شلیک به صلح چینی؛ واشنگتن شاهین‌های پکن را تحریک کرد/ دوئل آمریکا و چین در خاورمیانه جدید؟

به گزارش اقتصادنیوز، ترور اسماعیل هنیه تنها چند روز پس از امضای توافقنامه بین فتح و حماس که اداره سرزمین های اشغالی را بر عهده دارند، اقدامی خرابکارانه بود. توافق میان فتح و حماس، معامله ای بود که با میانجیگری پکن انجام شد و کارشناسان غربی پیش از این با بدبینی نتایج حاصل از آن را برآورد می کردند.

از همین رو این ترور به منتقدانی که رویکرد چین در ارتباط با گروه های فلسطینی را را به سان یک نمایش دیپلماتیک صرف قلمداد می کردند، قدرت بیشتری برای مانور داد.

خیز چین برای پرکردن خلاء حاکم بر قدرت نرم

به نوشته میدل ایست المانتیور، رهبری ابتکارات صلح توسط پکن صرف نظر از موفقیت آمیز بودنش، بیش از یک موضع گیری سیاسی است. از آنجایی که آمریکا و نزدیک ترین متحدانش دیپلماسی را به خاطر قدرت سخت کنار گذاشته اند، «رویکرد دیپلماتیک» چین دستور کار عمیقاً تأثیرگذار برای پر کردن خلاء قدرت نرم قلمداد می شود. دست کم گرفتن این تلاش ها نه تنها فرصت های حیاتی برای احیای روند صلح رها شده میان اسرائیل-فلسطین را می سوزاند، بلکه ممکن است سرنوشت نظم لیبرال به رهبری آمریکا را مخدوش کند.شاهین های چینی تمایل دارند بر تهدید قدرت اقتصادی و نظامی چین تمرکز کنند. سرفصل هایی که درباره حمله قریب الوقوع چین به تایوان دست به دست می شوند، فراوان است.قدرت سخت چین قطعا می تواند هم منافع آمریکا و هم امنیت بین المللی را تهدید کند. به عنوان مثال، کمک های نظامی و اقتصادی چین به روسیه، دفاع از اوکراین را بسیار دشوارتر کرده است. اما این تنها بن بست حاکم برمرز اوکراین را بسط داده و دامنه اش را به خطوط مقدم در ماریوپل و کریمه منتقل کرده است.

این وبگاه در ادامه نوشته، وقتی صحبت از شکل دادن به توازن واقعی قدرت می شود، قدرت نرم چین چیزی است که واقعاً حوزه نفوذ دو کشور را شکل می دهد. در مارس 2023، چین میانجی‌گری توافق‌نامه‌ای بین عربستان سعودی و ایران را عهده دار شد و تنش‌ها بین دو کشور را که دهه ها درگیر رویارویی نیابتی بودند را کاهش داد. علی‌رغم آن که جیک سالیوان و ویلیام برنز، ، مشاور امنیت ملی ایالات متحده و رئیس سیا، نسبت به این توافق موضعی منفعل اتخاذ کردند اما در پشت درهای بسته از رویکرد همتای سعودی شان ناامید شدند.

به همین ترتیب، توافق اخیر با میانجیگری چین بین تشکیلات خودگردان فلسطین (PA) و حماس به طور قابل توجهی با آنچه آمریکا و متحد نزدیک این کشور یعنی اسرائیل می خواهد، در تضادی آشکار قرار دارد.

در همین راستا ناظران غربی مدعی اند که تلاش‌های دیپلماتیک چین حرکت‌های عمل‌گرایانه برای نفوذ هنجاری (و در نهایت اقتصادی) است. به هر حال، سوابق حقوق بشر خود چین که توسط سازمان ملل متحد محکوم شده است، هرگونه ادعایی مبنی بر اینکه این کشور صادقانه به مسائل صلح یا عدالت اهمیت می دهد، رد می کند. اما روکرد پراگماتیسمی که تلاش‌های چین را هدایت می‌کند، تأثیرگذاری آنها را کم رنگ نکرده است.

