مردودهای رای اعتماد/ کارت سبز مجلس به سید محمد خاتمی؛ محمود احمدی نژاد رکورددار شد/ چالش برانگیزترین وزارتخانه برای روسای جمهور+ جدول
به گزارش اقتصادنیوز، ماجرای مردودی های کابینه به دولت دوم باز می گردد؛ اولین بار در تاریخ بعد از انقلاب، ۲۶ مرداد ۱۳۶۰ بود که بخش دوم فهرست وزیران پیشنهادی کابینه محمد جواد باهنر به عنوان نخست وزیر و محمدعلی رجایی به عنوان رئیس جمهوری به مجلس رفت اما «حسین تاجگردان وزیر پیشنهادی راه و ترابری» نتوانست با رای اعتماد به هیئت وزیران راه یابد. در واقع این نخستین بار در دولت‌های پس از انقلاب بود که یک وزیر نمی‌توانست از سد مجلس بگذرد و رای اعتماد بگیرد.
چالش مجلس سوم شورای اسلامی برای کابینه آیت‌الله خامنه‌ای
از سوی دیگر، تجربه بعدی عدم رای اعتماد به نام کابینه پیشنهادی میر حسین موسوی به عنوان نخست وزیر و آیت الله خامنه ای به عنوان رئیس جمهوری خورد؛ وقتی که 4 وزیر نتوانستند رای اعتماد بگیرند. ۲۲ شهریور ۱۳۶۷ هم مجلس سوم شورای اسلامی شاهد برگزاری چهارمین جلسه بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی بود و پس از بحث و بررسی و شنیدن سخنان مخالفان و موافقان، مجلس به ۱۸ نفر از وزرای پیشنهادی رأی اعتماد داد. در این میان، «کاظم اکرمی» برای وزارت آموزش و پرورش، «عبدالمجید هدایت‌خواه» برای وزارت بازرگانی، «عباسعلی زالی» برای وزارت جهاد کشاورزی و «محسن رفیق‌دوست» برای وزارت سپاه پاسداران معرفی شدند اما نتوانستند از مجلس رای اعتماد بگیرند.
عدم اعتماد به مرد اقتصادی دولت هاشمی
با این همه، ماجرای عدم تایید صلاحیت ها در سال 68 و در چیدن اولین کابینه هاشمی رفسنجانی تکرار نشد. اما در دولت ششم که در سال 1372 باز هم به ریاست علی اکبر هاشمی رفسنجانی جمهوری اسلامی تشکیل شد، مجلسی ها 1 نفر از وزیران پیشنهادی هاشمی را نپذیرفتند. به این ترتیب ۲۲ نفر از ۲۳ وزیر پیشنهادی هاشمی‌رفسنجانی رای اعتماد گرفتند؛ وزرایی که بسیاری از آنها در دولت اول هاشمی نیز حضور داشتند. بر اساس گزارش اقتصادنیوز، تنها نامی که نتوانست رای اعتماد بگیرد «محسن نوربخش» بود؛ چهره ای اقتصادی که در دولت اول هاشمی هم به عنوان «وزیر امور اقتصادی و دارایی» کار کرد اما در سال 1372 نتوانست از سد پارلمان بگذرد و موفق به کسب حد نصاب آراء نشد. به این ترتیب او اولین مردودی از دولت هاشمی رفسنجانی بود که جای او را «مرتضی محمدخان » گرفت و ۱۴ مهر ۱۳۷۲ با دریافت رای اعتماد مجلس راهی وزارت امور اقتصادی و دارایی شد.
کارت سبز مجلس به سید محمد خاتمی
با این حال وضع در دولت های هفتم و هشتم به ریاست جمهوری سید محمد خاتمی متفاوت بود. مجلس به کل فهرست هر 2 کابینه سید محمد خاتمی رای اعتماد داد و به این ترتیب هیچ یک از وزیران پیشنهادی او برای تصدی وزارت به در بسته نخوردند.
محمود احمدی‌نژاد؛ ناکام ترین رئیس جمهور در رای اعتماد
از سوی دیگر و پس از دو دوره ریاست جمهوری که اولین فهرست وزیران پیشنهادی اش در هر دو دوره رای اعتماد گرفتند؛ سرنوشت برای احمدی نژاد به نحو دیگری رقم خورد. سال 84، محمود احمدی نژاد برای نخستین بار کابینه چید و در جایگاه رئیس جمهوری به مجلس نامه زد تا دولتمردان خود را برای کابینه نهم معرفی کند. البته نمایندگان مجلس به ۱۷ وزیر پیشنهادی احمدی‌نژاد رأی اعتماد دادند. این در حالی بود که 4 وزیر پیشنهادی او برای وزارتخانه‌های «آموزش و پرورش»، «تعاون»، «رفاه و تامین اجتماعی» و «نفت» نتوانستند رای اعتماد نمایندگان مجلس را کسب کنند.«علی‌اکبر اشعری»، «علیرضا علی‌احمدی»، «سید مهدی هاشمی» و «علی سعیدلو» نام های مردودی در میان فهرست 21 نفره محمود احمدی نژاد در تابستان 1384 بود.
