پشت پرده تلاش عربستان برای پایان دادن به جنگ سودان

به گزارش اقتصادنیوز، جنگ داخلی سودان برای عربستان سعودی شرایطی را فراهم کرده تا بتواند جایگاه خود را در جهان عرب و منطقه استراتژیک خاورمیانه تثبیت کرده و قدرت سیاست خارجی خود را به رخ واشنگتن بکشد. 

چشم‌انداز دور توافق 

به نوشته الجزیره، با گذشت یک ماه از درگیری‌های سودان، شمار کشته‌شدگان به بیش از 600 نفر رسیده است. با ادامه خشونت‌ها در خارطوم و سایر نقاط کشور، تلفات بیش از این خواهد بود.

فرصت سازی تنش‌های سودان برای بن‌سلمان!

ارتش  سودان (SAF) به رهبری سپهبد عبدالفتاح البرهان و نیروهای واکنش سریع (RSF) که توسط محمد حمدان، معروف به حمیدتی، کنترل می‌شود، بر سر قدرت با یکدیگر نزاع می‌کنند و از نگاه بسیاری، این مهم‌ترین دلیل جنگ داخلی در سودان است.

با توجه به شرایط فعلی، امید تحلیل‌گران برای بازگشت صلح به سودان بسیار کم است. در 6 می، نمایندگان هر دو طرف اولین گفت‌وگوهای خود را از زمان آغاز بحران سودان (15 آوریل) در جده آغاز کردند. در 11می ، نیروهای SAF و RSF یک «اعلامیه اصولی» را امضا کردند که در آن متعهد به پایان دادن به اشغال خانه‌های شخصی، خارج کردن نیروهای خود از املاک عمومی و خصوصی، اجرای اقداماتی برای محافظت از غیرنظامیان و پزشکان، مردم نیازمند و تسهیل کمک های بشردوستانه به آنها شد. این اعلامیه همچنین به پرهیز از شکنجه، ناپدید شدن اجباری، خشونت جنسی و استخدام کودکان سرباز اشاره کرده است.

سودای سعودی برای پادشاهی منطقه

با وجود میانجی‌گری عربستان سعودی و ایالات متحده در مذاکرات، خشونت‌ها پایان نیافته و حملات هوایی و توپخانه‌ای در خارطوم یک روز پس از امضای بیانیه ادامه یافت.

مقامات سازمان ملل می‌گویند که مذاکرات در جده ادامه خواهد داشت و امیدواریم به زودی به آتش‌بس منجر شود. صرف‌نظر از نتایج، برگزاری این نشست‌های مذاکراتی نشان‌دهنده تلاش عربستان سعودی برای ایفای نقش دیپلماتیک در جهان عرب است . در اوایل سال جاری میلادی، ناظران دیپلماتیک از موافقت عربستان سعودی با بازسازی روابط با ایران -که رقیب دیرینه منطقه‌ای‌اش به حساب می‌آمد، غافل‌گیر شدند. انگیزه اصلی این اقدام ، گامی مثبت برای آرام کردن منطقه بود.

انگیزه دیپلماتیک عربستان سعودی برای تنش‌زدایی از بحران سودان در چارچوب منافع ریاض قابل درک است. تحلیل‌گران می‌گویند که عربستان سعودی از بی‌ثباتی در سودان که منجر به بحران پناهجویان و فرصت‌های جدید برای ظهور گروه‌های مسلح می‌شود، سودی نمی‌برد.

آشفتگی در سودان هم‌چنین می تواند به برنامه چشم انداز 2030 عربستان سعودی، به ویژه برای برنامه‌ این کشور در پروژه موسوم به نئوم -پروژه شهر هوشمند با کربن صفر - و جاذبه‌های گردشگری در سواحل دریای سرخ آسیب برساند. سودان هم‌چنین با توجه به استراتژی‌های امنیت غذایی عربستان سعودی، یک مقصد مهم برای سرمایه گذاری است.

چالش هم‌زمان ریاض و واشنگتن

با این وجود، ریاض برای بازگرداندن ثبات به سودان با چالش مواجه است. با توجه به این‌که البرهان و حمیدتی هر دو جنگ را امری وجودی می‌دانند و دو طرف متعهد به نابودی یکدیگر هستند، پیش‌بینی پایان درگیری در کوتاه‌مدت دشوار است.

حسین ایبیش، محقق ارشد موسسه کشورهای عربی خلیج فارس در واشنگتن، به الجزیره گفته: «این جنگ برای عربستان سعودی به عنوان یک آزمون تلقی می‌شود که بتواند جایگاه خود را در منطقه نشان داده و تثبیت کند».

