نفرین قدیمی دامن کورسک را گرفت؛ اعتبار پوتین از دست رفت/ کرملین تسلیم بحران شد؟

به گزارش اقتصادنیوز، ولادیمیر پوتین در ربع قرن حکومت مداری‌اش، یعنی از سال 1999 تا به امروز که در قامت نخست وزیر و بعد از آن رئیس جمهور فعالیت داشته، تلاش کرده تا تصویر مرد قدرتمند، ناجی و مدافع روسیه را به مردم بفروشد. به ادعای ناظران، در همین قاب "عملیات نظامی ویژه" در اوکراین، به عنوان یک پروژه بشردوستانه برای نجات روس‌های قومی در اوکراین به مردم این کشور خورانده شده است. با این حال، واقعیت نسبتاً متفاوت است. از زمان شروع جنگ اوکراین در فوریه 2022، ناتوانی پوتین در محافظت از جمعیت روسیه بارها و بارها ثابت شده است. بسیاری از شهرهای روسیه، از جمله مسکو، هدف حملات هواپیماهای بدون سرنشین قرار گرفته اند. ژوئن 2023، یوگنی پریگوژین، رئیس گروه واگنر، شورشی کوتاه مدت را رهبری کرد، شورشی برپا شد و گروهی نیز کشته شدند.در این میان شاید تحقیرآمیزترین مورد برای پوتین، حمله سریع و مداوم اوکراین به منطقه کورسک روسیه بوده است. از 6 آگوست 2024، نیروهای اوکراینی بیش از 490 مایل مربع از خاک این کشور را به تصرف خود درآورده‌اند، رخدادی که منجر به تخلیه یا فرار بیش از 100 هزار روس شده است که برخی از آنها گزارش دادند که احساس می کنند "زیر آتش رها شده اند" و از رسانه‌هایی که شدت وضعیت را کم اهمیت جلوه می‌دهند، ناامید هستند.

هویت از دست رفته؟

به نوشته آسیا تایمز، پیشروی اوکراین جدی‌ترین چالش برای روایت پوتین از جنگ از زمان آغاز حمله است. این خطر همچنین باعث می شود که رهبر روسیه آسیب پذیر و ضعیف به نظر برسد. در همین راستا گروهی از ناظران می گویند، زمانی که پوتین با بحران مواجه می‌شود، اغلب برای پاسخگویی قاطع و سریع به نیازهای مردم روسیه خیز بر می‌دارد. از زمانی که بوریس یلتسین، رئیس جمهوری پیشین روسیه در 9 آگوست 1999، این چهره ناشناخته را به عنوان نخست وزیر منصوب کرد، به نظر می‌رسد پوتین بیشتر درگیر اسطوره منجی است تا نجات واقعی زندگی مردم. نبرد کورسک در سال 1944 پیروزی قاطع  برای شوروی در "جنگ بزرگ میهنی" رقم زد، این حقیقتی است که بسیاری از روس‌ها در روایت‌هایشان از جنگ جهانی دوم بدان اشاره دارند. کورسک نمادی قدرتمند از فداکاری و پیروزی است که در زمان پوتین به بخشی از هویت ملی روسیه تبدیل شده است.

در همین قاب، پیشروی سریع اوکراین در منطقه - که طی آن ده‌ها شهرک به تصرف اوکراین در آمد - ضربه بزرگی برای مسکو بود. رسانه‌های روسی به سرعت حمله به کورسک را با آلمان نازی مقایسه کردند و به وخامت اوضاع اشاره کردند. با این حال، پاسخ پوتین منفعلانه و برای بسیاری از ناظران، گیج کننده بوده است. پس از چند روز سکوت و پرهیز، پوتینی که به وضوح ناراحت بود، جلسه‌ای تلویزیونی با مقامات ارشد امنیتی و فرمانداران منطقه برگزار کرد و در آن وعده "پاسخ شایسته" و پرداخت ده هزار روبل (150 دلار آمریکا) برای ساکنان آواره شده به واسطه حمله را داد. اما تا چند روز بعد نه منطقه به شکل جمعی تخلیه شد و نه جمعیت کورسک برای خروج راهنمایی شدند. در حالی که حمله به کورسک در جریان بود، پوتین تصمیم گیری درباره وضعیت را به دیگران واگذار کرد و برای دیدار با الهام علی اف به آذربایجان سفر داشت.

