستی جهت کاهش بحران حاکم متوسل شده، هرچند این روند ممکن است پس از انتخابات متوقف شود.

بازیگران اتحادیه اروپا از عضویت ترکیه استقبال می کنند؟

واشنگتن تمایلش را برای تغییر دولت در ترکیه پنهان نکرده. سال 2019 جو بایدن در قامت نامزد ریاست جمهوری گفته بود که ایالات متحده باید از رهبران مخالف ترکیه جهت شکست دادن اردوغان حمایت کند. رئیس جمهوری آمریکا آن زمان در مصاحبه ای گفت اردوغان باید برای اقتدارگرایی اش بهایی بپردازد.اظهار نظری که خشم رئیس جمهوری ترکیه را برانگیخت.به باور گروهی از تحلیلگران در صورتی که اوغلو قدرت را در دست بگیرد فضای بهتری میان آنکارا و بروکسل تعریف خواهد شد. بلوک شش حزبی اپوزسیون نشان داده که خواهان احیای روابط این کشور با اتحادیه اروپا است و تصمیم های اردوغان را ناقض معیارهای این نهاد منطقه ای می داند. اما مسائل زیربنایی بالاخص قبرس و همچنین چشم انداز پیوستن یک جمعیت عظیم و نسبتا فقیر به این بلوک بدین معنا است که تعداد کمی در اروپا برای باز کردن درها رقابت خواهند کرد.

ایلکه تویغور، یکی از تحلیلگران فعال در موسسه مطالعاتی اتحادیه اروپا در این باره گفت که احیای توافقنامه ارتباطی میان بروکسل و آنکارا یکی از راه های احیای روابط است. به گفته او در عوض سیاستگذاران اتحادیه اروپا باید چارچوب بندی نهادی مناسب تری داشته باشند. او پیشنهاد کرد که دو طرف ممکن است از توافقنامه ارتباطی به سان آنچه اتحادیه اروپا با سایر کشورهایی که اخیرا روند الحاق را آغاز کرده اند، منتفع شوند. یک توافقنامه اصلاح شده قادر است موضوعاتی چون مسائل اقلیمی، مهاجرت و تجارت را پوشش داده و روابط با بروکسل را بهبود بخشده و راه را برای مسئله دشوار الحاق هموار کند.با این همه گروهی که بدبین هستند می‌گویند که همه در اروپا لزوما باخت اردوغان را جشن نمی گیرند. گالیپ دالای، کارشناس مسائل ترکیه فعال در موسسه طمالعاتی چتم هاوس در این باره گفت که از منظر گروهی از بازیگران اتحادیه اروپا ممکن است داشتن رهبری مستبد در همسایگی و روابط تجاری مطلوب با ترکیه بیش از عضویت این کشور با اهمیت باشد. به باور او ترکیه دموکراتیک مسئله اساسی تری برای اروپا خواهد بود.