قره باغ؛ پشت پرده توطئه کرملین علیه ایروان

به گزارش اقتصادنیوز، جنگ سوم قره باغ، منطقه ای که مدت ها مورد مناقشه ارامنه در آذربایجان بود، به محض شروع به پایان رسید. در عرض 24 ساعت، ارامنه قره باغ، جمعیتی که به دلیل محاصره اقتصادی چند ماهه به مرز قحطی کشیده شده بودند، تسلیم شدند.ماحصل این نبرد نشان دهنده نابودی کامل پروژه ای است که سال 1988 زمانی که ارمنی های قره باغ برای اولین بار تلاش کردند از آذربایجان شوروی جدا شوند، کلید خورد. حتی به قبل تر از آن هم برمی‌گردد. با این حال از دست دادن این جغرافیا با تاریخ و میراث چند صد ساله تا سال‌ها توسط ارامنه احساس خواهد شد.در همین راستا نشریه فارن افرز، یادداشتی را منتشر کرده است. اقتصادنیوز، این یادداشت را در دو بخش ترجمه کرده است.بخش نخست تحت عنوان«بازی مسکو و آنکارا با کارت قره باغ» منتشر شد و بخش دوم و پایانی در ادامه آمده است.

بازگشت تراژدیک به گذشته

بازگشت خشونت در سپتامبر یادآور شکست تلاش‌های غرب برای ایجاد چارچوبی جهت تامین امنیت و حقوق اروپا در قفقاز جنوبی است. دیپلمات‌های غربی، حداقل روی کاغذ، برای دهه‌ها از رویکرد مشابه اصول و هنجارهای تعریف شده برای حل تنش های بالکان در ارتباط با قره‌باغ حمایت کرده و می کنند. اصولی چون استقرار حافظان صلح بین‌المللی، تاکید بر برگزاری دادگاه‌های جنایات جنگی، برقراری خودمختاری سیاسی و در نهایت همزیستی مسالمت‌آمیز ارمنی‌ها و آذربایجانی‌های قره‌باغ.

نقشه مدرن قفقاز جنوبی بین سال های 1918 و 1921، در طول جنگ جهانی اول و پس از آن ترسیم شد. پس از آن، ارامنه و آذربایجانی ها بر سر مناطق مورد مناقشه چون قره باغ، نخجوان و زنگزور درگیر تنش های جدی شدند. همزمان نظامیان ترکیه و روسیه نیز در راستای منافع ملی شان به میدان جنگ ورود کردند. به نظر می رسد آنچه امروز در حال رخ دادن است بازگشتی غم انگیز به همان دوران است، چرا که نهادهایی چون سازمان ملل عقب نشینی کرده و بازیگران غربی اصول بین الملل را نادیده گرفتند.

از انفعال غرب تا توطئه مسکو

14 سپتامبر یکی از مقام های ارشد دولت بایدن در سنای آمریکا گفت: ایالات متحده هیچ اقدام یا تلاشی – اعم از کوتاه مدت یا بلندمدت –علیه جمعیت ارمنی قره باغ کوهستانی را برنمی تابد. پنج روز بعد آذربایجان عملیات نظامی اش را آغاز کرد. 21 سپتامبر، وزیر خارجه آلمان، تاکید کرد که آوارگی و مهاجرت اجباری ارمنیان قومی از قره باغ قابل قبول نیست. در حالی که سفیر ایالات متحده خواستار ارسال نمایندگان بین الملل به این جغرافیا شد، اما پرواز ارامنه قره باغ چند روز بعد افزایش یافت.

