مصر قربانی وحدت شکننده پادشاهی‌های خلیج فارس می‌شود/ قاهره شبه جزیره سینا را تسلیم ترامپ خواهد کرد؟
به گزارش اقتصادنیوز، بازگشت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به کاخ سفید، از ماه نوامبر در حالی که عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر و حلقه نزدیکش با پیامدهای دولت دوم ترامپ دست و پنجه نرم می‌کنند، موجی از نگرانی را در قاهره ایجاد کرده است.
در حالی که دوره اول ترامپ با دوستی ظاهری السیسی و رئیس جمهوری آمریکا مشخص شد - ترامپ به قول معروف رهبر مصر را "دیکتاتور مورد علاقه خود" نامید - واقعیت روابط آنها بسیار پیچیده‌تر و گاهی اوقات برای منافع السیسی مضر بود.
فارین پالسی در باب روابط مصر و ترامپ یادداشتی را منتشر کرده و اقتصادنیوز این یادداشت را در دو بخش ترجمه کرده است که بخش نخست در ادامه آمده است.
سایه و روشن روابط ترامپ و السیسی
ساختار سیاسی تحت رهبری السیسی که به شدت به حمایت‌های مالی و سیاسی خارجی متکی است، ریاست جمهوری ترامپ را یک شمشیر دولبه می‌دید. با وجود لفاظی‌های گرم، سیاست‌ها و غیرقابل پیش‌بینی بودن ترامپ اغلب اهداف استراتژیک السیسی را تضعیف می‌کرد.
در اولین هفته پس از بازگشت ترامپ به قدرت، ترس رهبر مصر با اصرار ترامپ بر حل بحران غزه با پذیرش بیش از یک میلیون پناهجوی فلسطینی توسط مصر و اردن اوج گرفت؛ ایده‌ای که اگر ساختار تحت رهبری السیسی را کاملاً تضعیف نکند، تا حد زیادی بی‌ثبات خواهد کرد.
دولت مصر در بیانیه‌ای تند به درخواست ترامپ پاسخ داد به گونه‌ای که در قاب این بیانیه حتی نام ترامپ نیامده است. همزمان واکنش رسانه‌های اجتماعی مصر به ایده تخلیه غزه به واسطه اتفاق آرا قابل توجه بود، به طوری که هم حامیان ساختار حاکم (که تعدادشان کم هستند) و هم مخالفان (که بسیار هستند) پشت سر السیسی علیه ترامپ متحد شدند.
السیسی دوره نخست ریاست ترامپ را فرصتی برای تقویت موقعیت خود در برابر کشورهای خلیج فارس قلمداد می‌کرد. به نوشته فارین پالسی در سال ۲۰۱۶، مصر و عربستان سعودی به توافقی بحث برانگیز برای انتقال حاکمیت دو جزیره دریای سرخ، یعنی تیران و صنافیر، به عربستان سعودی در ازای حدود ۱۶ میلیارد دلار کمک و سرمایه‌گذاری دست یافتند؛ توافقی که با مخالفت گسترده مردم در مصر مواجه شد و موجب گشت تا منتقدان السیسی را به «فروش» تمامیت ارضی مصر متهم کنند.
السیسی می‌خواست این کمک‌ها را در اختیار گرفته و با تکیه بر مخالفت مردم مصر انتقال جزایر به عربستان سعودی را برای مدت نامحدود به تأخیر بیاندازد. او امیدوار بود با تکیه بر روابط خود با ترامپ کشورهای حوزه خلیج فارس، به ویژه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی را در این مسیر تحت فشار قرار دهد.
با این حال، به نظر می‌رسد که این استراتژی در جریان نشست ریاض در سال ۲۰۱۷، زمانی که ترامپ السیسی را برای تسریع انتقال جزایر به عربستان سعودی تحت فشار قرار داد، نتیجه معکوس داد. السیسی با اکراه موافقت کرد، اما مصر از آن زمان از تأخیر‌های بوروکراتیک و چالش‌های قانونی برای جلوگیری از انتقال کامل استفاده کرده است.
السیسی سر دوراهی
علیرغم دوستی ظاهری ترامپ با السیسی، دولت اول رئیس جمهوری آمریکا از حمایت ملموس چندانی برخوردار نبود. بیزاری ترامپ از کمک‌های خارجی به این معنی بود که مصر در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ کمک‌های مالی قابل توجهی دریافت نکرد و هیچ قرارداد تسلیحاتی عمده‌ای بین دو کشور منعقد نشد.
در آن بازه زمانی، این عدم حمایت ضربه مهمی محسوب نمی‌شد. اما از زمان همه‌گیری کووید-19، جنگ روسیه و اوکراین و سوء مدیریت مالی السیسی که اقتصاد مصر را کاملاً بی‌ثبات کرده، ساختار سیاسی السیسی برای بقای خود بیش از پیش به بودجه خارجی وابسته شده است.
