موج سواری بی هزینه اژدهای زرد در خاورمیانه؛ پلن مخفی چین برای حیاط خلوت آمریکا؟

به گزارش اقتصادنیوز، علیرغم برنامه ساخت و ساز دریایی چین، این کشور نمی تواند سلطه آمریکا بر دریاها را در هیچ افق زمانی به چالش بکشد.در عین حال، نقش آفرینی پکن در دو حوزه اقتصاد و فن آوری که در چند سال گذشته افزایش یافته به چالشی برای ایالات متحده تبدیل شده است.

مانور رایگان به سبک پکن

حضور نظامی چین در خاورمیانه اندک است. 200 تفنگدار دریایی این کشور در پایگاه دریایی جیبوتی برای عملیات مقابله با دزدی دریایی و نجات غیرنظامیان در حالت آماده باش هستند. براساس گزارش ها، چین از تشکیل نیروی دریایی مشترک با حضور بازیگرانی چون عربستان سعودی، ایران، امارات متحده عربی و عمان حمایت مالی کرده اما از جانب خود یک کشتی در این گروه قرار نداده است. با این همه شایعاتی در باب برنامه پکن جهت تعریف پایگاه دریایی در امارات دهان به دهان چرخیده، اما هنوز صحتش تایید نشده است. براساس آخرین ارزیابی های پنتاگون، چین فقط 30 هزار تفنگدار دریایی و 12 هزار نیروی ویژه دارد، آن هم در شرایطی که ایالات متحده دارای 200 هزار تفنگدار آمریکایی است و 70 هزار نیروی ویژه.

در شرایط کنونی حضور چین در خاورمیانه به شکل چشم گیری افزایش یافته با این همه هزینه های نظامی و تعهداتش در ارتباط با این منطقه کم است از همین رو آنگونه که زمانی باراک اوباما گفته بود به سان سواری آزاد مانور می دهد.اگر تعهد آمریکا جهت حفاظت از خطوط کشتیرانی در هم شکسته شود، چین ممکن است به میدان بیاید، اما این گزاره فعلا فرضیه ای بیش نیست. در حال حاضر، چین بخش عمده ای از منابع نظامی خود، تجهیزاتی چون موشک های میان برد و یا با برد بالا، ماهواره ها و زیردریایی هایش را برای دفاع از ساحل مستقر کرده است. مقام های پکن تاکید دارند که منافعشان با منافع واشنگتن در خاورمیانه در تضاد نیست.

پان گوانگ فعال در موسسه علوم اجتماعی شانگهای سال 2022 به وب‌سایت «آبزرور» گفت: سرمایه‌گذاری اقتصادی چین و سرمایه‌گذاری نظامی ایالات متحده می‌توانند در برخی مناطق، مانند کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، مکمل یکدیگر باشند. به باور این تحلیلگر، چنین گزاره ای بسیار ساده است. چرا که ایالات متحده چندین پایگاه نظامی در قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی دارد. اما ساخت زیرساخت های چنین پایگاه هایی توسط کارگران چینی یا کارگران مستقر در کشورهای جنوب شرق و جنوب آسیا انجام می شود نه کارگران آمریکایی.

چین در حوزه صادرات از آمریکا پیشی گرفت

صادرات چین به عربستان سعودی در پایان سال 2022 و اوایل سال 2023 به نرخ سالانه حدود 45 میلیارد دلار آمریکا رسید که تقریبا دو برابر حجم صادرات پیش از همه گیری کووید-19 بود. در مقابل، سال 2014، صادرات اتحادیه اروپا به عربستان سعودی به 45 میلیارد دلار رسید، اما در سال 2022 به میزان 33 میلیارد دلار کاهش یافت.صادرات ایالات متحده در سال 2015 به 19 میلیارد دلار رسید و در سال 2022 به میزان 11.5 میلیارد دلار کاهش داشت. دلیلش آن است که عربستان برای تامین کالاهای اساسی چون زیرساخت های مخابراتی، انرژی خورشیدی، حمل و نقل انبوه و سایر اقلام با فن آوری پیشرفته چین را جایگزین آمریکا و اروپا کرده است.

