برنده بزرگ خروج ایالات متحده از برجام کیست؟
به گزارش «اقتصادنیوز» دنیس راس، دیپلمات سرشناس آمریکایی و تحلیلگر اندیشکده واشنگتن که از موسسان لابی صهیونیستی «آیپک» به شمار می‌رود، در یادداشتی در روزنامه «واشنگتن‌پست»، به ترامپ درباره خروج از برجام هشدار داد. راس که فرستاده ویژه بیل کلینتون در امور صلح خاورمیانه، مشاور ویژه اوباما در امور غرب آسیا و همچنین بنیان‌گذار کمپین ضد ایرانی «اتحاد علیه ایران هستهای» به‌شمار می‌رود، در این یادداشت هشدار داد که خروج از برجام، اشکالات این توافق را برطرف نخواهد کرد و تنها به انزوای آمریکا و پیروزی ایران در این مناقشه منجر خواهد شد.
انتصاب جان بولتون به‌جای ژنرال اچ آر مک‌مستر در شورای امنیت ملی آمریکا به‌طور گسترده موردتوجه رسانه‌ها و ناظران قرار گرفته است. در این رابطه، دنیس راس، دیپلمات برجسته آمریکایی و سوزان مالونی، کارشناس ارشد اندیشکده بروکینگز نسبت به حضور بولتون در شورای امنیت ملی آمریکا و مواضع ضدایرانی و ضدبرجامی او هشدار دادند و عواقب خروج احتمالی واشنگتن از برجام را بررسی کردند. دنیس راس که به اسرائیل نزدیک است، در یادداشتی نسبت به خروج یکجانبه آمریکا از برجام هشدار داد. دنیس راس که به‌عنوان یکی از افراد کلیدی در بنیانگذاری لابی «آیپک» شناخته میشود، در یادداشتی با هشدار درباره خروج ایالات‌متحده آمریکا از برجام، بر لزوم مقابله با ایران در سوریه تاکید کرد. از دیگر سو مالونی نیز در یادداشتی در اندیشکده بروکینگز تاکید کرد که بسیاری پیش‌بینی می‌کنند پایان دادن به توافق هستهای، یک جریان بی‌وقفه به سوی درگیری نظامی مستقیم با ایران به‌راه خواهد انداخت که برای ثبات منطقه‌ای و اقتصاد جهانی تبعات ویرانگری خواهد داشت.
پیروزی برای ایران
درحالی‌که گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال خروج آمریکا از برجام در تاریخ ۲۲ اردیبهشت ادامه دارد، دنیس راس انجام چنین کاری توسط آمریکا را پیروزی برای ایران توصیف کرد. او که درحال‌حاضر تحلیلگر ارشد اندیشکده «بنیاد واشنگتن» است، در واشنگتن‌پست یادداشتی درباره برجام منتشر کرد و نوشت: «من حامی توافق هستهای ایران نبودم. اگرچه این توافق محدودیت‌هایی روی برنامه هستهای ایران اعمال کرد اما بدون اعمال محدودیت‌های واقعی روی اندازه و سرشت این برنامه پس از سال ۲۰۳۰، به بخش اعظم زیرساخت هستهای ایران مشروعیت داد. خطر ناشی از پایان برخی شرایط و مفاد توافق پس از ۱۲ سال، خطری واقعی است اما این بدان معنا نیست که رئیس‌جمهور ترامپ باید در ماه مه (اردیبهشت) از توافق خارج شود. او اگر چنین کند، در خروج از توافق تنها خواهد بود. اروپایی‌ها به او ملحق نخواهند شد به‌ویژه وقتی که آنها آماده مذاکره با دولت (آمریکا) و پذیرش برخی سازش‌ها و امتیازها بوده‌اند؛ امتیازهایی از قبیل اعمال تحریم‌ها روی آزمایش موشک بالستیک ایران، انتشار بیانیه مشترک درباره محدود کردن آنچه ایران پس از ۲۰۳۰ قادر به انجام دادن است و آمادگی برای بالا بردن هزینه‌های رفتارهای ثبات‌زدای ایرانی‌ها در منطقه.» به گزارش خبرگزاری فارس، راس با اشاره به اینکه خروج از توافق (برجام) انزوای آمریکا را به‌دنبال خواهد داشت، تاکید کرد این مساله منجر به منزوی شدن ایرانی‌ها نخواهد شد. او افزود: «فشارها علیه ایران وقتی موثر بودند که دیگران به آمریکا (در اعمال فشارها) ملحق شدند.»