یکی دیگر از چالش هایی که ریاست جمهوری ترامپ برای السیسی ایجاد کرده، موضوع حقوق بشر بود. علیرغم شهرت ترامپ به نادیده گرفتن نقض حقوق بشر در کشورهای متحد، دولت اول او برخی از کمک‌ها را به دلایل حقوق بشر قطع کرد و با موفقیت توانست فعال مصری آمریکایی را از زندان مصر آزاد کند.
در مقابل، دولت بایدن محیط مساعدتری را برای رئیس جمهور مصر فراهم کرد و کمک‌های مالی را در اختیار رئیس جمهوری مصر قرار داد و فشار بر مسائل حقوق بشر را کاهش داد. در دولت بایدن، مصر با فشار کمتری برای نهایی کردن انتقال جزایر دریای سرخ مواجه بوده و السیسی فرصت داشت تا حدی کنترل این مناطق را حفظ کند.
کاخ سفید رویکرد ملایم‌تری در مورد حقوق بشر در پیش گرفت و به ندرت در مورد تخلفات مصر اظهارنظر کرد و حتی تلاش کرد 300 میلیون دلار کمک نظامی متوقف شده را آزاد کند؛ حرکتی نمادین که در نهایت توسط سنا مسدود شد.
از نظر اقتصادی، دولت بایدن برای اطمینان از همکاری قاهره با اسرائیل در طول جنگ علیه حماس در غزه، شروط حیاتی برای مصر تعریف کرد و یک قرارداد صندوق بین‌المللی پول تقریباً سه برابر بزرگ‌تر از توافق‌های قبلی را تضمین. تزریق کمک مالی، در کنار سرمایه‌گذاری‌های خلیج‌فارس، تنها در سال 2024 بیش از 50 میلیارد دلار را در اختیار اقتصاد درگیر مصر قرار داد، همزمان وعده‌های بیشتر برای حفظ روابط شکننده بین السیسی و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل تعریف شد.
وزارت امور خارجه دوران بایدن همچنین فروش تقریباً 5 میلیارد دلار تسلیحات پیشرفته از جمله تانک‌های آبرامز و موشک‌های هلفایر به مصر را تایید کرد. اگر کامالا هریس، معاون رئیس‌جمهور سابق، در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۴ پیروز می‌شد، حمایت‌های مالی و معاملات تسلیحاتی احتمالاً ادامه پیدا می‌کرد. در عوض، اکنون یک تهدید وجودی بر دولت السیسی وجود دارد؛ احیای توافقی که ترامپ زمانی آن را «معامله قرن» نامید.
طرح صلح مناقشه برانگیز رئیس جمهوری آمریکا در خاورمیانه، علیرغم رضایت عمومی السیسی از آن، در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ نقطه اشتعال بین این دو رهبر باقی ماند. انفجاری‌ترین ماده پیشنهادی در باب این بود که مصر قلمروهای شبه جزیره سینا را برای اسکان آوارگان غزه واگذار کند؛ خط قرمزی برای تشکیلات نظامی مصر که آن را هم خطر امنیتی و هم حکم مرگ سیاسی برای السیسی قلمداد می‌کردند.
این طرح متوقف شد زیرا ترامپ بر مدیریت همه‌گیر و نامزدی مجدد خود برای انتخاب در سال 2020 متمرکز شد و السیسی از رویارویی در امان ماند. با این حال، انتخاب مجدد ترامپ احتمالاً احیای این طرح را تضمین می‌کند. ترامپ از جایی که در سال 2020 متوقف شد، مسیرش را ادامه داد و تلاش‌های او می‌تواند برای السیسی که کشورش درگیر بحران اقتصادی است گران تمام شود.
ارزیابی قاهره از پویایی رهبری ایالات متحده نگرانی‌های السیسی را تشدید کرده؛ بالاخص آن که هم صدایی عربستان و ترامپ محتمل است. هیچ یک از کشورهای عربی، از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس، بیانیه‌ای در حمایت از موضع مصر در رد درخواست‌های ترامپ درباره پناهندگان فلسطینی صادر نکرده‌اند.
واقعیت این است که بسیاری از کشورهای خلیج فارس، جابجایی فلسطینی‌ها به سینا را راه‌حلی مناسب می‌دانند. اگرچه کشورهای حاشیه خلیج فارس از لحاظ تاریخی میان مصر و واشنگتن میانجیگری کرده‌اند، اما می‌توانند دوباره با ترامپ تبانی کنند تا قاهره را در مورد مسائلی از میزبانی از فلسطینی‌ها در سینا تا بازگرداندن جزایر به ریاض تحت فشار قرار دهند. علیرغم بیانیه مشترک وزرای خارجه عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر، مصر و اردن در رد طرح ترامپ در 4 فوریه، وحدت بین این کشورها همچنان شکننده است.