صادرات چین به اسرائیل بین سال های 2018 تا 2021 دو برابر شد و از آن زمان تاکنون ثابت مانده است. جالب اینجاست که صادرات چین به ایران از سال 2014 کاهش داشته که شاید بازتابی از تاثیر تحریم ها اعمالی بر ایران باشد.همچنین افزایش صادرات چین به ترکیه و آسیای مرکزی قابل توجه است. به دلایل متعدد، از جمله نقش ترکیه به عنوان یک واسطه بین چین و روسیه، به ویژه برای کالاهای تحریم شده، این میزان نسبت به قبل از کووید تقریبا سه برابر شده است.یکی از مولفه های کلیدی در تعاملات اقتصادی چین با ترکیه و آسیای مرکزی، تعهد پکن به ساخت وسایل حمل‌ونقل زمینی - راه‌آهن و خطوط لوله - در سراسر آسیا است. چین با لحاظ کردن ممنوعیت های احتمالی از جانب آمریکا در حوزه تجارت و در میانه جنگ در خلیج فارس،  در حال ساخت وسایل حمل و نقل جایگزین است. طبیعتا ساخت راه‌آهن ارزان‌تر از نیروی دریایی است.

ملاحظات استراتژیک اژدهای زرد

اهداف چین تا حدی بر اساس استراتژی بلندمدت و تا حدی واکنشی و فرصت طلبانه است. منافع بلندمدت این کشور در منطقه، عبارتند از تضمین جریان آزاد نفت از خلیج فارس، اجرایی کردن طرح کمربند و جاده، گسترش بازار صنعت با توسل به فن‌آوری پیشرفته بالاخص در خلیج فارس و مهار رادیکالیسم بالاخص در منطقه سین کیانگ. چین دارای اهداف کوچک تری هم هست، برای مثال دسترسی بیشتر به فن آوری اسرائیل. با این حال پکن به مسائل راهبردی فلسطین تمایلی ندارد. پیشنهاد این کشور برای میانجیگری جهت تحقثق صلح میان اسرائیل و فلسطین، نوعی ماجراجویی و یا ماهیگیری دیپلماتیک محسوب می شود. این پیشنهاد بدون آن که به چین هزینه ای تحمیل کند، اسرائیل را تحت فشار قرار داده و ممکن است در مذاکرات آتی پکن و تل آویو، اژدهای زرد را در موضع برتر قرار دهد.

در جستجوی پلن پنهان

تحلیلگران آمریکایی غالبا به دنبال نقشه پنهان چین برای تقسیم قدرت اقتصادی و افزایش توان سیاسی و نظامی این کشور هستند. حقیقت این است که نفوذ چین ماحصل قدرت خام اقتصادی اش است، بالاخص دسترسی پکن به قن آوری های حیاتی که منطقه بدان نیاز دارد. هواوی در مقایسه با اریکسون یا نوکیا، ارائه دهنده پهنای باند تلفن همراه است. ایالات متحده به هیچ وجه زیرساخت پهنای باند تولید نمی کند. در مورد انرژی خورشیدی، فن آوری مورد علاقه کشورهای حاشیه خلیج فارس، چین تقریبا تولید سلول‌های خورشیدی را در انحصار خود دارد. تسلط پکن بر بازار فن آوری‌های کلیدی  زمینه ساز وابستگی طولانی مدت به این کشور می شود.

برد و باخت های اژدهای زرد

خروج آمریکا از افغانستان از منظر رهبران پکن مقوله ای قابل تامل است. مقام های چین (و همچنین روسیه و هند) نگران مانور گروه های رادیکال در آسیای مرکزی هستند.از همین رو تمرکز دیپلماتیک و اقتصادی چین بر این منطقه تا حدی تلاشی برای پر کردن شکاف به جا مانده از سوی ایالات متحده است.در این میان حقیقت قابل تامیل دیگر این است که جنگ اوکراین نفوذ چین را به طرق مختلف افزایش داده. تحریم‌های ایالات متحده علیه روسیه - به‌ویژه تصرف بی‌سابقه صدها میلیارد دلار از ذخایر ارزی این کشور - چین را به‌عنوان ذخیره ساز ارزی و تامین کننده مالی تجارت جذاب‌تر کرده است.علاوه بر این، ظهور هند به عنوان مشتری اصلی نفت روسیه، تلاش آمریکا برای جلب هند در ائتلاف ضد چین را مختل کرده و به شکلی غیرمستقیم موقعیت استراتژیک چین را تقویت می کند.

نه چین حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه را به چالش می کشد و نه آمریکا رهبری چین در تجارت و سرمایه گذاری زیرساختی را با مشکل روبرو خواهد کرد.اگرچه دخالت مستقیم نظامی چین در خلیج فارس اندک است، اما نفوذ اقتصادی این بازیگر روابط را در منطقه تقویت و شکل خواهد داد.در همین حال، تلاش آمریکا برای مهار تکنولوژیک چین بی اثر و اساسا نادرست است و مشکلاتی را برای متحدان سنتی آمریکا در منطقه ایجاد می کند.