معمای رقص موزون ریاض-واشنگتن بر گسل‌های خاورمیانه

به گزارش اقتصادنیوز،  بسته کمکی ایالات متحده در سنا تصویب شد و حالا برای اجرایی شدن در انتظار امضای بایدن هست،آن هم در جهانی متلاطم، جهانی که ا یک طرف درگیر جنگ در اوکراین است، در دگر سو با خاورمیانه ای ملتهب دست و پنجه نرم می کند و از قدرت رو به رشد چین نیز هراس دارد. طی شش ماه گذشته، اسرائیل جنگی ویرانگر را در نوار غزه به راه انداخته، جنگی که پس لرزه هایش کل منطقه را درگیر کرده است. از همین رو شاهد آن بودیم که اخیرا، ایران و اسرائیل که تا پیش از این رویارویی در سایه را داشتند حالا به شکلی مستقیم در برابر هم تعریف شده اند. به ادعای ناظران اگرچه هر دو بازیگر تاکید دارند که خواهان تشدید تنش ها نیستند اما کسی نمی داند که تحرکات بعدی این دو را بار دیگر رویاروی هم قرار می دهد یا نه؟

یکه تازی ریاض در میانه جنگ

در شرایط کنونی حملات انصار الله در یمن به دریای سرخ و هدف قرار دادن کشتی های اسرائیلی یا کشتی هایی در آن مسیر، به چالشی برای ثبات منطقه تبدیل شده و همزمان کشتیرانی در دریای سرخ را با اختلال های جدی روبرو کرده است. در آن سوی دیگر اسرائیل و حزب الله لبنان درگیر تبادل آتش در مرزهای شمالی سرزمین های اشغالی هستند؛ متغیری که در صورت خطای محاسباتی احتمالی می تواند دامنه تنش ها را گسترده تر کرد. اعضای محور مقاومت مستقر در عراق و سوریه نیز حملاتشان به پایگاه های آمریکایی و اسرائیلی را تشدید کرده اند، گزاره ای که خود تشدید کننده بحران است.لیبرال پاتریوت با اشاره به متغیرهای فوق مدعی است،  چشم اندازجهان نامطمئن تر به نظر می رسد. جنگ روسیه علیه اوکراین وارد سومین سال خود شد و پایانی برای آن متصور نیست. علیرغم آن که آرامشی نسبی بر شرق آسیا حکمفرما است، اما خطر تسلط نظامی چین بر تایوان همچنان وجود دارد و کره شمالی کماکان به ساخت زرادخانه تسلیحات هسته ای خود ادامه می دهد.

منطقه خلیج فارس نیز به لحاظ ژئوپلیتیکی عصری بی سابقه را تجربه می کند.هرچند در میانه همین جنگ، میلیون‌ها نفر در سایر بخش‌های خاورمیانه در کنفرانس‌های سرمایه‌گذاری، آب و هوا و سیاست خارجی شرکت دارند و برای روشن کردن موتورهای اصلی اقتصاد جهانی در آسیا، اروپا و ایالات متحده خیز برداشته اند. اخیرا، مجمع جهانی اقتصاد در ریاض، عربستان سعودی برای نشستی ویژه درباره همکاری جهانی، رشد و انرژی جهت توسعه نشستی برگزار کرد.ریاض در کانون این نشست مورد توجه قرار داشت؛ بازیگری که تلاش دارد تا در تنش ها حداقل سهم را داشته باشد. هرچند آنگونه که ناظران می گویند، همزمان با تشدید جنگ و تنش‌ها در طول 18 ماه گذشته در سراسر منطقه، تنش زدایی و روابط نزدیکی بین ایالات متحده و عربستان به عنوان دو بازیگر قدرتمند که ظرفیت شکل‌دهی آینده منطقه را بر خلاف کشورهای دیگر دارند، پدید آمده است. در همین راستا، گروهی پیش بینی می کنند که روابط ریاض و واشنگتن فارغ از شکاف‌های بین اکوسیستم‌های سیاسی در سال 2024 شاید به شکل چشم گیری بهبود یابد.