مشابه این چالش، نقش‌آفرینی ایالات متحده برای احیای مجدد توانایی میانجی‌گری خود در خاورمیانه است -که پس از چندین سال خودداری از ایفای نقش یا امتناع از مذاکره با چند بازیگر اصلی برای خارج سازی خود از فرآیندهای دیپلماتیک به وقوع پیوسته است.

علی‌رغم نیات عربستان، رویدادهای میدانی سودان نتیجه را تعیین خواهد کرد. رایان بول، تحلیل‌گر امور خاورمیانه و شمال آفریقا در موسسه اطلاعات ریسک رین می‌گوید: «اگر یک طرف نسبت به طرف دیگر برتری نظامی به دست آورد، احتمال امتیازدهی برای طرف بازنده بیش‌تر خواهد بود».

در حال حاضر، با توجه به عدم دخالت مستقیم هیچ قدرت خارجی در سودان برای تغییر موازنه قوا، به نظر می‌رسد که نیروهای واکنش سریع و ارتش سودان تا زمانی که از پا درآیند یا یک پیشرفت نظامی قابل توجه داشته باشد، به نبرد ادامه خواهند داد.

یک بازیگر ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیک

فراتر از مذاکرات، عربستان سعودی نیز از زمان شروع جنگ در زمینه تخلیه خارجی‌ها از سودان فعال بوده است. سعودی‌ها با اعزام کشتی‌های دریایی و تجاری به بندر سودان برای انتقال حدود 8000 نفر از ملیت‌های مختلف به جده، فعال بوده‌اند.

عزیز القاشیان، یکی از همکاران موسسه کشور های عربی خلیج فارس در واشنگتن(AGSIW)، توضیح داد: «تلاش‌های ریاض برای تخلیه خارجی‌ها اهمیت عربستان سعودی را به عنوان یک بازیگر ضروری در منطقه نشان می‌دهد».

این نشان‌دهنده اهمیت عربستان سعودی نه تنها به عنوان یک بازیگر مهم اقتصادی، بلکه یک بازیگر ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیک است. تلاش‌های آن‌ها پاسخی به کسانی است که در غرب استدلال می‌کنند که عربستان سعودی از نظر استراتژیک اهمیت خود را از دست داده و بنابراین روابط آن‌ها [با ریاض] باید تغییر کند.

بول گفت که نقش عربستان در تخلیه خارجی‌ها از سودان در هفته‌های اخیر یک کنش تماما مثبت برای استراتژی دیپلماتیک ریاض بوده است . اگرچه این کنش‌های عربستان سعودی برای طرفداران سیاست های ضدسعودی تغییری ایجاد نمی‌کند، اما در کل جایگاه این کشور را در مجامعی از جمله واشنگتن که سیاست خارجی عربستان را با هاله‌ای از تردید می‌نگرد، موثر است.

نقش دیپلماتیک ویژه 

موقعیت منحصر به فرد عربستان سعودی در جهان عرب به این کشور نقش دیپلماتیک ویژه ای در رابطه با بحران سودان می‌دهد. یوسف بشیر، روزنامه‌نگار سودانی گفت: «رهبران ارتش و نیروهای واکنش سریع، عربستان سعودی را بی‌طرف می‌دانند. ارتش سودان، اتیوپی و کنیا را متحدان رقیب می داند، در حالی که نیروهای واکنش سریع، مصر را متحد قوی ارتش می‌داند.

نیروهای واکنش سریع سودان که سال‌ها از حمایت امارات برخوردار بوده، به مصر بی‌اعتماد هستند و این بدان معناست که عربستان سعودی تا حدودی بین مواضع ابوظبی و قاهره در سودان، اعلان بی‌طرفی کرده است.

در حالی که البرهان و حمیدتی هر دو برای مشروعیت خارجی رقابت می‌کنند، این دو به دنبال کسب حمایت ریاض هستند. القاشیان گفت : هر دو ژنرال سودانی، عربستان سعودی را بازیگر مهمی می‌دانند که باید در جبهه خودشان حضور داشته باشد . به عبارت دیگر، هر دو متوجه می‌شوند که نمی‌توانند عربستان سعودی را  به عنوان دشمن خود در جبهه مقابل ببینند. از این رو هر دو ژنرال مایلند عربستان نقش میانجی‌گری را ایفا کنند.

اگرچه مشخص نیست که طرفین تلاشی برای مداراکردن با دیگری و ایجاد صلح دارند، هر دو طرف به این نتیجه رسیدند که حضور در جده به نفع آنهاست. ایبیش به الجزیره گفت : «امتناع از ملاقات با تحریک یا تحریم عربستان سعودی ، ایالات متحده و جامعه بین‌الملل سودی را برای آنها به بار نمی‌آورد».