از طرطوس تا طبرق؛ اهرم‌های کرملین برای به چالش کشیدن ناتو/ لیبی قربانی شکست روسیه در شام می‌شود؟

به گزارش اقتصادنیوز، الجزیره با انتشار گزارشی مدعی شد، آینده روسیه در سوریه ممکن است محل بحث باشد و تحلیلگران به طور کلی در یک موضوع اتفاق نظر دارند و آن این است که از دست دادن سوریه از نظر مادی برای روسیه اهمیت چندانی نخواهد داشت.

با این حال، اینکه کرملین می‌خواهد ردپای استراتژیک خود را در سرتاسر دریای مدیترانه و آفریقا حفظ کند یا نه- گزاره‌ای که در دهه گذشته در اولویت قرار داشت – محل تردید است.

پس‌لرزه‌های شکست کرملین در شام

الجزیره در ادامه گزارش خود آورد، در طول جنگ سوریه، روسیه برای حفظ دولت بشار اسد به اهرم‌های نظامی و دیپلماتیک متوسل شد، مسکو در این فرآیند، یک فرودگاه کلیدی در حمیمیم ایجاد کرد و پایگاه دریایی خود در دوران شوروی را در طرطوس، تنها بندر آب گرم روسیه را گسترش داد.

حالا با سقوط دولت بشار اسد و قدرت گرفتن تحریرالشام در شام، آینده این پایگاه‌ها نامشخص است و گزارش‌ها حاکی از آن است که روسیه بخشی از نیروهای خود را از سوریه خارج کرده است. همزمان به ادعای ناظران، از دست دادن پایگاه‌ها حلقه‌های حیاتی در زنجیره نفوذ مسکو تا مدیترانه و آفریقا را آسیب پذیر خواهد کرد و از همین رو کرملین به جایگزین‌هایی نیاز خواهد داشت.

لیبی، جایی که روسیه قبلاً در آن حضور داشت، به عنوان تنها جایگزین عملی است، بالاخص اگر روسیه تصمیم بگیرد تمام یا بخشی از نیروهایش را از سوریه خارج کند. با این حال، افزایش ناگهانی اعضای ارتش روسیه در لیبی می‌تواند زمینه‌ساز ناآرام در این کشور شود، گزاره‌ای که در کنار افزایش حضور روسیه در نزدیکی مرزهای ناتو پیامدهایی جدی برای مسکو خواهد داشت.

در همین راستا اولگ ایگناتوف، تحلیلگر ارشد موسسه بحران بین‌المللی براین باور است که گسترش حضور روسیه در در سوریه و لیبی از حدود سال 2017 هدف برنامه‌ریزان کرملین بود، هدفی که «روسیه برای آن جنگیده» و به راحتی آماده نیست در این زمینه تسلیم شود.

ایگناتوف در ادامه مدعی شد: «روسیه آفریقا را به عنوان یکی از عرصه‌های اصلی رقابت بین قدرت‌های بزرگ کنونی می‌بیند. از همین رو این کشور عمدتاً از طریق پیمانکار نظامی تحت کنترل کرملین، سپاه آفریقا (گروه واگنر سابق)، حضور نظامی‌اش را در بخش‌هایی از آفریقا حفظ کرده است.

در همین راستا اعضای سپاه آفریقا از دولت‌های مالی، بورکینافاسو و نیجر حمایت می‌کنند که همگی پس از کودتاهای اخیر روابط خود را با غرب قطع کردند. علاوه بر این، طبق گزارش‌ها، سپاه آفریقا در حفظ حاکمیت دولت جمهوری آفریقای مرکزی و همچنین حمایت از متحدانش در ارتش سودان پس از تغییر رویکرد مسکو در جنگ داخلی این کشور در سال جاری، حیاتی بوده است.

شرق لیبی کرملین را پس زد!

ایگناتوف در ادامه مدعی شد: «درست است که نفوذ قدرت‌های غربی در قاره سیاه ممکن است کم رنگ شده باشد، اما حضور بازیگران دیگری چون چین و ترکیه، در این جغرافیا در حال افزایش است. به این ترتیب، حفظ حداقل یکی از این مواضع در لیبی یا سوریه برای برنامه‌ریزان کرملین یک امر مطلق بود.»

انس الگوماتی از مؤسسه صادق مستقر در طرابلس نیز براین باور است که: «لیبی امتیاز منحصر به فرد را به روسیه ارائه می‌دهد، یک جای پایی در شمال آفریقا و مدیترانه، که برای نمایش قدرت زیر شکم نرم اروپا و در سراسر ساحل عالی است».

با این حال، شواهد کمی وجود دارد که شرق لیبی در حال آماده شدن برای حمله احتمالی است. تصاویر ماهواره‌ای بررسی‌شده توسط آژانس راستی‌آزمایی الجزیره نشان داد که هیچ ساخت و ساز جدیدی در هیچ یک از فرودگاه‌های لیبی متعلق به روسیه یا توسعه بندر طبرق وجود ندارد، یک بندر آب‌گرم اضافی که روسیه مدت‌ها قبل به واسطه تردیدهایی که در باب بندر طرطوس داشت، برای تعریفش گامی جدی برداشته بود.

با این حال انس گوماتی مدعی است که نباید پتانسیل بندر طبرق را دست کم گرفت. طبرق با طرطوس متفاوت است و به همین دلیل کرملین برای داشتن آن خیز برداشته است. این تحلیلگر در ادامه ادعا کرد، به یاد داشته باشید، طرطوس همیشه آنطور که امروز هست نبود. علاوه بر این، طبرق با پایگاه هوایی الخادم [یک مرکز نظامی کلیدی روسیه در نزدیکی بنغازی] مجموعه نظامی قدرتمندی ایجاد کرده که می تواند جناح جنوبی ناتو را به چالش بکشد.

