بازی خطرناک مصر؛ نظامی سازی سینا و تحرکات اسرائیل و آمریکا/ چرا مانور اردوغان و السیسی در شاخ آفریقا عربستان و امارات را نگران کرد؟

به گزارش اقتصادنیوز، بازگشت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به کاخ سفید، از ماه نوامبر در حالی که عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر و حلقه نزدیکش با پیامدهای دولت دوم ترامپ دست و پنجه نرم می‌کنند، موجی از نگرانی را در قاهره ایجاد کرده است.

در حالی که دوره اول ترامپ با دوستی ظاهری السیسی و رئیس جمهوری آمریکا مشخص شد - ترامپ به قول معروف رهبر مصر را "دیکتاتور مورد علاقه خود" نامید - واقعیت روابط آنها بسیار پیچیده‌تر و گاهی اوقات برای منافع السیسی مضر بود.

فارین پالسی در باب روابط مصر و ترامپ یادداشتی را منتشر کرده و اقتصادنیوز این یادداشت را در دو بخش ترجمه کرده است که بخش نخست با عنوان «مصر قربانی وحدت شکننده پادشاهی‌های خلیج فارس می‌شود/ قاهره شبه جزیره سینا را تسلیم ترامپ خواهد کرد؟» منتشر شده و در ادامه بخش دوم و نهایی آمده است.

استراتژی قاهره در سینا

در شرایط کنونی مصر در برابر‌ایده تخلیه غزه موضع محکم‌تری اتخاذ کرده و وزیر امور خارجه این کشور بیانیه جداگانه‌ای را در محکومیت هرگونه راه‌حلی برای مسأله فلسطین که حول محور آوارگی اجباری تعریف می‌شود، منتشر کرد.

با این حال، اگر ترامپ فشار بر این بازیگر را تشدید کند، این همبستگی ممکن است زودگذر باشد و السیسی ناچار شود تا یک چالش ژئوپلیتیک مخاطره‌آمیز دیگر را پشت سر بگذارد. در مواجهه با چنین سناریویی، السیسی سال گذشته را برای سناریو‌سازی جهت ر‌هایی از تله احتمالی صرف کرد.

برای مصر، وظیفه روشن است؛ یافتن راهی برای زنده ماندن از جاه‌طلبی‌های ترامپ بدون قربانی کردن ثبات یا حاکمیت این کشور. در حوزه استراتژی ژئوپلیتیک، مصر مدت‌هاست به دکترین انسداد حساب‌شده پایبند بوده است؛مراد به تعویق انداختن، پیچیده‌کردن یا خارج کردن ابتکارات برای گرفتن امتیازات است.

با این همه، امروز این دکترین با یک آزمون سه مرحله‌ای روبرو است؛ مانع تراشی در برابر طرح سینای ترامپ، تحت فشار قرار دادن اسرائیل برای احترام به حاکمیت مصر در بحبوحه تنش‌های مرزی فزاینده و هم صدایی با یک متحد منطقه‌ای غیراسرائیلی برای مقابله با نفوذ خلیج فارس. مصر برای گذر از این سه مرحله، کارزار چندجانبه‌ای با تکیه بر موضع‌گیری نظامی و تنظیم مجدد استراتژیک آغاز کرده است.

گزارش‌های سال گذشته - که قاهره آن را به شدت تکذیب کرد - به تشریح تجمع تدریجی اما عمدی ارتش مصر در سینا می‌پردازد که احتمالاً بستر را برای عبور از توافقنامه کمپ دیوید فراهم خواهد کرد. اگرچه استقرار در منطقه سینا در ابتدا با موافقت اسرائیل هماهنگ شد، اما پس از درگیری نیرو‌های مصری و اسرائیلی در نزدیکی مرز غزه در جریان بمباران این منطقه توسط اسرائیل در ماه مه ۲۰۲۴، استقرار این منطقه مورد مناقشه قرار گرفت.

نشانه‌های گزارش‌شده از این تجمع نظامیان شامل گسترش پایگاه‌های هوایی در برداویل و العریش، تونل‌های زیرزمینی در زیر کانال سوئز برای تحرکات سریع نیرو‌ها و انبار‌های تسلیحات پیشرفته است. در حالی که مصر قصد جنگ با اسرائیل را ندارد، پیام واضح است؛ قاهره با متهم کردن اسرائیل به نقض کمپ دیوید، گفتگو را از طرح اسکان جنجالی ترامپ مبنی بر استقرار فلسطینی‌ها در سینا به نقض معاهده منحرف می‌کند.

