شناسایی اهداف مذاکرات جدید تهران و کویت

به گزارش اقتصادنیوز ، ژوئیه 2022، بار دیگر درگیری دیرینه میان ایران و همسایگانش در خلیج فارس، کویت و عربستان سعودی بر سرمیدان آرش یا الدره شعله ور شد. این میدان گازی در منطقه ای بی طرف بین کویت و عربستان سعودی به واسطه ذخایرش که براساس ارزیابی ها بیش از 300 میلیون بشکه نفت و حدود 11 تریلیون فوت مکعب گاز در خود جای داده، از منظر اقتصادی با اهمیت است و به کانون اختلاف ها تبدیل شده است.

چرایی مناقشه آرش

مناقشه مرتبط به میدان آرش موضوع جدیدی نیست و ریشه‌هایش به دهه 1960 بازمی گردد، زمانی که ایران و کویت حق اکتشاف را به شرکت‌های متفاوت اعطا کردند. چنین وضعیتی، اکتشاف گاز در منطقه را متوقف کرد و زمینه ساز درگیری بر سر مالکیت و حقوق توسعه شد؛ دعوایی که تا به امروز ادامه دارد.قاطعیت ایران در این زمینه به بهترین وجه توسط محسن [خجسته]مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران به تصویر کشیده شد. ژوئن گذشته، [خجسته]مهر آمادگی این شرکت برای راه اندازی عملیات حفاری در میدان آرش را اعلام کرد. این موضع گیری جسورانه پس از یک دور مذاکره بی‌ثمر با کویت در ماه مارس مورد توجه بیشتری قرار گرفت.

ایران همزمان فرمول های سهمیه بندی ویژه ای را برای تقسیم میدان گازی آرش و تشویق سرمایه گذاری مشترک را پیشنهاد کرد. با این حال، ریاض خواست تهران را نادیده گرفت.بر خلاف ایران و عربستان سعودی - که هر دو از منظر ذخایر گازی غنی هستند - میدان گازی آرش یا الدره راه نجاتی برای کویت است. این میدان تنها میدان گازی متعارف کویت است. گاز این کشور در درجه اول محصول جانبی تولید نفت این کشور است که با قراردادهای بلندمدت گاز طبیعی قطر تکمیل می شود.مارس 2022، کویت و عربستان در یک کنش سیاسی برای استفاده از پتانسیل میدان آرش قردادی را امضا کردند و در این منطقه بی طرف درآمد حاصل از استخراج نفت را به دو فسمت تقسیم کردند. در همان بازه زمانی ایران واکنش نشان داد و با این توافق مخالفت کرد و آن را غیرقانونی خواند و در عوض از تخصیص سهمیه حمایت کرد.

شطرنج استراتژی ها

به ادعای شورای آتلانتیک ایران با حمایت از مذاکرات یکجانبه با محوریت میدان گازی مشترک آرش، قصد دارد از روابط نامتقارن خود با کویت استفاده کند. هدف روشن است: دریافت امتیاز. با این همه آنگونه که ناظران مدعی اند مذاکرات یکجانبه با کویت سوء ظن عربستان در باب توافق احتمالی را به دنبال دارد؛ توافقی که میان کویت و ریاض شکاف ایجاد خواهد کرد و منافع ایران را تقویت می کند.

استراتژی های تهران صرفا به تقسیم این میدان گازی محدود نیست. این احتمال وجود دارد که ایران انگیزه ها و تهدیدها را کنار هم قرار داده – با توسل به رویکرد کلاسیک چماق و هویج به دنبال تحقق منافع خود باشد.به ادعای ناظران تهران فرمول سهمیه بندی برای میدان الدره یا پروژه های توسعه مشترک بالقوه ارائه داده با این حال، این پیشرفت ها با تهدیدهای ظریف مبتنی بر اقدامات یکجانبه متعادل می شود. هدف این است که کویت ناچار شود بین همکاری یا تقابل یک گزینه را انتخاب کند.

هم صدایی پادشاهی ها

ناظران مدعی اند، کویت با پیش بینی بازی ایران، دست به کنش متقابل می زند. به عبارتی دیگر کویت در پاسخ به موضع گیری قاطعانه تهران، با ریاض هم صدا شده و بر موضع خود در میدان آرش تاکید می کند.هم صدایی کویت و ریاض تا پشت میز مذاکره ادامه دارد زیرا استراتژی کویت مبتنی است بر تعریف جبهه مشترک با عربستان. کویت با تکیه بر حمایت های ریاض قصد دارد طرح‌های تهران را خنثی کند و در جریان مذاکرات احتمالی، کفه ترازو را به نفع پادشاهی‌های خلیج فارس برگرداند.

سومین رکن استراتژی کویت، توسل به مبانی قانونی است. در غیاب مرزهای دریایی مشخص، کویت مدعی است که میدان آرش، میدان کویتی-سعودی است. چنین موضع گیری ضمن تشدید تنش ها موجب خواهد شد تا درگیری مرتبط با منابع میدان آرش به سوی مقوله تحدید مرزها سوق داده شود. همزمان مقام های ایران می گویند کویت به سهم تهران در میدان آرش اعتراف کرده است. با این حال، رهبران تهران معتقدند که پیمان اخیر کویت با عربستان به معنای نادیده گرفتن منافع ایران است. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران  هشدار داد که تهران بدون لحاظ کردن گزاره سرمایه گذاری مشترک، حقوق و منافع خود را در اولویت قرار خواهد داد. موضع گیری کنعانی منعکس کننده مواضع جواد اوجی وزیر نفت ایران بود که تهدید کرد ایران هیچ گونه نقض حقوق در میدان آرش را تاب نمی آورد.

آزمون تازه تهران و ریاض

3 آگوست، کویت و عربستان بیانیه مشترکی صادر و بر حق مالکیتشان بر منابع میدان آرش تاکید داشتند. رگبار موضع گیری ها نشان داد که تنش‌ها می‌توانند پشت درهای بسته فوران کنند. از طرفی دیگر افزایش توان ایران در این منطقه مورد مناقشه چالش مستقیم برای روند عادی سازی روابط تهران و ریاض محسوب می شود. فراتر از این جنبه های بحث برانگیز دریایی و اقتصادی این رویداد، امنیت این میدان نادیده گرفته شده است، طبیعتا تشدید تنش های کنترل نشده می تواند عواقبی را برای بازیگران اصلی ایجاد کند.با درک وخامت اوضاع، ایالات متحده تصمیم گرفته تا حضورش را در خلیج فارس تقویت کند.

همزمان آنگونه که شورای آتلانتیک مدعی است، روسیه به عنوان شریک استراتژیک ایران در جریان این مناقشه به بازیگران عرب نزدیک شده است.پیشتر نیز مسکو در باب سه جزیره ایرانی که امارات مدعی حاکمیت بر آنها است، موضع مشابهی را اتخاذ کرده بود؛ موضعی که واکنش تند ایران را به دنبال داشت.تشدید تنش ایران و کویت بر سر میدان گازی آرش اولین چالش جدی در برابر عادی سازی روابط تهران و ریاض است. در جهانی که با پیامدهای درگیری روسیه و اوکراین دست و پنجه نرم می کند، میدان آرش به نمادی از پویایی قدرت در خلیج فارس تبدیل می شود. فعلا محاسبه فعل و انفعال های آینده دشوار است اما یک چیز روشن می باشد: میدان آرش می تواند آزمونی برای برآورد میزان تحمل پذیری منطقه در میانه تنش ها و اتحادها باشد.