تخت پروکروستس

دو- در ایران امروز، برخی از شاگردان مکتب پروکروستس، بر سر هر مسیری که به قدرت ختم می‌شود، ایستاده و مردمانی را که قصد رفتن به پولیس (شهر یا جایی که در آن سیاست و رقابت برای قدرت جاری است) دارند را به سرای ایدئولوژیک خود برده و اهلیت و «خود»یت آنان را با میزان «تخت پروکروستس» خویش سنجیده و چون نتوانند آنان را هیبت تخت یا تندیس‌های ذهنی (دوکسایی) خود درآورند، آنان را می‌میرانند. این پیروان وفادار ایرانی پروکروستس، همواره عزم آن دارند تا جامعه و مردمان و کنشگران سیاسی را شبیه آن نقش کنند که در لوح نقاشی خویش از صورت و سیرت آنان کشیده‌اند. 

اینان، از آن رو که انسان تراز را قیاس از خود می‌گیرند، حقیقت و واقعیت را در تصویر و تصدیق می‌جویند، همسری با انبیا برمی‌دارند، اولیا را همچو خود می‌پندارند، همواره در محل آیند و روند منظرها و نظرها ایستاده‌اند تا با تفکیک و تمیز سره از ناسره و خودی از ناخودی، پروژه «خالص‌زایی‌/ناخالص‌زدایی» خویش را متحقق نمایند. اینان نیز، همچون استاد و مراد و مرشد خویش، هیچ‌گاه نمی‌خواهند بیندیشند که تخت (میزان) آنان تخت مرگ است و با هر گام که در این مسیر برمی‌دارند، روح جامعه یا جامعه‌بودگی جامعه را بیشتر می‌میرانند. جامعه، به‌مثابه یک کلیت و تمامیت همگن و هم‌سنخ غیرممکن است. جامعه نه یک ظرفش‌ شله‌قلمکار (که در آن مواد در هم مستحیل شده‌اند) که یک ظرف سالاد (همنشینی تفاوت‌ها) است، لذا هرگونه تلاش برای یکدست و خالص‌سازی آن، جز به نیستی آن ره نمی‌برد، اما اینان هرگز به این «میراندن» نمی‌اندیشند، همچون آیشمن که به آن جنایات که می‌کرد، نمی‌اندیشید. زمانی که هانا آرنت قرار شد به درخواست مجله امریکایی از دادگاه آیشمن گزارشی تهیه کند، نخست فکر می‌کرد که با نابغه‌ای شرور روبه‌رو خواهد شد که تمام استعدادش را در خدمت شرارت گذاشته، اما شگفت آنکه با مردی عادی و معمولی، حتی ساده‌لوح روبه‌رو شد. برای آرنت دشوار بود بفهمد چگونه مردکی چنین عادی چنان جنایات دهشت‌باری را مرتکب شده است. فیلسوف، پاسخ این پرسش را یافت: «آیشمن تصمیم گرفته بود به کاری که می‌کند فکر نکند.» از نظر آرنت، یکی از درس‌های این دادگاه این بود که روی‌گردانیدن از فکر کردن می‌تواند زیان‌بارتر از تمام شرور غریزی باشد که در طبع آدمی است. آرنت، این پدیده را «ابتذال شر» (مبتذل ‌بودن شر بر کسی که آن را انجام می‌دهد، ارجاع دارد) می‌نامد. مشکل زمانی افزون‌تر و دهشتناک‌تر می‌شود که این پروکروستس‌های حتی نمی‌خواهند به این بیندیشند که زمان‌شان سپری شده و تخت‌شان بشکسته است و راه‌های ورود به شهر (سیاست و قدرت) به تعداد آحاد جامعه متکثر شده و هر فرد، با بهره‌ای آزادانه از اخوان ثالث، قادر است با درسی که جادوگر زمانه‌اش آموخت، خویشتن را از چشم پروکروستس‌ها پنهان دارد و وارد شهر شود.