هم‌صدایی قاهره و آنکارا

استقرار فلسطینی‌ها در سینا خشم عمومی نسبت به اسرائیل را برانگیخته و کشور‌های حاشیه خلیج فارس را واداشته که از نظر سیاسی در کنار مصر در برابر تحریکات احتمالی اسرائیل قرار گیرند، پویایی‌های منطقه‌ای را پیچیده و اهرم سیسی را پذیرا باشند.

همزمان، مصر به برای تعریف وزنه تعادل استراتژیک به ترکیه روی آورده است. نشست سران آنکارا در سپتامبر ۲۰۲۴ که سه سال تلاش‌های عادی‌سازی را به اوج رساند؛ شراکتی که ریشه در مخالفت مشترک با سیاست‌های اسرائیل دارد را مستحکم کرد.

تصمیم ترکیه برای محدود کردن تجارت با اسرائیل - که باعث درخواست متقابل تل‌آویو برای تحریم شد - این کشور را به شریک‌ایده‌آل مصر برای نشان دادن سرپیچی از خواسته‌های آمریکا تبدیل کرد. در پشت صحنه، همکاری نظامی نیز عمیق‌تر شده است. از سال ۲۰۲۳، نمایندگان مصری با آژانس صنایع دفاعی ترکیه درباره خرید هواپیما‌های بدون سرنشین و موشک‌های پیشرفته مذاکره کرده‌اند و از حفره‌های موجود در محدودیت‌های کمپ دیوید استفاده می‌کنند.

این اتحاد همچنین به مصر این توانایی را می‌دهد که بازیگر اصلی شاخ آفریقا باشد، زیرا احتمالاً قصد دارد با اعمال نفوذ ترکیه در‌ اتیوپی، -متحد در باب اختلافات آب نیل،- که پس از حل و فصل مناقشه اخیر بر سر سومالی‌لند تقویت شده، امارات را تحت فشار قرار دهد.

برای کشور‌های حاشیه خلیج فارس، چشم‌انداز تقویت محور ترکیه-مصر - متحد شدن دو رقیب تاریخی - یک کابوس است، چرا که تسلط منطقه‌ای کشور‌های عربی را بی‌ثبات می‌کند و انگیزه‌ای برای خویشتن داری در رویارویی با السیسی ایجاد می‌نماید.

با این حال، این مانور‌ها خطراتی را به همراه دارند. اسرائیل نسبت به نظامی‌سازی سینا مصر محتاط شده است، در حالی که کشور‌های حاشیه خلیج فارس ردپای رو به گسترش ترکیه را ناخوشایند می‌دانند؛ گزاره‌ای که احیای حکومت عثمانی را برای عربستان به کابوس تبدیل خواهد کرد.

با این حال، از منظر السیسی، محاسبات روشن است؛ انسداد و هرج و مرج ابزار بقا هستند. السیسی در گذشته با گل آلود کردن آب، مصر را از یک درخواست‌کننده به یک خرابکار تبدیل کرده و دشمنان را مجبور به مذاکره بر اساس شرایطش کرده است.

با این حال، چند هفته اول ریاست جمهوری ترامپ نشان داده که رئیس جمهوری آمریکا به تنهایی استاد هرج و مرج است؛ غیرقابل پیش‌بینی، بی‌امان و اغلب در باب هنجار‌های دیپلماتیک متعارف بی‌اعتنا رفتار می‌کند. اتکای السیسی به اختلال حساب شده ممکن است یک شمشیر دولبه باشد، زیرا تمایل ترامپ به غیرقابل پیش‌بینی بودن رئیس جمهوری آمریکا می‌تواند به راحتی شرایط را تغییر دهد و قاهره را به تکاپو واداشته تا خود را با بازی سازگار کند که در آن قوانین هر روز بازنویسی می‌شوند.

در حالی که دولت دوم ترامپ تثبیت می‌شود، دولت السیسی با مخاطره آمیزترین لحظه خود روبرو می‌شود؛ بازی پرمخاطره‌ای که در آن گام‌های اشتباه می‌تواند چندین دهه تعادل دقیق را برهم بزند. اینکه آیا بازی السیسی موفقیت‌آمیز است یا نه به یک سؤال بستگی دارد؛ آیا مانع تراشی رئیس جمهوری مصر می‌تواند از جاه طلبی ترامپ بیشتر باشد؟