جنگ و صلح نیابتی

آوریل 2023، چین به برقراری آتش‌بس در یمن کمک کرد؛ رخدادی که مورد استقبال نماینده ویژه سازمان ملل در یمن، هانس گراندبرگ قرار گرفت. این آتش‌بس از زمان آغاز درگیری، بیش از هر چیزی که غرب توانسته به آن دست یابد، پایدارتر و مؤثرتر بوده است.

روند صلح تنها پس از واکنش هولناک اسرائیل به حمله حماس در 7 اکتبر، زمانی که انصار الله حمله به دارایی‌های همسو با اسرائیل و آمریکا را از سر گرفتند، متزلزل شد.

علاوه بر این، دیپلماسی چین در تلاش است تا شهرت جهانی خود را تقویت کند. کارشناسان اغلب به نتایج نظرسنجی های مرکز تحقیقات پیو برای ارزیابی افکار عمومی در مورد ایالات متحده و چین استناد می کنند، داده هایی که نشان می دهد میانگین حمایت جهانی در ارتباط با چین بیش از آمریکا است. البته این گزاره را باید لحاظ کرد که سه چهارم از 24 کشوری که به طور معمول مورد بررسی قرار می گیرند، متحدان نزدیک ایالات متحده هستند. با این‌همه در باب کمک چین به صلح بین‌المللی نتایج از 23 درصد به 41 درصد افزایش می‌یابد، در حالی که دیدگاه‌ها مبنی بر اینکه سیاست خارجی چین منافع کشورشان را تامین می‌کند از 22 درصد به 44 درصد رسیده است. در هر دو دسته، دیدگاه‌های مطلوب درباره آمریکا تقریباً به 50 درصد کاهش یافته است.

بدیهی است که قدرت نرم چین از نظم لیبرال غربی به رهبری آمریکا پیشی نگرفته است. فراتر از اعداد، ناظران تاکید دارند که هنجارهای چین نتوانسته رای دهندگان تایوانی را جلب کند، ناآرامی های داخلی در هنگ کنگ را کنترل، یا نارضایتی گسترده از سیاست صفراوی کووید شی جین پینگ را فرونشاند.

با این همه آمریکا نیز در حال از دست دادن هنجارهای لیبرالی است که ادعا می‌کند از آن حمایت می کند. ماه گذشته، دیوان بین المللی دادگستری حکمی مشورتی صادر کرد که به طور رسمی اسرائیل را به آپارتاید متهم کرد و به ده‌ها سازمان حقوق بشردوستانه و حقوق بین الملل پیوست تا یکی از نزدیک‌ترین متحدان واشنگتن را محکوم کند. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل نیز از سوی دیوان کیفری بین‌المللی به جنایات جنگی متهم شده است، اما این دو موضع گیری آشکارا توسط ایالات متحده مورد توجه قرار نگرفت.

فرسایش قدرت نرم آمریکا باعث نگرانی مقامات سیاست خارجی این کشور شده است. رابرت گیتس، وزیر دفاع سابق، از "نظامی سازی بیش از حد سیاست خارجی آمریکا" ابراز تاسف کرد و نوشت: «اگر ایالات متحده بخواهد به طور مؤثر با دولت های مستبد رقابت کند، باید پیام های عمومی خود را اصلاح کند.» در عرصه دیپلماسی عمومی، آمریکا منفعل شد و در آن لحظه، چین از فرصت استفاده کرد و جای این بازیگر را گرفت. حال رقابت این دو بازیگر عریان تر هم شده است.

از آنجایی که بازیگران خاورمیانه ترجیح داده اند تا در رقابت‌های خود به جای قدرت سخت به قدرت نرم متوسل شوند، شاید در آینده شاهد آن باشیم که چین و آمریکا برای صلح نیابتی درگیر رقابت های جدی هستند.

از زمان اسلو و کمپ دیوید تا توافق آبراهام، به نظر می رسد که غرب از حل و فصل دیپلماتیک مناقشه اسرائیل و فلسطین دست کشیده است. با این حال، حتی در غیاب حمایت غرب، جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای چین به توافق غیرمنتظره.ای بین جناح‌های فلسطینی منجر شد. از همین رو می توان گفت که  صلح‌سازی نیابتی می‌تواند با یا بدون ایالات متحده به جلو حرکت کند.