رونمایی از دستاورد جدید هسته‌ای/ سزیم چیست و چه کاربردهایی دارد؟

سزیم ۱۳۷ ساتع کننده پرتو گاماست که هم برای پرتو درمانی و هم در بخش صنعتی استفاده می‌شود.

از این محصول در بحث صنعت در سنجشگرهای صنعتی استفاده می‌شود.

گفتی است، به مناسبت هفته دولت، نمایشگاه «روایت خدمت» از روز گذشته در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران آغاز به کار کرد.

در نمایشگاه «روایت خدمت» (وعده، وفا) که از چهارم شهریورماه و به منظور روایت خدمات و دستاوردهای دو ساله دولت مردمی آغاز به کار کرده، سازمان انرژی اتمی ایران نیز به عنوان یکی از دستگاه‌های دولتی با برپایی غرفه‌ای به ارائه آخرین دستاوردهای خود در دولت سیزدهم پرداخته است.

در نمایشگاه «روایت خدمت» دستاوردهای صنعت هسته‌ای در تمام ابعاد برای مردم معرفی شده است.

سزیم ۱۳۷ چیست و چه کاربردهایی دارد؟

به گزارش مهر، سازمان انرژی اتمی ایران با توجه ویژه به منویات مقام معظم رهبری، سند تحول دولت مردمی، سند راهبردی صنعت هسته‌ای در افق ۱۴۲۰ و بویژه با هدف رفع نیازهای مردم و کشورمان، پروژه‌های کلان و راهبردی دانش‌بنیان و پیشران حوزه‌های مختلف صنعت هسته‌ای را با محوریت روحیه‌ی خودباوری، خوداتکایی و درون‌زایی در سطح ملی تعریف و عملیاتی نموده است.

در همین راستا دانشمندان و متخصصان هسته‌ای صنعت هسته‌ای کشور برای اولین بار موفق شدند هسته پرتوزای سزیم ۱۳۷ که دارای ارزش‌های اقتصادی، فناوری، دانش بنیانی و کاربردهای متعدد است، را در مقیاس آزمایشگاهی به تولید برسانند و بخش مهمی از نیاز کشور به چشمه‌های صنعتی را رفع کنند.

این رادیونوکلئید که نیمه عمری حدود ۳۰ سال دارد، و در اثر فعالیت‌های راکتور و عمدتاً در سوخت هسته‌ای مصرف شده و پسماندهای پرتوزا یافت می‌شود.

با توجه به نیاز کشور به تولید سزیم -۱۳۷ و دشوار بودن واردات این رادیونوکلئید، یک طرح تحقیقاتی برای دستیابی به دانش فنی جداسازی و تخلیص این ماده از محصولات شکافت اورانیوم در پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای آغاز گردید که با موفقیت در تیر ماه ۱۴۰۲ به پایان رسید.

با اجرای موفق این طرح تحقیقاتی نه تنها دانش فنی لازم برای جداسازی و تخلیص سزیم -۱۳۷ از محصولات شکافت اورانیوم برای نخستین بار در کشور بومی سازی شده است، بلکه واحد آزمایشگاهی احداث شده برای این منظور، می‌تواند برای دستیابی به دانش فنی جداسازی سایر هسته‌های پرتوزا از محصولات شکافت که دارای کاربردهای خاص در پزشکی و صنعت هستند، مورد استفاده قرار گیرد.

هسته پرتوزای سزیم ۱۳۷ کاربردهای پزشکی و صنعتی متعددی داشته و در دستگاه‌های پرتوتابی، براکی تراپی، رادیوتراپی، چشمه‌های کالیبراسیون و انواع مختلف گیج‌های صنعتی استفاده می‌شود.

امروزه از سزیم -۱۳۷ در اکتیویته های بالا جهت پرتودهی فرآورده‌های خونی، مواد آرایشی، مواد غذایی و سایر محصولات استفاده می‌گردد. سزیم -۱۳۷ جهت پرتودهی فرآورده‌های خونی قبل از تزریق به بیمار جهت جلوگیری از بیماری پیوند علیه بیمار (GVHD) استفاده می‌شود. در حال حاضر پیشگیری از این عارضه با پرتودهی مستقیم با اشعه گاما یا ایکس به فرآورده‌های خونی قبل از تزریق ممکن است.

همچنین در اکتیویته های کمتر، سزیم ۱۳۷ در گیج‌های صنعتی جهت اندازه گیری ضخامت، سطح، دانسیته و رطوبت استفاده می‌گردد. یکی دیگر از کاربردهای سزیم -۱۳۷ در چاه پیمایی جهت کسب اطلاعات لازم از خواص کلی سازند از جمله جنس سنگ، خواص پتروفیزیکی، ساختمان لایه‌های اطراف چاه و اطلاعات زمین شناختی طبقات زمین می‌باشد.

شایان ذکر است در فاز نخست با توجه به پرتوزایی بسیار بالای برخی پاره‌های شکافت و خطرات ناشی از آن، یک اتاقک سربی مناسب و واحد یکپارچه جداسازی سزیم -۱۳۷ طراحی و ساخته شد. سپس فرآیند انحلال هدف اورانیوم پرتودیده و جداسازی رادیوشیمیایی سزیم -۱۳۷ به صورت پیوسته درون اتاقک سربی انجام پذیرفت.

با طراحی، ساخت و راه اندازی واحد آزمایشگاهی جداسازی سزیم -۱۳۷ از محصولات شکافت، در نخستین گام بیست و چهار میلی کوری سزیم -۱۳۷ به فرم شیمیایی سزیم نیترات و با خلوص رادیونوکلئیدی ۹/۹۹ درصد (در حجم ۲۵۰ میلی لیتر) تولید گردید.

این واحد آزمایشگاهی توانایی تولید حدود ۲ کوری سزیم -۱۳۷ در سال را از انحلال اهداف اورانیومی پرتو دیده دارد. این مقدار می‌تواند نیاز فعلی کشور به چشمه‌های صنعتی سزیم -۱۳۷ با اکتیویته ای از چند میکروکوری تا چند میلی کوری را رفع کند.

لازم به ذکر است با توجه به اکتیویته بالای چشمه‌های سزیم -۱۳۷ برای پرتودهی فرآورده‌های خونی (بالای ۱۵۰۰ کوری) در حال حاضر امکان تولید این چشمه‌ها در واحد آزمایشگاهی احداث شده وجود ندارد.

دانشمندان این مرز و بوم در حوزه‌های گوناگون صنعت هسته‌ای با تلاش شبانه روزی و اراده‌ای پولادین واژه ما می‌توانیم را معنی کرده‌اند و فرصت خدمت را به نمایش اقتدار علمی و فناوری کشورمان تبدیل می‌کنند. در این صنعت جمعه‌ها تعطیل نیست.