بازی یک بام و دو هوای روسیه در خاورمیانه/ معنای رویارویی اسرائیل و حماس برای پوتین

به گزارش اقتصادنیوز، روسیه امروز شکل جدیدی از معماری اقتصادی را دنبال می‌کند و همزمان قدرت نظامی‌اش را در جهان به تصویر می‌کشد. در حالی که مسکو در برابر هژمونی و سلطه غرب و ناتو ایستاده، اسرائیل رابطه‌ای پیچیده را با ایالات متحده تعریف کرده است. به ادعای ناظران بررسی دقیق‌تر گزاره‌ها، آشکارا نشان می‌دهد که روسیه و اسرائیل در برنامه کاهش جمعیت هم صدا هستند، بدین معنا که روسیه در حال غیرنظامی کردن همسایه خود اوکراین است در حالی که هدف اسرائیل استقرار در خاک فلسطین است.

تکرار سناریوی اوکراین در خاورمیانه

اوراسیا ریویو با انتشار گزارشی مدعی شد، روسیه از جنگ در اوکراین به عنوان «عملیات نظامی ویژه» یاد کرد؛ عملیاتی که 24 فوریه 2022 بلافاصله پس از تصویب شورای فدراسیون و دومای ایالتی (هر دو مجلس قانونگذار) آغاز شد. مسکو از آن زمان تاکنون «ابتکارات صلح» ارائه شده توسط چین، آفریقای جنوبی و بسیاری دیگر را بررسی کرده اما بدان تن نداده است. هرچند در شرایط کنونی برزیل و هند به دنبال برگزاری نشست صلح هستند، همزمان اسرائیل، قطعنامه «دو دولت» سازمان ملل را کاملاً کنار زده است. ایالات متحده از سال 1948، به اشکال مختلف از این بازیگر حمایت کرده است. تصور عمومی این است که در طول قرن بیستم، به ویژه در جریان جنگ سرد، ایالات متحده اسرائیل را به عنوان متحدی حیاتی در برابر دشمنانی مشترک مانند نازیسم و ​​کمونیسم ترسیم کرد. علاوه بر این، واشنگتن سالانه حدود 3.8 میلیارد دلار کمک نظامی در اختیار اسرائیل قرار داده است. بر این اساس و بدون تردید، اسرائیل نماینده منافع استراتژیک ایالات متحده در منطقه است.

همزمان با تشدید جنگ اسرائیل در منطقه، روسیه بی‌اعتنا به توافق‌های صلح در اوکراین، از ابتکارات صلح می‌گوید، روسیه نسبت به پاسخ (ادعایی) احتمالی اسرائیل به ایران ابراز نگرانی کرده بالاخص آن که این کشور با تهران به لحاظ نظامی روابط نزدیکی را تعریف کرده است. با ادامه درگیری و پیامدهای فاجعه بار رویارویی‌ها در سوریه و لبنان، روسیه اوایل اکتبر به شهروندانش در اسرائیل هشدار جدی داد. آن هم در شرایطی که به واسطه آخرین حمله هوایی اسرائیل به نزدیکی پایگاه حمیمیم روسیه در سوریه کرملین از 1.5 میلیون شهروند خود خواسته بود تا سرزمین‌های اشغالی را پیش از آن که دیر شود ترک کنند. روسیه همچنین شهروندانش را از لبنان خارج کرد. ابتدا تصور می‌شد روسیه بی‌طرف است و بازی‌های دوگانه با اسرائیل وسیله‌ای است برای محافظت از شهروندانش، اما امروز روشن شده که مسکو چندان هم به تصاعد بحران‌ها در خاورمیانه بی‌میل نیست.

فرصت سازی روس‌ها از بحران غزه

درگیری فلسطین و اسرائیل که در اکتبر 2023 آغاز شد، محکومیت جهانی را به دنبال داشت. در ابتدا، روسیه به دو دلیل رویکرد محتاطانه‌ای در پیش گرفت. اولین مورد مربوط به بمباران نظامی اوکراین است؛ بمبارانی که توسط روسیه سازماندهی شده بود. عامل دوم این است که روسیه روابط دو جانبه‌ای قدرتمندی با یکدیگر دارند. هر دو بازیگر بر اهمیت تعامل در حوزه‌هایی چون توسعه اقتصادی، تجاری، علمی و فرهنگی، علی‌رغم بحران جاری در خاورمیانه، تاکید دارند. از همین رو روسیه در مراحل اولیه تنش؛ پیشنهاد اتخاذ تدابیری را برای انجام گفت‌وگوی گسترده برای تضمین تمامیت ارضی و حاکمیت ارائه کرد. پوتین، اکتبر 2023، درباره تشدید خشونت‌ها و جلوگیری از یک فاجعه انسانی در نوار غزه هشدار داد. او به طرف اسرائیلی را از نکات کلیدی گفت‌وگوی تلفنی با سران فلسطین، مصر، ایران و سوریه مطلع کرد. علاوه بر هشدار، تعهد اصولی روسیه برای ادامه کار جهت پایان دادن به مناقشه فلسطین و اسرائیل و دستیابی به یک راه‌حل مسالمت آمیز از طریق ابزارهای سیاسی و دیپلماتیک مجدداً مورد تاکید قرار گرفت. اما در دسامبر سال گذشته و بعد از تماس تلفنی پوتین و نتانیاهو، موضع روسیه تغیر کرد.

اوراسیا ریویو در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد، «خاورمیانه در حال تبدیل شدن به عرصه جدیدی از تقابل ژئوپلیتیکی است و از همین رو کارشناسان روسی در مورد مسائل خاورمیانه از زمان مناقشه 7 اکتبر، یعنی آغاز درگیری، تحلیل‌های متفاوتی را درباره چشم انداز تعاملات منطقه ارائه کرده‌اند. کارشناسان تاکید دارند که روسیه به طور فعال روابط خود را با کشورهای سراسر خاورمیانه در چارچوب حل و فصل مناقشه فلسطین و اسرائیل تقویت کرده است. آندری اونتیکوف، کارشناس خاورمیانه، به روزنامه ایزوستیا گفت که اگر اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها واقعاً بخواهند ایده راه‌حل دو کشور را ترویج کنند، می‌توانند بر اسرائیل فشار بیاورند.»

در حالی که بخشی از نخبگان به ایده ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی متعهد هستند، برخی دیگر معتقدند که زمان برای تحقق این ایده از دست رفته است. دیمیتری ماریاسیس، محقق برجسته گروه مطالعات اسرائیل در آکادمی شرق شناسی علوم روسیه، گفت که حل سیاسی مسئله فلسطین هم به خود اسرائیلی‌ها و هم به خود فلسطینی‌ها بستگی دارد. گروهی از کارشناسان در گفت و گو با روزنامه ایزوستیا روسیه تاکید داشتند، هدف مسکو در اینجا یافتن حمایت شریک در رویارویی خود با غرب، از جمله در اوکراین است. از همین رو می‌توان گفت، روسیه در این چند سال روابط چندوجهی قابل توجهی با اسرائیل دارد، درست مانند آفریقای جنوبی. اما آنچه برای کرملین مهم است، آمادگی برای ارائه کمک‌های احتمالی برای کاهش درد و رنج غیرنظامیان و مدیریت بحران است. از همین رو مسکو بدون آن که تلاش کند تا روابطش با اسرائیل خدشه دار شود، به اهرم‌های مختلفی برای مدیریت تنش‌ها و فرصت سازی از بحران خاورمیانه جهت تقویت موضع خود در اوکراین استفاده می‌کند.