سرمایه‌ها به کدام سو می‌روند؟
هفته نامه تجارت فردا با این مقدمه نوشت: سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف صنعتی تاثیر زیادی در افزایش نرخ رشد اقتصادی کشورها دارد. به همین دلیل ضمن اینکه دولت‌ها برای توسعه صنایع داخلی سرمایه‌گذاری زیادی انجام می‌دهند، تلاش برای جذب سرمایه‌های خارجی در بخش‌های مختلف صنعتی هم از اولویت‌های مهم برای آنهاست. از جمله صنایعی که در سال‌های اخیر بیشترین جذب سرمایه‌های خارجی را تجربه کرده است می‌توان به صنایع معدنی اشاره کرد. البته صنعت نفت هم در جذب سرمایه‌های خارجی موفقیت زیادی داشته است ولی بعد از سقوط قیمت در سال ۲۰۱۴ میلادی استقبال سرمایه‌داران بزرگ از این بازار چندان زیاد نبود.
طبق آمارهای موجود رشد سرمایه‌گذاری در بخش‌های صنعتی با شرایط اقتصادی دنیا –رکود یا رونق اقتصادی- و عملکرد صنایع ارتباط زیادی دارد. به این معنا که در سال‌های رونق اقتصادی سرمایه‌گذاری در صنایع افزایش می‌یابد و در سال‌های رکود ما شاهد افت سرمایه‌گذاری در این حوزه هستیم. دلیل این مساله هم روشن است. در سال‌های رونق اقتصادی تقاضا برای انواع کالاها از جمله کالاهای صنعتی افزایش پیدا می‌کند در حالی که در سال‌های رکود این بازارها با افت تقاضا روبه‌رو می‌شوند. افت تقاضا در شرایط ثبات عرضه زمینه‌ساز تنزل قیمت‌ها و کاهش سودآوری سرمایه‌گذاری می‌شود.
اما علاوه بر سرمایه‌گذاری‌هایی که هر یک از دولت‌ها برای توسعه بخش صنعتی خود انجام می‌دهند، جذب سرمایه‌های خارجی هم نقش بسزایی در توسعه صنعتی دارد. در اغلب موارد سرمایه‌گذاری خارجی با انتقال تکنولوژی همراه است که می‌تواند زمینه‌ساز توسعه همه‌جانبه اقتصادی شود.
اهمیت نقش سرمایه‌گذاری در توسعه صنایع به خصوص سرمایه‌های خارجی به اندازه‌ای است که مراکز و سازمان‌هایی به طور مستمر به تهیه آمارهای مستند در مورد ورود و خروج سرمایه به صنایع مشغول هستند. یکی از معتبرترین سازمان‌ها مرکز تجارت بین‌الملل است که آمارهایی از سال ۲۰۰۱ میلادی تاکنون دارد و جزئیات اطلاعات در زمینه میزان ورودی‌ها و خروجی‌های سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف صنعتی هم در گزارش‌های آن وجود دارد.
این مرکز صنایع را به دو دسته صنایع اولیه و صنایع ثانویه تقسیم می‌کند. صنایع اولیه شامل کشاورزی، جنگل‌داری و ماهیگیری، معدن، نفت و پتروشیمی می‌شود و صنایع ثانویه که تعداد زیادی از صنایع پایین‌دستی صنایع اولیه را دربر می‌گیرد شامل صنعت غذا و نساجی و چوب و فلزات و ماشین‌آلات صنعتی و... می‌شود. آخرین گزارش این منبع آمارهایی در مورد سال ۲۰۱۴ میلادی دربر دارد و ۱۰۰ کشور دنیا را مورد مطالعه و ارزیابی قرار داده است که جزئیات آن را در اینجا می‌بینید.
بخش کشاورزی
کشاورزی به دلیل نقشی که در تامین غذای مردم در دنیا دارد یک صنعت بسیار کلیدی است و توسعه این صنعت در هر کشور چه از طریق دریافت حمایت‌های مالی دولتی و چه از طریق جذب سرمایه‌های خارجی یک اولویت است. در سال ۲۰۱۴، 32 کشور دنیا موفق شدند سرمایه‌های خارجی را در بخش کشاورزی و شکار خود جذب کنند و هشت کشور شامل فرانسه، ژاپن، آلمان و ایتالیا خروج سرمایه‌ها از این بخش را تجربه کردند. رومانی از نظر میزان جذب سرمایه‌های خارجی در بخش کشاورزی جایگاه اول را داشت و توانست 1 /145 میلیون دلار سرمایه خارجی در این بخش جذب کند و موجودی سرمایه‌های خارجی در بخش کشاورزی را به 2 /1809 میلیون دلار برساند. دومین کشور دنیا از نظر میزان جذب سرمایه‌های خارجی در بخش کشاورزی اروگوئه بود که توانست 1 /136 میلیون دلار در بخش کشاورزی سرمایه جذب کند. این اولین سالی بود که اروگوئه موفق به جذب سرمایه‌های خارجی در بخش کشاورزی شد. از دیگر کشورهای موفق در این عرصه می‌توان به مالزی، ویتنام، لهستان و کلمبیا اشاره کرد.
ترکیه از جمله کشورهایی بود که در سال گذشته موفق شد سرمایه خارجی را در بخش کشاورزی جذب کند. در این سال میزان جذب سرمایه‌های خارجی در بخش کشاورزی و شکار کشور ترکیه برابر با ۳۸ میلیون دلار بود.