تمامی این گزاره در حالی مطرح شده که لیبی درگیر جنگ قدرت است، جنگی که استقرار مجدد ارتش روسیه از سوریه به شمال آفریقا می‌تواند دامنه اش را گسترده‌تر کند. لیبی از زمان انقلاب خود در سال 2011 ثبات چندانی نداشته است. این کشور توسط دو دولت اداره می‌شود که هر دو از سوی منتقدانشان فاقد مشروعیت هستند- اما هیچ کدام حاضر نشدند به انتخابات ملی تن دهند.-

در همین راستا، آخرین انتخابات پیشنهادی که قرار بود یازدهم دسامبر 2021 برگزار شود، ناکام ماند. در شرق، دولت ثبات ملی (GNS)، با در اختیار خلیفه حفتر قرار دارد، در غرب نیز دولت وفاق ملی به رسمیت شناخته شده بین‌المللی توسط عبدالحمید دبیبه، نخست‌وزیر جنگ‌زده، اداره می شود؛ چهره‌ای که به طور موقت در سال 2021 منصوب شد و از آن زمان بر قدرت است.

پیامدهای حضور روسیه در لیبی!

الجزیره در ادامه گزارش خود آورد، بن بست حاکم بر دو قدرت بر سر استقلال بانک مرکزی در نهایت از طریق مذاکرات طولانی با نظارت میانجی‌های سازمان ملل به پایان رسید. سازمان ملل متحد که با موفقیت این میانجیگری و برگزاری انتخابات شهرداری در ماه نوامبر را به سرانجام رساند، هفته گذشته مذاکرات جدیدی را با هدف برگزاری اولین رای گیری ملی پس از شکست در سال 2021 اعلام کرد.

استفانی کوری، نماینده سازمان ملل در لیبی به شورای امنیت گفت: این پیشنهاد به لیبی کمک می‌کند تا از بن بست سیاسی فعلی عبور کند و به سمت انتخابات ملی و تجدید مشروعیت نهادهای منقضی شده حرکت نماید. با این حال، به گفته تحلیلگرانی مانند طارق مگریسی از شورای روابط خارجی اروپا، ایجاد یک مرکز نظامی بزرگ روسیه در شرق لیبی به حفتر فرصت می‌دهد تا صدای خود را بلندتر کرده و موجب شود تا امتیازهای بیشتری طلب کند.

مگریسی با تشریح اینکه چگونه قدرت‌های غربی تلاش می‌کنند تا حفتر را از روسیه دور کنند، گفت: «اگر روسیه به‌طور کامل به سمت شرق این کشور عقب نشینی کند، حفتر می‌تواند تقریباً هر کاری را که می‌خواهد انجام دهد».

این تحلیلگر در ادامه گفت: حفتر می‌تواند با حمایت کرملین شرایط را تعیین کند و با انتصاب یک نخست وزیر جدید، نخست وزیری که با خودش هم صداست، همه امرور را در دست بگیرد. این به معنای گلوله‌های پرتاب شده بیشتر است و بس.

با این حال به ادعای ناظران بازگشت به بندر طبرق برای کرملین با اهمیت است؛ حریف ژئوپلیتیکی غرب به دنبال آن است تا با گرفتن این بندر استراتژیک حضور خود را در بیخ گوش اروپا تقویت کند. در این رابطه ناظران مدعی‌اند، فعل و انفعال‌های اخیر کرملین صرفا به پایگاه‌های نظامی محدود نیست.

روسیه به دنبال اعمال فشار بر مسیرهای مهاجرت اروپا، تامین انرژی و کریدورهای تجاری است. موقعیت لیبی موجب خواهد شد تا این کشور برای جنگ هیبریدی در موقعیت خوبی قرار بگیرد. به گفته تحلیلگران، در سال‌های اخیر، علی‌رغم مشارکت تثبیت شده دولت شرقی لیبی با پوتین، بسیاری از مقامات غربی با حفتر دیدار کرده‌اند تا به گفته تحلیلگران، شهرت او را در غرب «ترمیم کنند».

در ماه اوت، فرماندهی ایالات متحده آمریکا در آفریقا، اتحادیه اروپا، بریتانیا و ایتالیا هر یک به با حفتر دیدارهایی جداگانه داشتند و از سفرهای خود به اهرمی برای تشویق به گفت‌وگو یاد کردند، با این حال بسیاری می‌دانند که مولفه‌هایی چون تلاش برای جلوگیری از مهاجرت غیرقانونی، تجارتی که حفتر و متحدش روسیه از آن به عنوان سلاحی علیه غرب استفاده می کنند در اولویت قرار داشت.

به همین لیل مگریسی عتقد است که: «نیاز غرب به احیای حفتر منطقی نیست».به باور این تحلیلگر، حفتر اساساً یکی از نمایندگان روسیه است که از سال 2020 که کرملین به حماتش وارد جنگ داخلی لیبی شد، قدرت را در اختیار دارد. از آن زمان، ارتش اصلی او تا حد زیادی منحل شد و یک نگهبان به رهبری فرزندان خود جایگزین شد.

مگریسی گفت: او به شدت به خاطر مشکلات داخلی از مسیر اصلی منحرف شده و برای تداوم حکومت خود به بنگاه های مجرمانه مختلف تکیه می کند.