ترس اروپا
راس که در زمان وزارت خارجه هیلاری کلینتون، به‌عنوان مشاور ویژه او در امور خلیج‌فارس فعالیت داشت، ادامه داد: «متاسفانه این‌طور نیست که اروپایی‌ها فقط بخواهند به توافق پایبند باشند بلکه اقدامات گسترده‌ای برای باقی نگه‌داشتن ایرانی‌ها در توافق انجام خواهند داد و ایرانی‌ها هم می‌دانند که چطور با ترس‌های اروپایی‌ها بازی کنند.» به گفته این مقام آمریکایی، تهران از همین حالا هم درحال اعلام این است که به سرعت می‌تواند سانتریفیوژهای جدید و کارآمدتری را مستقر کند و محدودیتی روی خروجی‌های آن اعمال نکند. این موضوع، قطعا ترس‌های اروپا را درباره خطر رو به گسترش یک جنگ برخواهد انگیخت و آنها را به ارائه پیشنهاد و مشوق به ایرانی‌ها به منظور باقی ماندن در توافق سوق خواهد داد.
راس که در دولت قبلی آمریکا، دستیار ویژه باراک اوباما و مدیر ارشد منطقه مرکزی (شامل غرب آسیا، خلیج‌فارس، افغانستان، پاکستان و جنوب آسیا) در شورای امنیت ملی بود و بعدتر به‌عنوان هماهنگ‌کننده امور «مناسبات آمریکا و ایران» منصوب شد، تاکید کرد: «خطاب به آنهایی که می‌گویند، دولت (آمریکا) می‌تواند با تهدید به اعمال تحریم‌ها علیه شرکت‌های اروپایی، اروپا را تحت‌فشار قرار دهد، می‌گویم که روی این موضوع شرط‌بندی نکنید. اروپایی‌ها همیشه در برابر اعمال چنین تحریم‌های ثانویه‌ای مقاومت کرده‌اند و با توجه به عدم محبوبیت ترامپ نزد افکار عمومی اروپا، تعداد محدودی از رهبران اروپایی مایل خواهند بود که این‌طور به نظر برسد که در برابر تهدیدات آمریکا تسلیم می‌شوند.» او ادامه داد: «البته که برخی بانک‌ها و شرکت‌های اروپایی در قبال تحریم‌های احتمالی آمریکا محتاط خواهند بود و این موضوع تاثیر دلسردکننده‌ای روی تمایل آنها برای سرمایه‌گذاری در ایران خواهد داشت اما این ترس، بدون خروج ما از توافق هم وجود دارد.»
نقش ایران در سوریه
راس که در دوران ریاست‌جمهوری بیل کلینتون فرستاده ویژه وی در امور صلح خاورمیانه بود، در ادامه این یادداشت منتشر شده در واشنگتن‌پست ضمن طرح ادعاهایی علیه ایران نوشت: «تحریم‌های ما علیه ایران به‌دلیل حمایت این کشور از تروریسم و نقض حقوق‌بشر همچنان ادامه دارد. نگرانی‌های من درباره خروج آمریکا (از برجام) عمیق‌تر از این موضوعات است. چنین کاری، بدون هیچ‌گونه تاثیر عملی، یک توهم درباره سرسخت بودن در برابر ایران ایجاد خواهد کرد. خطری که این موضوع در پی خواهد داشت، توسعه‌طلبی ایران در منطقه است. این کشور در حال استفاده از شبه‌نظامیان شیعه به منظور ایجاد جای پا در میان دولت‌های منطقه است. حضور نظامی این کشور در سوریه جسورتر شده و با وارد کردن شبه‌نظامیان و غیرنظامیان شیعه به مناطق سنی، حتی در تلاش برای تغییر توازن ترکیب جمعیتی است.»
او افزود: «بدتر اینکه، به‌نظر می‌رسد ایران به طرز فزاینده‌ای در سوریه ریسک‌پذیر شده است. این کشور در زمان به پرواز درآوردن یک پهپاد به حریم هوایی اسرائیل و وقتی که قصد تهدید مستقیم اسرائیل را داشت و نه تهدید آن توسط یکی از نیروهای نیابتی خود، خارج از اصول خودش رفتار کرد.»