نفرین کورسک

حمله اوکراین به کورسک و پاسخ پوتین بازتابی از بحران قبلی «کورسک» است: مراد غرق شدن زیردریایی هسته‌ای در سال 2000 که نام منطقه را یدک می‌کشد. کشتی کورسک در حین تمرین در دریای بارنتس پس از انفجاری در 12 اوت 2000 غرق شد و بیشتر خدمه 118 نفره‌اش کشته شدند. حدود 23 نفر از بازماندگان انفجار اولیه خود را در محفظه‌ای از زیرساخت محصور کردند و منتظر نجات بودند. این انفجارها توسط لرزه نگارها در اروپا شناسایی شد و کشورهای متعددی برای نجات پیشنهاد کمک کردند. اما پوتین از دریافت کمک خارجی امتناع کرد تا اینکه خیلی دیر شد. در 21 آگوست، غواصان نروژی به زیردریایی غرق شده رسیدند اما همه خدمه مرده بودند. فاجعه کورسک موجب شد تا منتقدان این رخداد را «فلج سیاسی» برای کرملین قلمداد کنند، پوتین - فقط یک سال پس از تصدی مسئولیتش - به دلیل سکوت در مورد این فاجعه برای روزها مورد انتقاد قرار گرفت.

با این حال او حاضر نشد سوچی، تفرجگاهش را ترک کند.در 18 آگوست - شش روز پس از بحران – رهبر کرملین تصمیم گرفت به یالتا در کریمه اوکراین برای حضور در نشست غیررسمی با سران کشورهای مشترک المنافع سفر کند. در آن بازه زمانی و علیرغم کنترل شدید و محدودیت‌های اعمالی بر رسانه‌های خارجی، تصاویر تیره‌ای از دیدار پوتین با مادران عزادار عصبانی در تلویزیون روسیه ظاهر شد. این یک فاجعه برای وجهه پوتین بود.

به گفته یکی از شاهدان، پوتین از رسانه‌ها به واسطه پخش این تصاویر خشمگین شد و آنها را به چالش کشید. از زمان دیدار پوتین با خانواده‌های قربانیان در سال 2000، رسانه‌های روسیه که به شدت کنترل می‌شوند، بسیار بیشتر با پروژه کرملین برای نشان دادن پوتین به‌عنوان «محافظ» هماهنگ شده‌اند.با تکیه بر این روایت، رسانه‌های طرفدار پوتین اغلب اوکراینی‌ها را در جنگ کنونی به عنوان «تروریست» و «نازی» معرفی می‌کنند.

اما شکست اخیر پوتین، بار دیگر همه را به یاد نفرین کورسک انداخت. نحوه برخورد پوتین با حمله در بسلان، شهری در اوستیای شمالی، پنج سال پس از دوران تصدی‌اش را نیز در نظر بگیرید. در 1 سپتامبر 2004، گروهی متشکل از 30 ستیزه جوی مسلح به یک مدرسه یورش بردند و بیش از هزار نفر از جمله کودکان، معلمان و برخی از اعضای خانواده را به گروگان گرفتند. گروگان ها تا 3 سپتامبر که نیروهای ویژه روسیه وارد ساختمان شدند، بدون آب و غذا در سالن بدنسازی نگهداری می شدند. این محاصره در نبردی پر هرج و مرج پایان یافت که در آن صدها گروگان از جمله 186 کودک کشته شدند.

بازماندگان و نزدیکان گروگان‌ها، دولت روسیه از جمله پوتین را به سوء مدیریت اوضاع متهم کردند و از دولت در دادگاه حقوق بشر اروپا شکایت کردند. دادگاه حکم داد که دولت روسیه "در محافظت از گروگان ها شکست خورده است."استفاده نامتناسب از زور، سوء استفاده و فساد از دلایل اصلی انفعال روسیه است. در طول ربع قرن ریاست پوتین، روسیه بیش از دوجین حمله تروریستی را به خود دیده است که آخرین آنها، حمله وابسته به گروه تروریستی داعش به کنسرت مسکو در 22 مارس 2024، بود.

پوتین 20 اوت 2024 از بسلان بازدید کرد و تلاش داشت وقایع جاری در کورسک را به این حمله مرتبط کند و گفت که "دشمنان دوباره در تلاش برای بی ثبات کردن کشور هستند." آنچه در هر دو مورد مشترک است این است که پوتین نتوانست از روس ها محافظت کند. حمله اوکراین به کورسک، که تاکنون موفقیت آمیز بوده و به ادعای گروهی برای چندمین بار وجهه پوتین را به عنوان یک محافظ سرسخت در معرض خطر جدی قرار داده است. بدون شک، نهادهای تبلیغاتی روسیه برای محافظت از اعتبار رئیس جمهور روسیه در مقابل تماشاگران داخلی، آنچه را که لازم است انجام خواهد داد. اما در طول 25 سال قدرت پوتین هرگز این تصویر تا این حد آسیب پذیر به نظر نرسیده است؛ چیزی که در راه است بیشتر حراست از تصویری خود ساخته هست.