تحلیل احمد خرم از علل شکست طرح ادغام وزارتخانه ها
احمد خرم در گفت‌وگو با خبرآنلاین درباره پیشنهاد جدایی وزارت راه و شهرسازی به دو وزارتخانه حمل‌ونقل و مسکن و شهرسازی اظهار داشت: اولین نکته‌ای که باید به آن توجه کرد و در دولت احمدی‌نژاد به آن توجه نشد، این است که هر اقدامی قرار است صورت گیرد، باید روی آن کار مطالعاتی صورت گیرد و طرح مطالعاتی آن توسط مشاور ذی‌صلاح تهیه شود.
وی افزود: در حال حاضر در کشورمان مشاوران طراحی مدیریت، ساختار و سیستم‌ها زیاد داریم که می‌توانند طراحی ساختار کنند؛ این کار در صلاحیت مجلس و دولت نیست، در صلاحیت مشاور است.
وزیر راه و ترابری دولت اصلاحات تصریح کرد: باید فرآیندها را نیز تعریف کرد و در خصوص مطالعه‌ای که صورت می‌گیرد، با مشاوران قرارداد بسته شود که خدمات چه باشد. وقتی هم طرح تهیه شد، مرجع بررسی و اصلاح طرح مشاور مشخص شود. در کشور ما مشاور، سازمان برنامه و بودجه و بخش ذیربط است. پس از آن، طرح باید به یک مرجعی برای تصویب داده شود. این مرجع در ساختار می‌تواند دولت باشد.
خرم ادامه داد: روال بازنگری نیز همین است. اگر وزیری تشخیص داد که باید وزارتخانه‌اش گسترش پیدا کند و یا بعضی از ماموریت‌ها انتقال پیدا کند، باید مشاور کار مطالعاتی را انجام دهد و طرح بررسی و تصویب شود تا از برخوردهای سلیقه‌ای دوری شود.
وی یادآور شد: در زمینه ادغام‌ها و جدا شدن‌ها در طول 38 سال بعد از انقلاب مطالعه‌ای صورت نگرفته است؛ اگر هم مطالعه‌ای شده، توسط کارشناسان دولت بوده است. برای مثال، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و دستگاه بخشی مطالعه‌ای کار مطالعاتی انجام داده‌اند.
ادغام و انتزاع باید هم‌جنس باشد
وزیر راه و ترابری دولت اصلاحات در ادامه گفت: نکته دوم این است که ادغام و انتزاع نباید کوچک‌سازی یا بزرگ کردن دولت تلقی شود. ما با 17 وزارتخانه داریم کار می‌کنیم و 4.5 میلیون نفر حقوق‌بگیر هستند. این در حالی است که ژاپن یک دولت چالاک و اثربخش با 35 وزارتخانه و 350 هزار کارمند دارد. یعنی کمتر از یک‌دوازدهم کشور ما. 120 میلیون نفر نیز جمعیت این کشور است.
خرم افزود: موضوع بعدی این است که ادغام و انتزاع باید هم‌جنس و هم‌سنخ باشد. یک وزارتخانه ممکن است برنامه‌ای یا اجرایی یا سیاسی و امنیتی باشد. این وزارتخانه‌ها باید با یکدیگر هم‌سنخ باشند. برای مثال، در وزارتخانه‌های مسکن و شهرسازی و راه و ترابری، مسکن و شهرسازی از جنس برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری است، اما وزارتخانه راه و ترابری یک دستگاه اجرایی است.
وی عنوان کرد: شاید بهتر بود وزارت ارتباط و فناوری اطلاعات با وزارت راه و ترابری ادغام می‌شد، چون این وزارتخانه نیز جنس حمل‌ونقل را دارد؛ منتها حمل‌ونقل صوت و تصویر و اطلاعات. وزارت راه و ترابری نیز وظیفه حمل‌ونقل بار و مسافر را دارد. این دو وزارتخانه از جنس حمل‌ونقل هستند.
وزارتخانه زیاد داشتن عیب نیست
وزیر راه و ترابری دولت اصلاحات متذکر شد: نکته بعدی این‌که در کشور در حال توسعه مثل ایران، وزارتخانه زیاد داشتن عیب نیست. دولت حجیم داشتن اشکال است. دو سه سال است که دولت دیگر نمی‌تواند برای پروژه‌های عمرانی پول بدهد. دلیل اصلی آن، زیاد بودن پرسنل دولت است.
