اقتصاد جهان هنوز از «داووس» خط می گیرد؟
بحث‌ها طیف متنوعی را شامل می‌شد: از «نجات جهانی شدن اقتصاد» و «یافتن تعادل و توازن جدید در خاورمیانه» محور بسیاری از مباحث بود. با این حال، چیلد به نقل از منتقدان می‌نویسد که آنها نگاه این مجمع جهانی برای جهانی شدن را زیر سوال می‌برند و صحبت‌ها نمی‌تواند باعث بازتوزیع ثروت در جهان شود. یکی از مسائلی که اجلاس امسال را مهم ساخته حضور دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در آن است.
درباره موفقیت این اجلاس نظرهای متفاوتی وجود دارد. سال پیش اجلاس سالانه «مجمع جهانی اقتصاد» در داووس سوئیس تحت‌الشعاع حضور «شی جین پینگ»، رئیس‌جمهور چین بود. او آمده بود تا در پیامی تلویحی به واشنگتن از اقتصاد آزاد و جهانی‌شدن آن دفاع کند و این در روزهایی بود که دونالد ترامپ تازه پا به کاخ سفید گذاشته بود. امسال ماجرا برعکس شده است. دونالد ترامپ به احتمال زیاد میهمان اصلی اجلاس خواهد بود و در عوض از «شی جین پینگ» خبری نیست.
با توجه به مواضع ترامپ درباره اقتصاد جهان و اولویتی که برای اقتصاد آمریکا قائل است معلوم نیست که سخنرانی او در روز جمعه (۲۶ ژانویه/ ۶ بهمن) در داووس با روح و سابقه این اجلاس که در حمایت از جهانی‌شدن اقتصاد است، سازگاری داشته باشد. ترامپ به تازگی چین را به‌دلیل «دزدی مالکیت معنوی و غیرملموس» دستاوردهای علمی و فنی آمریکا به تحمیل جریمه‌هایی سنگین تهدید کرده که ابعاد آنها «حتی در مخیله رهبران چین هم نمی‌گنجد.»
آیا اجلاس امسال مهم است؟
«دیوید چیلد»، گزارشگر الجزیره می‌نویسد اجلاس امسال به‌دلیل بحث‌هایی که پیرامون جهانی شدن خواهد شد، اهمیت دارد. او به نقل از منتقدان می‌نویسد که آنها معتقدند این اجلاس «فقط در حد حرف» خواهد بود و فاقد ظرفیت برای انجام تغییرات ملموس است. «مکس لاوسون»، رئیس بخش سیاست نابرابری بین‌المللی آکسفام می‌گوید: «مهم‌ترین نقد این است که داووس تجلی شکست تخیل است.»
او می‌گوید: «اعضای داووس سال‌ها است دست‌نوشته‌هایی در مورد شکاف روزافزون میان فقیر و غنی دارند اما تاکنون کاری از پیش نبرده‌اند... در نهایت این بسیج عمومی و خشم عمومی است که تغییرات مترقی را به پیش خواهد برد.» پیش از برگزاری داووس، گزارشی از آکسفام منتشر شد که نشان می‌داد نیمی از جمعیت جهان هیچ سهمی از ثروتی که در سال ۲۰۱۷ در جهان تولید شد، نمی‌برند. آکسفام در گزارش سالانه خود در مورد نابرابری می‌نویسد: «در عوض، ثروتمندان سال گذشته ۷۶۲ میلیارد دلار بر ثروت خود افزودند و این کافی است تا فقر مطلق جهانی هفت مرتبه از میان برود.» لاوسون می‌افزاید: «مدل بسیجی که طی ۴۰ سال گذشته دنبال شد تعدادی پیروز شدند و آنها کسانی نبودند جز ثروتمندترین‌ها در جامعه.»
داووس چیست و کجاست؟
داووس یک بنیاد غیرانتفاعی مستقر در ژنو است که هدفش «بهبود وضعیت جهان» است. این چیزی است که در وب سایت این گروه نقل شده است. هدف این بنیاد شکل دادن به دستور کارهای جهانی، منطقه‌ای و صنعتی است آن هم با کنار هم نشاندن مردم از طریق گفت‌وگو. داووس در سال ۱۹۷۱ از سوی «کلاوس شواب»، اقتصاددان آلمانی شکل گرفت. نام اصلی آن «انجمن مدیریت اروپا» بود که در سال ۱۹۸۷ به نام فعلی‌اش تغییر یافت. داووس منطقه‌ای در کانتون (استان) گرابوندن سوئیس است که در ارتفاع یک هزار و ۵۶۰ متری قرار گرفته است. داووس از شش منطقه «دورف»، «پلاتس»، «فراون‌کیرشه»، «گلاریس»، «مون‌اشتاین» و «ویزن» تشکیل شده و یازده هزار و ۶۰ نفر در این منطقه زندگی می‌کنند.