راس با اشاره به نگرانی‌های رژیم صهیونیستی از نقش منطقه‌ای ایران ادامه داد: «اسرائیل صریح اعلام کرده که نمی‌تواند با حضور نظامی رو به گسترش ایران در سوریه زندگی کند اقدامی که از نظر اسرائیلی‌ها شامل طرح‌هایی برای ساختن سامانه‌های پیشرفته و هدفمند در سوریه و لبنان برای بیش از ۱۲۰ هزار راکت و موشکی که در اختیار حزب‌الله هست، هم میشود.» تحلیلگر ارشد اندیشکده «بنیاد واشنگتن» تاکید کرد: «اندازه و تعداد تقریبا محدود اهداف حیاتی زیرساخت‌های نظامی و غیرنظامی اسرائیل سبب میشود که اسرائیل نتواند منتظر انجام چنین اقدامی از سوی ایران بماند. دیدن اینکه چطور جنگ بین اسرائیلی‌ها و ایران/ حزب‌الله شروع میشود آسان است اما رویت نحوه پایان این جنگ آسان نیست.» راس با طرح این ادعاها که نقطه کانونی و مهم دولت ترامپ باید مهار گسترش نفوذ ایرانی‌ها، نیروهای نیابتی آنان و گسترش توانمندی نظامی آنها در سوریه باشد، افزود: «اولویت ما باید کم کردن تهدید واقعی ایران در سوریه باشد و این موضوع به بسیج و جذب حمایت نیاز دارد نه اینکه بگوییم دیگران این کار را انجام دهند.» دستیار ویژه رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا ادامه داد: «ترامپ شاید معتقد است که خروج از توافق (برجام) او را در قبال تهران سرسخت جلوه می‌دهد اما این‌طور نیست. چنین کاری بی‌توجهی به یک خطر واقعی و تقدیم کردن یک پیروزی به تهران است. آنها متوجه خواهند شد که ما تنهاییم و فشار معناداری برای توقف آنچه که آنها در حال انجام در منطقه هستند، وجود نخواهد داشت. توافق ایران (برجام) در موضوع هستهای زمان خرید و قطعا حالا وقت دور انداختن آن نیست.»
فاجعه برای برجام
از دیگر سو سوزان مالونی، کارشناس ارشد اندیشکده بروکینگز نیز، طی یادداشتی در وبگاه این اندیشکده، تبعات ورود بولتون به کاخ سفید را مورد بررسی قرار داد و نوشت: «نزدیک‌ترین تهدید (برای ایران)، از واشنگتن ناشی میشود. جایی که دولت ترامپ برای زیر و رو کردن توافق هستهای ۲۰۱۵، آماده میشود. این اقدام، تحریم‌های اقتصادی سخت علیه ایران را بازخواهد گرداند و تنش بین دو دشمن قدیمی را تشدید خواهد کرد.»
مالونی ادامه داد: «بولتون به‌طور پیوسته و پرسروصدا، علیه توافق هستهای تلاش کرده و اصرار می‌کند که ترامپ می‌تواند و باید آمریکا را در اولین فرصت از این توافق خیلی بد آزاد کند. او یک طرح گام به گام برای انجام چنین کاری ارائه کرده است. او پیشنهاد می‌کند که برای نابود ساختن زیرساخت هستهای ایران، حملات نظامی جایگزین دیپلماسی شود و این امر با حمایت نیرومند از اپوزیسیون ایران با هدف تغییر رژیم در تهران همراه شود. از همه اسفناک‌تر، بولتون یک فرقه بی‌اعتبار و دیوانه از تبعیدی‌های ایرانی را به‌عنوان جنبش اپوزیسیون مشروع مطرح کرده است. امری که به جز رشوه‌های سخاوتمندانه این گروه، هیچ‌گونه توضیحی ندارد.»