خرم با ذکر مثالی تصریح کرد: وزارت نفت نروژ با 120 نفر می‌چرخد. یعنی سیاست‌گذاری می‌کنند، قرارداد می‌بندند و کار اجرایی انجام نمی‌دهند. اما در دولت آقای احمدی‌نژاد که ادغام با شعار کوچک‌سازی انجام شد، وزارت نفتی که بیژن زنگنه در سال 86 به دولت نهم تحویل داد، 8 سال بعد و در سال 92 با شکل دیگری تحویل گرفت. زنگنه وزارت نفت را با 110 هزار کارمند تحویل داد و با 270 هزار کارمند تحویل گرفت.
وی متذکر شد: چاره‌سازی و ماموریت را انجام دادن این نیست که بیاییم وزارتخانه در یکدیگر ادغام کنیم؛ چالاکی و انجام خوب ماموریت‌ها به این است که کارمند کمتر داشته باشید و پرسنل متخصص و مجرب باشند. ما افراد متخصص را کنار گذاشتیم و افراد بی‌تجربه و بدون تخصص را استفاده کردیم.
21 وزارتخانه را به 17 وزارتخانه تبدیل کردن عوام‌فریبی است
وزیر راه و ترابری دولت اصلاحات همچنین گفت: من دو ماه قبل از ادغام در یک مصاحبه‌ای گفتم که این عوام‌فریبی است. 21 وزارتخانه را به 17 وزارتخانه تبدیل کردن عوام‌فریبی است. کشور در حال توسعه باید بار را تقسیم کند. در بعضی از کشورها فقط راه‌آهن یک وزارتخانه است. وزارت راه و ترابری 5 ماموریت اصلی دارد: جاده‌ای، ریلی، هوایی، دریایی و اقلیم و هواشناسی.
خرم افزود: من که در این وزارتخانه بودم، احساس می‌کردم که این وزارتخانه دو سه وزیر برای انجام امور می‌خواهد. با ادغام وزارت راه و ترابری با مسکن و شهرسازی، در طول این سال‌ها هم مسکن و شهرسازی لطمه دید و هم راه و ترابری.
انتزاع وزارتخانه‌ها هم نباید بدون مطالعه باشد
وزیر راه و ترابری دولت اصلاحات گفت: در این شرایط ما نباید انتزاع وزارتخانه‌های ادغامی را نیز بدون مطالعه انجام دهیم. باید روی ساختار دولت و وزارتخانه‌ها کار مطالعاتی شود و طرح در قالب یک لایحه برای بررسی و تصویب به مجلس رود.
خرم با اشاره به ایجاد وزارت صنعت، معدن و تجارت پس از ادغام، افزود: تجارت کشور که در حال توسعه است و مبادلاتی بیش از 200 میلیارد در سال دارد، نمی‌تواند با صنعت و معدن ادغام شود، چراکه هم صنعت، هم معدن و هم تجارت لطمه می‌بیند. به خصوص با توجه به این‌که امروز اقتصاد جهانی تعیین‌کننده است و حضور در اقتصاد جهانی اجتناب‌ناپذیر است؛ یعنی هم تولیدات صنعتی باید استاندارد و برند باشد و هم کالای معدنی و هم حوزه تجارت. نمی‌شود دور کشور دیوار بکشیم و بخواهیم توسعه پیدا کنیم.
وی تصریح کرد: مدیریت یک فن و تخصص است. ما در طول 38 سال گذشته داریم آزمون و خطا می‌کنیم و 38 سال است که بدون طرح و برنامه و به خصوص طرح جامع حرکت می‌کنیم. حالا یک‌دفعه بحث ادغام و جداسازی مطرح می‌شود و سیستم به‌هم می‌ریزد. باید رشته‌های تخصصی را جدا کرد. حمل‌ونقل قطعا باید از سیستم شهرسازی و تجارت قطعا باید از صنعت و معدن جدا شود. به نظر من صنعت و معدن هم می‌تواند دو وزارتخانه باشد.
وزیر راه و ترابری دولت اصلاحات متذکر شد: زیاد بودن وزارتخانه‌ها دلیل حجیم بودن دولت نیست. برای این‌که قضیه روشن شود، ما حدود 12 میلیون دانش‌آموز داریم. تعداد کادر اداری و آموزش ما یک میلیون و 300 هزار نفر است. این در حالی است که ترکیه با 15 میلیون دانش‌آموز، 600 هزار نفر کادر اداری و آموزشی دارد. سطح عمومی آموزش آنها نیز بهتر از ما است.
خرم تاکید کرد: باید یک فکر اساسی کرد. به نظر من مهم‌ترین ماموریتی که دولت در این دوره دارد، کوچک‌سازی دولت است. هر چه پول کسب می‌کنیم و هر چه نفت می‌فروشیم و هر چه مالیات می‌گیریم، هزینه جاری دولت می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: در کل من این جداسازی را بعد از ادغام به فال نیک می‌گیرم.