کمک های بین المللی قطعا به حل موضوع کمک می کند، برنامه هایی چون خلع سلاح نیروهای مسلح محلی. صحبت از عفو وجود دارد، اما بسیاری از ارامنه قره باغ می ترسند که نیروهای آذربایجانی خودسرانه هر نظامی ارمنی را که در دو جنگ علیه آنها شرکت کرده، بازداشت کنند. با این حال به نظر می رسد آذربایجان قصد دارد هرگونه حضور بین المللی را در قره باغ حفظ کند، حتی اگر این امر مستلزم انجام معامله با مسکو باشد. روسیه در سازمان ملل تاکید کرد که نیروهای حافظ صلح این کشور تنها حضور بین المللی شان را حفظ می کنند. (این در حالی است که روسیه نتوانست از حمله آذربایجان جلوگیری کند و شش صلحبان روسی کشته شدند).

پلن غرب برای پیچیدن نسخه کرملین

ارمنستان به طور بالقوه به موضوعی مناقشه برانگیز تبدیل شده است.در چنین شرایطی، کارت قدرتمند روسیه همان توافق حاصله میان ایروان و باکو با میانجیگری پوتین است؛ توافقی که بسیاری از مفادش نقض شده است.یکی از مفاد این معامله این است که مرزبانان سرویس امنیتی اف اس بی روسیه از کریدور حمل و نقل ارمنستان به نخجوان محافظت کنند - که با توجه به جنگ روسیه در اوکراین، چشم اندازش مبهم است. قدرت‌های غربی، در حالت ایده‌آل می بایست با حمایت سازمان ملل، تلاش کنند تا توافق 2020 از قیمومیت روسیه گرفته شده و تحت یک چتر بین‌المللی گسترده‌تر قرار گیرد. آذربایجان و روسیه ممکن است در این مورد مقاومت کنند.

مقوله نگران‌کننده‌تر آن است که ارمنستان خود به شکلی بالقوه به مرز بعدی درگیری تبدیل شده. پاشینیان، رهبر تندخو، پرهیجان، اما منتخب دموکراتیک این کشور - دوام می آورد، اگرچه دولت روسیه نسبت به او خصم دارد. در چنین شرایطی این نگرانی وجود دارد که آذربایجان بیش از این ایروان را تحت فشار قرار دهد. دسامبر گذشته، علی اف ناگهان در باب ادعاهای آذربایجان در ارتباط با بخش غربی این کشور اعلام موضع کرد.بحران کنونی نگرش غرب نسبت به ارمنستان و آذربایجان را تغییر می دهد. پاشینیان پیشروی هایی را به سمت غرب انجام داده  و آشکارا ناامیدی خود را از مسکو ابراز کرده و قصد ارمنستان برای تصویب اساسنامه رم دادگاه کیفری بین المللی را اعلام کرده است، اقدامی که از منظر فنی به این معنا است که پوتین در صورت پا گذاشتن در خاک ارمنستان، در معرض دستگیری قرار خواهد گرفت.

اتحادیه اروپا درسال جاری ماموران نظارتی اش را در ارمنستان در نزدیکی مرز آذربایجان مستقر کرد که اولین ماموریت از این نوع در کشوری بود که اسماً متحد روسیه است. در مقابل، جاذبه آذربایجان برای غرب بیشتر جنبه مبادله ای دارد و بر کریدورهای حمل و نقل و توافقی برای تامین حجم گاز، اما نه بسیار زیاد به اتحادیه اروپا به عنوان جایگزینی برای واردات از روسیه متمرکز است.مهاجرت دسته جمعی ارامنه قره باغ پیشتر جرقه اعتراض ها در ایروان را کلید زد؛ اعتراض هایی که تداومش در هفته های آینده می تواند بقای دولت پاشینیان را تهدید کند. روسیه نیز آرزو خواهد کرد که نخست وزیر وقت ارمنستان برود. چرا که در درازمدت، ایروان دموکراتیک برای منافع غرب و پروژه‌های ادغام اروپا نسبت به آذربایجان ضعیف و مستبد جذاب تر خواهد بود. در چنین شرایطی اگر ارمنستان به یک معاهده بزرگتر با اروپا دست یابد، قفقاز متحول خواهد شد.