به گزارش فرارو، به گفته این کارشناس با ارتقای جان بولتون و مایک پومپئو در دولت آمریکا، ایرانیان و جهان خودشان را برای عقب‌نشینی آمریکا از برجام آماده می‌کنند. انتصاب این دو، وضعیت متزلزل گفت‌وگو‌های میان واشنگتن و اروپا درباره اولتیماتوم برجامی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا را بدتر کرده است. به کارگیری یک تیم امنیت ملی سرسختانه‌تر آمریکایی، فقط چالش‌ها برای شرکای آمریکا در برجام - بریتانیا، فرانسه و آلمان- را تشدید می‌کند. دیپلمات‌های این کشور‌ها برای ایجاد یک توافق تکمیلی که به موجب آن مفاد برجام صریحا نقض نشود، تلاش کرده‌اند. مالونی معتقد است که اگر تلاش اروپایی‌ها برای متقاعد کردن ترامپ به باقی ماندن در برجام به شکست بینجامد، ترامپ در ماه مه آینده، توافق هستهای را پایان خواهد داد. بنا به ادعای مالونی بازگشت تحریم‌ها، از جمله تحریم‌های نفتی، برای ایران تبعات شدیدی خواهد داشت و وضعیت اقتصادی ایران قطعا وخیم خواهد شد. این کارشناس افزود: «واشنگتن باید بداند که لغو توافق هستهای از جانب آمریکا، فقط توسط ایران به تنهایی تحمل نخواهد شد. لغو برجام، هرگونه چشم‌انداز استمرار پایبندی ایران به محدودیت‌های توافق بر برنامه هسته‌ای‌اش و همچنین شفافیت ایجاد شده توسط رژیم بازرسی نیرومند توافق را از بین خواهد برد. فروپاشی توافق، طیفی از منافع و نفوذ آمریکا را تحت تاثیر قرار خواهد داد؛ یک نزاع بین اروپا و آمریکا ایجاد خواهد کرد که به اندازه نزاع بر سر جنگ عراق در ۲۰۰۳ تند خواهد بود. دیپلماسی چندجانبه در سایر بحران‌های فوری مانند کره‌شمالی را تضعیف و نفوذ روسیه و چین در خاورمیانه را بیشتر خواهد کرد. بسیاری پیش‌بینی می‌کنند که پایان دادن به توافق هستهای، یک جریان بی‌وقفه به سوی درگیری نظامی مستقیم با ایران به راه خواهد انداخت که برای ثبات منطقه‌ای و اقتصاد جهانی تبعات ویرانگری خواهد داشت.» مالونی با بیان اینکه بولتون طرفدار حمله نظامی به ایران است، اعلام کرد: «موضع متعصب بولتون، فراتر از جریان عمومی جمهوریخواه است. تشخیص او به‌ویژه در میان متحدان آمریکا در منطقه رواج گسترده‌تری دارد. متحدانی که ادعا می‌کنند اتخاذ اقدامات موثر تنها راه ممکن برای انهدام سلطه فزاینده ایران در جهان عرب است.»
نابودی فرصت توافق با پیونگ یانگ
روزنامه آمریکایی «نیویورک تایمز» نیز در سرمقاله خود به مواضع دولت ترامپ در قبال برجام پرداخت و نوشت: «رئیس‌جمهوری آمریکا در صورت ایجاد یک بحران هستهای با ایران با عملی کردن تهدید خود به خروج کشورش از برجام، فرصت به‌دست آوردن توافقی مشابه را با کره‌شمالی بر باد فنا می‌دهد.» این روزنامه آمریکایی روز گذشته در آغاز سرمقاله‌ای نوشت: «رئیس‌جمهوری ترامپ خود را آماده گفت‌وگویی محتمل با کیم جونگ‌اون، رهبر کره‌شمالی می‌کند تا او را قانع کند که برنامه هستهای کشورش را محدود کند، اما رئیس‌جمهوری آمریکا همزمان با بغرنج‌ترین چالش امنیت ملی‌اش از زمان حضورش در کاخ سفید روبه‌روست. وی این چالش را سخت‌تر هم کرده چون تهدید کرده است توافقی را که تنها توافق به دست آمده در سال‌های اخیر برای کنترل یک برنامه هستهای بوده است، نابود خواهد کرد.» نیویورک‌تایمز در ادامه سرمقاله خود افزود: «این معامله همان توافق هستهای ایران است. » به نوشته این روزنامه، نظام راستی آزمایی که بر برنامه هستهای ایران اعمال شده از حیث فناوری سخت‌ترین نظام در نوع خود در سطح جهان است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم که وظیفه نظارت بر حسن اجرای توافق را دارد، بارها تایید کرده است که ایران به توافق پایبند مانده است. جمع زیادی از متخصصان فن از جمله دیپلمات‌های آمریکایی و افسران نظامی هم سودمند بودن توافق را تایید کرده‌اند. به گزارش نیویورک‌تایمز، هر چند ایران تا به حال هرگز سلاح هستهای نداشته است، اما با این وجود ماه‌ها گفت‌وگو و دو سال هم مذاکرات فنی و سیاسی به جریان افتاد تا سرانجام توافق موردنظر حاصل آمد. در این سرمقاله آمده است: «تاکید ترامپ بر خلع سلاح هستهای کامل و قابل تصدیق کره‌شمالی است و می‌خواهد این هدف هرچه سریع‌تر برآورده شود. اما ترامپ توافقی را که با موضوع مشابه با ایران به دست آمده است، تهدید می‌کند و هشدار می‌دهد که تحریم‌ها را مجددا به ایران بازخواهد گرداند. ترامپ با این رویکردی که در قبال ایران در پیش گرفته، چالشی را که با کره‌شمالی دارد، پیچیده‌تر می کند و راه رسیدن به هدف مورد نظرش را با پیونگ یانگ هم سخت‌تر می‌کند.»
