پلن غرب برای قلب آسیا/ چرا اروپا و آمریکا برای حیاط خلوت روسیه دندان تیز کرده اند؟

به گزارش اقتصادنیوز، کاتلین تای، نماینده تجاری ایالات متحده (USTR) در اواسط ژوئن از قزاقستان و ازبکستان بازدید وریاست شورای توافقنامه چارچوب تجاری و سرمایه گذاری آمریکا و آسیای مرکزی (TIFA) را در آستانه بر عهده داشت. هدف از انجام این سفر حمایت از مسیر حمل‌ونقل بین‌المللی ترانس خزر (TITR) بود که بیشتر به کریدور میانی معروف است، علاوه بر این اتصال منطقه به غرب، دور زدن روسیه از طریق مسیری از طریق خزر و قفقاز از دیگر اهداف این سفر اعلام شد. حال آنگونه که دیپلمات نوشته، منطقه امیدوار است که سرمایه گذاری غربی را برای رفاه بیشتر و همچنین ایجاد تعادل بین چین و روسیه افزایش دهد.

پاشنه آشیل آسیای مرکزی

ناظران می گویند ساختن کریدور میانی همچنان یک چالش است و بانک جهانی ده اقدامی را شناسایی کرده که می تواند تجارت در طول کریدور را تا سال 2030 سه برابر کند. وینی وانگ، رهبر برنامه اروپا و آسیای مرکزی در بانک جهانی، این پیشنهادات را در ترانس کاسپین مورد بحث قرار داد. این پیشنهادها با هدف باز کردن گره ها و شریان های آسیای مرکزی مطرح شد که شامل مسیرهای کنارگذر برای کاهش ازدحام در مراکز شهری، راه آهن جدید برای اتصال قزاقستان و ازبکستان، و دستیابی به تجهیزات مدرن برای افزایش ظرفیت اسکله در بندر آکتائو قزاقستان است.بانک جهانی و سایرین همچنین تلاش می‌کنند تا مؤسسات منطقه‌ای را هماهنگ کرده و مدیریت مرزی را با دیجیتالی کردن سیستم‌ها بهبود بخشند تا زمان انتظار را هنگام ترخیص کالا از خدمات گمرکی به حداقل برسانند. به ادعای دیپلمات چنین طرح هایی از قرار دادن بازیگران محلی در مقابل یکدیگر توسط قدرت های فرامنطقه ای جلوگیری خواهد کرد. به باور بانک جهانی این کریدور "ستون فقرات توسعه اقتصادی آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی" است.

همکاری بیشتر میان اعضای کریدور میانی ضروری است، اما با آغاز پروژه های دیگر کشورها برای خفه کردن این کریدور، چالش ها عریان تر شد. با خشم چین و ناکارامدی بازیگران غربی برای مانور در این منطقه، راه آهن چین، قرقیزستان و ازبکستان که راه اندازی اش با تاخیر زیادی مواجه شده بود، در مسیر ساخت قرار گرفت. این مسیر جدید با کریدور میانی رقابت خواهد کرد و جریان های تجاری را از غرب و به سمت چین هدایت می کندهمزمان .چندین مکانیسم منطقه ای در سراسر آسیای مرکزی و قفقاز فعال هستند، از جمله سازمان کشورهای ترک یا کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادسازی در آسیا (CICA) که مقر آن در آستانه است. متأسفانه، دستیابی به همکاری های درون منطقه ای و ادغام بین آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی با توجه به اختلافات مرزی، اختلافات گاه به گاه بین آذربایجان و ترکمنستان و اهداف گاه متناقض همچنان چالش برانگیز است.

چرایی اهمیت قلب آسیا برای اروپا

با نگاهی به آینده، مکانیزم منطقه‌ای وسیع‌تری که مسئول این کریدور است، لازم است تا مسیر را به سطح بعدی برساند، به‌ویژه اگر کشورهای دیگر (مانند ازبکستان یا ارمنستان) به این تلاش بپیوندند. در دومین کنفرانس اتصال خزر در لندن، که در 11 ژوئن سازماندهی شد، ماگژان الیاسوف، سفیر قزاقستان در بریتانیا، اعلام کرد: "ما باید این کریدور را به مسیری قابل دوام تبدیل کنیم که به خودی خود وجود دارد."در حالی که قزاقستان مطمئنا تنها کشوری نیست که به کریدور میانه و همکاری های غربی علاقه مند است، به نظر می رسد که بیشترین تلاش را برای تحقق آن را نیز بیش از بازیگران غربی انجام می دهد. سیاست خارجی چندجانبه طولانی مدت قزاقستان به سرمایه گذاری غربی نیاز دارد. رئیس جمهور قزاقستان، قاسم جومارت توقایف بارها خواستار سرمایه گذاری بیشتر غرب برای تحقق کامل کریدور میانی  شده است.با ادامه جنگ در اوکراین، اروپا به شدت از این کریدور حمایت می کند. چرا که تحقق این پروژه مسیری را برای کالاهای آسیای مرکزی و کالاهای چینی با دور زدن روسیه فراهم می کند.

12 ژوئن، یک پلت فرم هماهنگی جدید برای کریدور میانه در آستانه راه اندازی شد تا "این کریدور را به مسیری پایدار، رقابتی و کارآمد تبدیل کند." این پلت فرم جدید نتیجه مجمع سرمایه گذاران برای اتصال حمل و نقل اتحادیه اروپا به آسیای مرکزی است که در اواخر ژانویه در بروکسل تشکیل شد. هدف این نشست ارتقای TITR به یک مسیر چندوجهی، مدرن، رقابتی، پایدار، قابل پیش بینی، هوشمند و سریع بود که اروپا و آسیای مرکزی را در 15 روز یا کمتر به یکدیگر متصل می کند.فعلا ایالات متحده از متحدان اروپایی اش عقب مانده، به دلیل حجم تجارت کمتر، این بازیگر ذینفع مستقیم از کریدور نیست. با این حال، تجارت با کشورهای آسیای مرکزی در حال رشد است و اگر این کریدور به طور کامل عملیاتی شود، رشد بیشتری خواهد داشت. در سال 2023، ایالات متحده بیش از 3.4 میلیارد دلار تجارت با قزاقستان، تقریباً 440 میلیون دلار با ازبکستان و حدود 119 میلیون دلار با تاجیکستان ثبت کرد، البته بدون احتساب سرمایه گذاری هایی مانند توسعه تولید جنرال موتور در ازبکستان.

آنگونه که نشریه دیپلمات نوشته، از منظر واشنگتن، آسیای مرکزی بسیار با اهمیت است. این کشور سرشار از کالاهای حیاتی مانند عناصر خاکی کمیاب و نفت است و با روسیه، چین، ایران و افغانستان هم مرز است. تمرکز جدید واشنگتن بر منطقه برای دستیابی به دسترسی بیشتر به این منابع و تضمین عدم برخورداری پکن از انحصار در همین قاب قابل تبیین است.همانطور که بانک جهانی استدلال کرده است، برای حرکت بیشتر کالاها از آسیای مرکزی به غرب ، زیرساخت های بهتر، همکاری بین سازمانی بیشتر و سیستم های گمرکی مدرن ضروری است. کشورهایی مانند قزاقستان دارای انبوهی از کالاها هستند که بازارهای جهانی آرزوی آن را دارند و شرکت‌های بین‌المللی از ایالات متحده، اتحادیه اروپا گرفته تا مؤسسات مالی بین‌المللی از جمله بانک جهانی، EBRD، بانک توسعه آسیا سرمایه‌گذاری مورد نیازش را فراهم می‌کند.