در بسته مجلس برای 2 وزیر پیشنهادی زن؛ احمدی نژاد تغییر مسیر داد
به گزارش اقتصادنیوز، احمدی نژاد برای دولت دهم نیز با مجلس شورای اسلامی به چالش خورد. او بعد از آنکه لیست وزرای پیشنهادی کابینه دهم را به مجلس ارائه کرد باز هم این شانس را نداشت وزرایش بدون رأی منفی وارد پاستور شوند. بر اساس گزارش اقتصادنیوز، مجلس شورای اسلامی در ۱۲ شهریور ۱۳۸۸ به ۱۸ وزیر پیشنهادی رأی اعتماد داد اما مانعی بر سر اقدام محمود احمدی نژاد شد. احمدی نژاد که برای دولت دوم خود 3 زن را برای تصدی وزارتخانه ها به مجلس معرفی کرده بود به در بسته خورد و اگرچه در همین دوره توانست اولین وزیر زن در تاریخ پس از انقلاب را با رای اعتماد پارلمان، به راس وزارت بهداشت برساند، اما 2 پیشنهاد دیگر او ناکام ماندند. «سوسن کشاورز» برای وزارت آموزش و پرورش، «فاطمه آجرلو» برای وزارت رفاه و تامین اجتماعی و «محمد علی‌آبادی» برای وزارت نیرو موفق به کسب رای اعتماد نمایندگان مجلس هشتم شورای اسلامی نشدند.
«نه» مجلس به 4 وزیر پیشنهادی روحانی
عدم رای اعتماد به وزیران پیشنهادی، در سرنوشت حسن روحانی نیز بود. اگرچه او در اقدامی بدیع در نخستین تجربه معرفی کابینه خود بر خلاف همه روسای جمهور پیشین، در روز تحلیف یعنی 12 مرداد 92 فهرست کاملی از وزیران پیشنهادی خود را مجلس ارائه کرد اما از 18 وزیر پیشنهادی‌اش، 3 نفر رد شدند و 14 نفر از سد پارلمان گذشتند و رأی اعتماد گرفتند. بر این اساس یکی از چالش های حسن روحانی در دولت نخستش، معرفی گزینه‌های پیشنهادی وزارت «علوم»، «آموزش و پرورش» و «ورزش و جوانان» به مجلس بود. روحانی جعفر میلی منفرد - که امسال دارفانی را وداع گفت - را برای وزارت علوم، «محمدعلی نجفی» را برای وزارت آموزش و پرورش و «مسعود سلطانی فر» را برای وزارت ورزش و جوانان به مجلس معرفی کرد اما موفق به دریافت رأی اعتماد از نشد.
البته در دوره دوم اوضاع اندکی بهتر شد. با اتمام چهارسال نخست دولت اول حسن روحانی، دولت دوازدهم هم به ریاست حسن روحانی در سال 1396 تشکیل شد. نکته جالب آنکه از سیاهه فهرست وزیران پیشنهادی برای 18 وزارتخانه، جای نام وزیر پیشنهادی علوم خالی بود. از ۱۷ وزیر پیشنهادی هم 16 وزیر موفق به کسب رأی اعتماد از نمایندگان مجلس شدند و حبیب‌الله بیطرف به عنوان وزیر پیشنهادی نیرو از پیوستن به هیئت وزیران روحانی باز ماند.
مسیر صعب رئیسی برای یک وزارتخانه
از سوی دیگر، ابراهیم رئیسی نیز در مسیر معرفی وزیر آموزش و پرورش راه آسانی طی نکرد. زیرا بعد از اینکه حسین باغگلی به عنوان وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش در نخستین فهرست رئیسی برای تشکیل کابینه، به اتفاق اکثریت نمایندگان مجلس رأی اعتماد نیاورد، مسعود فیاضی به جای او معرفی شد که باز هم نتوانست از سد نمایندگان عبور کند. در نهایت، سومین گزینه رئیسی یعنی یوسف نوری از سوی ابراهیم رئیسی به مجلس شورای اسلامی معرفی شد که توانست رأی اعتماد بگیرد و به عنوان وزیر آموزش و پرورش وارد پاستور شد.
کدام وزارتخانه بیشترین رای عدم اعتماد را از آن خود کرد؟
بررسی های اقتصادنیوز در ادوار دولت های بعد از انقلاب و تجربه معرفی کابینه در نخستین گام بعد از پیروزی روسای جمهور در انتخابات حاکی از آن است که دریافت کارت سبز مجلس برای «وزارت آموزش و پرورش» کار آسانی نبوده و این وزارتخانه از دولت آیت الله خامنه ای تا دولت شهید ابراهیم رئیسی بارها با چالش دریافت رأی اعتماد مواجه بوده است. این وزارتخانه در دولت دوم آیت الله خامنه ای، دولت اول و دوم احمدی نژاد، دولت اول حسن روحانی و دولت سید ابراهیم رئیسی از تعیین تکلیف در مرحله اول ارائه فهرست وزیران باز ماند و کار به مرحله دوم یا حتی سوم معرفی وزیر رسید.
به گزارش اقتصادنیوز، رتبه بعدی عدم رأی اعتماد، به وزارتخانه های «رفاه» و «نیرو» اختصاص دارد که هر کدام 2 بار یعنی در 2 دولت از تعیین تکلیف در مرحله اول بازماندند و وزرای پیشنهادی برای تصدی این وزارتخانه نتوانستند رای اعتماد بگیرند؛ یک بار در دولت دوم محمود احمدی نژائ و یک بار در دولت دوم حسن روحانی.
وزارتخانه هایی مانند بازرگانی، جهاد کشاورزی، سپاه پاسداران، امور اقتصادی و دارایی، تعاون، نفت، علوم، تحقیقات و فناوری و ورزش و جوانان هر کدام یک بار با رأی عدم اعتماد مواجه شدند و دیگر وزارتخانه ها در طول این چند دهه یک بار هم نشده که رای اعتماد نمایندگان را دریافت نکنند.