چرایی نزدیکی واشنگتن به ریاض

امروز روابط دوجانبه ایالات متحده و عربستان بعد از هفت سال عدم اطمینان می تواند ثباتی نسبی را تجربه کند. در واقع، مسیر روابط ایالات متحده و عربستان سعودی از سال 2015 تا 2023 دست اندازهای زیادی را تجربه کرد. دو کشور دیدگاه‌های متفاوتی در مورد چگونگی رسیدگی به چالش‌های ناشی از جنگ داخلی سوریه، توافق هسته ای ایران در سال 2015 داشتند و رهبران سعودی از پیشنهاد باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر اینکه عربستان سعودی و همسایگانش باید به سادگی «منطقه را با ایران به اشتراک بگذارند» ناراحت بودند. اما حالا معادلات تغییر کرده است.

ذکر این نکته لازم است که محرک اصلی بهبود روابط واشنگتن و ریاض، آغاز جنگ در اوکراین بود، هرچند پیش از آن بایدن با سفر به عربستان و تغییر ادبیات خود تلاش داشت تا ضمن بازتعریف روابط دو بازیگر، تصمیم تولید نفت در اوپک پلاس را تحت تاثیر قرار دهد؛ گزاره ای که بایدن و دموکرات ها را تنها چند هفته قبل از انتخابات میان دوره ای به وحشت انداخت. در این میان فعل میانجیگرانه چین در مارس 2023 که زمینه ساز احیای روابط تهران و ریاض شد، واشنگتن را برای مانور برجسته تر در خاورمیانه متقاعد کرد، به بیانی دیگر در آن بازه زمانی ایالات متحده به این درک رسید که برای تعامل با ریاض می بایست به جای تاکید بر اصل چرخش یا ایجاد توازن مجدد در آسیا برای رقابت با چین، با تکیه بر روش های مختلف حضورش در خاورمیانه را تقویت کند.

ناظران می گویند، احتمالات جدید در عرصه همکاری بین دو کشور موجب شد تا دولت بایدن در بازه زمانی 2022-2023 با ریاض وارد تعامل استراتژیک شود، یکی از احتمال ها، نخستین احتمال توافق عادی سازی احتمالی عربستان و اسرائیل بود و دیگری ایده کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا که انرژی، زیرساخت ها و سیستم های ترانزیتی خاورمیانه را به گونه ای به یکدیگر مرتبط می کند تا منافع متقابل حاصل شود. دو ایده ای که به واسطه تنش های حاکم بر خاورمیانه، اجرایی شدنشان متوقف شده است.ناظران می گویند، فارغ از تنش های حاکم بر منطقه، مهم است که روی چگونگی تغییر اوضاع تمرکز کنیم. بهبود قابل توجه در روابط دوجانبه ایالات متحده و عربستان سعودی یکی از خطوط نقره ای است که هر دو کشور می توانند از اوایل سال 2024 به بعد بر روی مانور دهند، صرف نظر از اینکه در انتخابات نوامبر آمریکا چه اتفاقی می افتد یا تنش های منطقه به کدام سو خواهد رفت.به ادعای ناظران آمریکا و عربستان سعودی با همکاری یکدیگر می‌توانند ضربه‌گیرهایی در برابر روندهای منفی ایجاد کنند - روندی که منافع متقابل را برای هر کشوری فراهم می‌کند، اما اثرات خارجی مثبت مهمی را برای منطقه به همراه دارد. مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده اولیه روابط دوجانبه قوی‌تر بین دو کشور نسبتاً واضح است: پیمان دفاعی سودمند متقابل که از دیگر ترتیبات آمریکا با کشورهای دیگر در سایر نقاط جهان الگوبرداری شده است. گسترش همکاری های اقتصادی که باعث ایجاد شغل در آمریکا و عربستان سعودی می شود، از جمله همکاری در فناوری های جدید و حوزه هایی چون هوش مصنوعی و اکتشاف فضا. افزایش همکاری در تولید انرژی از جمله انرژی های سبز مانند برنامه های هسته ای غیرنظامی با بالاترین پادمان ها در برابر ابعاد نظامی و همکاری آموزشی و فرهنگی.