فرصت سوزی آمریکا در حیاط خلوت روسیه/ پوتین چگونه برای بازگشت به آسیای میانه تحریک می‌شود؟

به گزارش اقتصادنیوز،  آسیای مرکزی، منطقه‌ای در گستره دریای خزر تا روسیه، چین، ایران و افغانستان، قرن‌ها است که تحت نفوذ مسکو بوده است.با این حال، از آنجایی که روسیه توجه و منابع خود را بر جنگ اوکراین متمرکز کرده و تعامل اقتصادی چین با آسیای مرکزی عمیق تر شده، نقش مسکو در این منطقه کاهش یافته است. در همین حال، اهمیت آسیای میانه برای ایالات متحده افزایش یافته. پیشتر آمریکا در طول جنگ جهانی علیه ترور، پایگاه هایی موقت (اکنون بسته شده) را در ازبکستان و قرقیزستان ایجاد کرد، و بعدها در جستجوی منابع طبیعی، از جمله نفت و گاز و مواد معدنی کمیاب کشورهای منطقه بوده و هست.

پلن آمریکا برای نفوذ در آسیای میانه

پویایی در حال تغییر تعامل روسیه، چین و آمریکا در آسیای مرکزی یک سوال مهم را ایجاد می کند: چه ترکیبی از دخالت قدرت های بزرگ و خودمختاری آسیای مرکزی به بهترین وجه منافع آمریکا را پیش برده و ثبات را در منطقه تضمین می کند؟ازبکستان به عنوان پرجمعیت ترین و تاثیرگذارترین بازیگر منطقه، کلید پاسخ به این سوال است. با درک این موضوع، واشنگتن یک مشارکت استراتژیک با ازبکستان کلید زده است. اخیرا، دونالد لو، دستیار وزیر امور خارجه ایالات متحده در امور آسیای جنوبی و مرکزی با مقامات ازبکستان دیدار کرد تا کانال های باز ارتباطی متقابل را با هدف تقویت تجارت و سرمایه گذاری به ویژه در انرژی و فناوری برجسته کند.

ایالات متحده در قبال ازبکستان چندین گام اشتباه برداشته که می تواند مشارکت محدود و ثمربخش با تاشکند را به خطر بیندازد. حمایت از حاکمیت آسیای مرکزی مستلزم کمک نظامی مشابه مانور نظامی همکاری منطقه ای 22 است که در سال 2022 با شرکت ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان برگزار شداما .به نوشته ریسپانسیبل استیت کرفت، این مانور نظامی در منطقه ای با حضور امنیتی قوی روسیه خطرناک و غیر ضروری است. پس از تصمیم درست واشنگتن برای خروج از افغانستان، نه تنها ارتباط آسیای مرکزی با امنیت ملی ایالات متحده کم است، بلکه احتمال حمله روسیه نیز کاهش یافته، زیرا مسکو همچنان در دستیابی به اهداف حداکثری در اوکراین با مشکلاتی مواجه است.

آمریکا، روسیه را به حال خود بگذارد!

در این میان، استراتژی برتر برای واشنگتن این است که به روسیه، ضامن امنیتی تاریخی آسیای مرکزی، اجازه دهد تا به ایفای نقش امنیتی در آنچه ولادیمیر پوتین از آن تحت عنوان «باثبات ترین منطقه روسیه» می خواند، ادامه دهد. بالاخص آن که روسیه به دلیل جنگ در اوکراین نمی تواند به سان گذشته در این منطقه سلطه داشته باشد. اما روسیه از طریق سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) که متحدان نظامی خود قزاقستان، تاجیکستان و قرقیزستان را در بر می گیرد، که همگی میزبان پایگاه های نظامی روسیه هستند، به حفظ ثبات منطقه ای کمک می کند.

تعمیق دخالت نظامی ایالات متحده در آسیای مرکزی، تلاش های تاشکند برای ایجاد تعادل بین بازیگران منطقه و قدرت های بزرگ را نابود می کند. در حالی که مانورهای نظامی بین ایالات متحده و ازبکستان ممکن است در کوتاه مدت برای تاشکند جذاب به نظر برسد، چنین اقداماتی ناگزیر درک تهدید مسکو را افزایش می دهد و به درجه بالاتری از رقابت قدرت های بزرگ در منطقه کمک می کند.به جای اینکه واشنگتن رابطه خود با تاشکند را به عنوان فرصتی برای گسترش نفوذ نظامی در حیاط خلوت روسیه تلقی کند، ازبکستان باید توسط ایالات متحده به عنوان تسهیل کننده و مجری منطقه ای در نظر گرفته شود. چنین گزاره ای، توانایی ازبکستان برای مقابله با دخالت روسیه و چین را بهبود می بخشد و تعادل بین قدرت های بزرگ در منطقه را تسهیل می کند.

میدانی برای مانور همه رقبا

تمایل آسیای مرکزی برای نقش آفرینی به عنوان مرکز حمل و نقل و لجستیک از طریق «راهروی میانی»، یک مسیر تجاری که از استپ آسیای مرکزی، دریای خزر و کوه‌های قفقاز می‌گذرد، تحقق یافته است. در میان فقدان جایگزین‌های مناسب، کریدور میانه جذاب تر می‌شود زیرا اختلال ژئوپلیتیکی جنگ روسیه و اوکراین مانع دیگر مسیرهای تجاری مانند «کریدور شمالی» شده که از روسیه می‌گذرد. کریدور میانه همچنین حمل و نقل کالاهای چینی به بازارهای مصرف اروپا را تسهیل می کند.

گشاده رویی با قدرت های بزرگ منطقه ای، از جمله روسیه و چین، برای موفقیت پروژه های اتصال آسیای مرکزی حیاتی خواهد بود. مشوق های چین برای چنین پروژه های ترانزیتی واضح است زیرا دسترسی پکن به بازارهای غربی را افزایش می دهد. در ظاهر، ممکن است به نظر برسد که روسیه با مسیرهای تجاری جایگزین مخالفت خواهد کرد. با این حال، این مسیرها می تواند برای مسکو در آینده مفید باشد زیرا کریدور میانه به جای چالش مستقیم برای کریدور شمالی، به یک فرصت لجستیکی شمال-جنوب تبدیل شده، زیرا ترکیه، گرجستان، آذربایجان و قزاقستان به کریدورهای حیاتی روسیه تبدیل شده اند.