حاکم‌شدن سیاست‌های درونگرا و حمایتی و مخالفت با تجارت آزاد در دوران ترامپ و نفوذ این ایده زاویه‌دار با روندهای جهانی‌شدن به سایر کشورها اجلاس داووس را بیش از پیش با سوال‌هایی اساسی روبه‌رو کرده است. این سوال‌ها به شکاف‌ها و چالش‌های اقتصاد کنونی جهان برمی‌گردند؛ چگونه می‌توان جهانی‌شدن را به گونه‌ای سمت و سو داد که شمار بیشتری از مردم جهان از مزایای آن بهره‌مند شوند؟
با بازندگان این روند که حالا در گرایش به انزواگرایی و مقابله با روندهای جهانی‌شدن خود را نشان می‌دهد، چه باید کرد؟ چگونه می‌توان دیجیتالیزه و اتوماتیزه‌شدن اقتصاد را به مسیری هدایت کرد که امنیت شغلی و معیشتی شاغلان و مزدبگیران را تهدید نکند و صرفا به سودبری عده‌ای معدود نینجامد؟ روندهای منفی جمعیتی در کشورهای غربی چه نقشی در چشم‌اندازهای اقتصادی این کشورها خواهد داشت؟ جا‌به‌جایی قدرت اقتصادی دنیا و ظهور قدرت‌هایی مانند چین چه تاثیری بر ساختار کنونی اقتصاد جهان دارد؟... شاید همین سوال‌ها است که عنوان امسال اجلاس «آینده مشترک در جهان از هم گسیخته» را معنادار می‌کند.
عدم موفقیت نشست‌هایی مانند داووس در نزدیک‌شدن به پاسخی برای این سوال‌ها هم شاید روند انزواگرایی و مخالفت با جهانی‌شدن اقتصاد را تشدید کند و هم خود این اجلاس‌ها را از اعتبار و اهمیت بیندازد. با این حال، ممکن است چنین سرنوشتی هنوز برای داووس مقدر نباشد. حضور و سخنرانی رهبران آلمان، ایتالیا، فرانسه، بریتانیا یا روسای شرکت‌های بزرگ جهان مانند اریک اشمیت (گوگل) یا دانیل ژانگ (کنسرن بزرگ اینترنتی چینی علی‌بابا) در اجلاس امسال یا اقدام فیس‌بوک در ساخت یک قصر چوبی سه طبقه‌ای در داووس برای عرضه دستاوردهای خود شاید نشانه‌ای از این امر باشد. به نوشته الجزیره، بین ۲۵۰۰ تا ۳ هزار میهمان از ۱۰۰ کشور در این اجلاس شرکت دارند. به این ترتیب، داووس به لحاظ امنیتی به یک دژ نفوذناپذیر بدل می‌شود. نه‌تنها حضور ترامپ مساله امنیت اجلاس را حساس کرده بلکه بارش کم‌سابقه برف در اطراف داووس نیز مزید بر علت شده است. «میرک دوسک»، مدیر اجرایی داووس به الجزیره می‌گوید بیش از ۶۵ رئیس دولت در این «اجلاس تاریخی سالانه» حضور یافته‌اند. او می‌گوید: «آنچه مهم‌تر است این که این رهبران سیاسی با مسائلی دست به گریبان می‌شوند که واقعا برای دستور کار جهانی این اجلاس مهم است. آن مسائل عبارتند از: آینده محیط زیست و صلح بین‌المللی و تولید و مسائل دیگر.» در کنار سیاستمداران و مدیران ارشد شرکت‌های بزرگ جهان، گروه‌ها و سازمان‌های غیردولتی مختلفی از منتقدان روندهای منفی جهانی‌شدن نیز برای تظاهرات و اقدامات اعتراضی متعدد وارد سوئیس شده‌اند. آمدن دونالد ترامپ و مخالفت با سیاست‌های زیست‌محیطی او یا نوع نگاهی که به زنان دارد نیز بر انگیزه این معترضان افزوده است. گزارشگر الجزیره می‌نویسد بیش از ۱۹۰۰ نفر به نمایندگی از شرکت‌های بخش خصوصی و ۹۰۰ نفر از اعضای سازمان‌های غیردولتی در این اجلاس حضور یافته یا خواهند یافت.
نتیجه‌ای به دست خواهد آمد؟
خبرگزاری آلمان به نقل از سازمان خیریه آکسفام می‌نویسد؛ تشدید بی‌عدالتی در جهان را در آستانه اجلاس داووس در گزارش سالانه خود منتشر کرده است. در این گزارش از جمله گفته می‌شود که سال ۲۰۱۷ افزایش شمار میلیاردرها در جهان شتابی بی‌سابقه گرفته و هر دو روز یک بار یک میلیاردر به شمار میلیاردرهای جهان افزوده شده است. در این گزارش همچنین گفته می‌شود که ۸۲ درصد ثروت جهان در دست یک درصد جمعیت دنیا متمرکز شده است. اتحادیه سندیکاهای کارگری اروپا نیز در تحقیق مشترک با خود مجمع جهانی اقتصاد به این نتیجه رسیده که درآمد مدیرانی که در داووس گرد هم می‌آیند در همان چهار روز اقامت در این شهر به اندازه حقوق ۱۸ ماه یک فرد شاغل آلمانی با حقوقی متوسط است. نشست‌های قبلی داووس نتوانسته در این روندهای منتهی به بی‌عدالتی بیشتر در جهان تغییری ایجاد کند. آیا زنگ خطری که اینک در گزارش‌های همین مجمع هم بازتاب پیدا کرده این روند را برعکس خواهد کرد؟ منتقدان امید چندانی ندارند، ولی همین که مجمع محلی برای گفت‌وگو درباره این مسائل و گردآمدن منتقدان برای اعتراض به روندهای اقتصادی جهان است نیز حداقل فایده اجلاس تلقی می‌شود.