در بخش جنگل‌داری و ماهیگیری تنها شش کشور دنیا موفق شدند سرمایه‌های خارجی را جذب کنند که این شش کشور عبارتند از کشورهای اروگوئه، مکزیک، شیلی، فوجی، نیکاراگوئه و پاراگوئه. این کشورها که دارای سواحل بسیار وسیع و گسترده‌ای هستند در سال گذشته در مجموع 7 /131 میلیون دلار سرمایه خارجی جذب کردند که بالغ بر ۴۵ درصد این سهم به کشور اروگوئه اختصاص داشته است.
در سال ۲۰۱۴ میلادی از میان ۱۰۰ کشور مورد مطالعه ۱۲ کشور پتانسیل سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی دیگر کشورها را داشتند. در میان این کشورها مالزی جایگاه اول را داشت و ارزش سرمایه‌گذاری خروجی این کشور در بخش کشاورزی دیگر کشورهای دنیا برابر با 2 /165 میلیون دلار بوده است. این در حالی است که ارزش سرمایه‌گذاری بریتانیا در این بخش برابر با 8 /152 میلیون دلار، ارزش سرمایه‌گذاری ژاپن برابر با 8 /102 میلیون دلار و ارزش سرمایه‌گذاری آلمان برابر با 3 /62 میلیون دلار بوده است. دانمارک در این رده‌بندی جایگاه پنجم را به خود اختصاص داد و میزان سرمایه‌گذاری خروجی در این بخش برابر با 3 /48 میلیون دلار بوده است.
سرمایه‌گذاری در بخش معدن
در سال ۲۰۱۴ میلادی جذب سرمایه‌های خارجی در بخش معدن بسیار زیاد بوده است. در این سال ۳۲ کشور دنیا موفق شدند در بخش معدن سرمایه‌های خارجی را جذب کنند در حالی که ۱۴ کشور به سرمایه‌گذاری خارجی در این بخش مشغول بودند. استرالیا بزرگ‌ترین جذب‌کننده سرمایه‌های خارجی در این بخش بود. این کشور که دارای معادن بسیار وسیع و بسیار غنی است در سال ۲۰۱۴ میلادی 6 /۳۸۸۳۴ میلیون دلار سرمایه خارجی جذب کرد و توانست موجودی سرمایه‌های خارجی در بخش معدن خود را به ۲۱۲۳۴۶ میلیون دلار برساند. استرالیا هم از نظر جذب سالانه سرمایه خارجی و هم از نظر موجودی سرمایه‌های خارجی در دنیا جایگاه اول را دارد. در جایگاه دوم این فهرست بریتانیا قرار داشت که ارزش ورود سرمایه‌های خارجی به بخش معدن در این کشور برابر با 3 /۱۷۳۸۳ میلیون دلار بوده است. ارزش موجودی سرمایه این کشور در سال مورد مطالعه برابر با ۱۱۹۰۵۴ میلیون دلار آمریکا بود. این کشور از محل فروش مواد معدنی درآمد زیادی دارد و در سال‌های اخیر برای توسعه صنایعی که از این مواد اولیه استفاده می‌کنند سرمایه‌گذاری زیادی کرده است.
سومین کشوری که در سال ۲۰۱۴ بیشترین جذب سرمایه‌های خارجی را در بخش معدن داشت کانادا بود. این کشور 4 /6878 میلیون دلار سرمایه خارجی در بخش معدن جذب کرد و توانست موجودی سرمایه‌های خارجی در این بخش را به ۱۶۷۳۹ میلیون دلار برساند. از دیگر کشورهای بزرگ جذب‌کننده سرمایه‌های خارجی در بخش معدن می‌توان به شیلی، کلمبیا و قزاقستان اشاره کرد. ترکیه، هند و ژاپن هم موفق به جذب سرمایه‌های خارجی در بخش معدن شدند ولی نرخ رشد ورود سرمایه‌های خارجی به این کشورها ۱۲ تا ۱۴ درصد نسبت به سال قبل بوده است.
در سال گذشته 21 کشور دنیا پتانسیل سرمایه‌گذاری در بخش معدن دیگر کشورها را داشتند. کشوری که بیشترین سرمایه‌گذاری در بخش معدن کشورهای دیگر را تجربه کرد هلند بود. در سال ۲۰۱۴ میلادی سرمایه‌گذاری هلند در بخش معدن دیگر کشورها برابر با 133 /29 میلیارد دلار بود. در جایگاه بعدی آمریکا، ژاپن، استرالیا، مالزی و کانادا قرار داشتند. کشورهای اسپانیا، ایتالیا، آلمان و برزیل از نظر میزان سرمایه‌گذاری در بخش معدن دیگر کشورها جایگاه هفتم تا دهم را به خود اختصاص دادند.
سرمایه‌گذاری در صنایع ثانویه
در سال ۲۰۱۴ میلادی سرمایه‌گذاری در صنایع ثانویه هم در دنیا رشد کرد ولی نرخ رشد آن کمتر از انتظار بود. از آنجا که صنعت غذا در دنیا یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین صنایع است و سلامت این صنعت روی سلامت انسان‌های ساکن روی کره زمین هم تاثیر زیادی دارد به همین دلیل صنعت غذا به عنوان بزرگ‌ترین صنعت ثانویه در این گزارش بررسی می‌شود.
در سال ۲۰۱۴ میلادی ارزش سرمایه‌گذاری خارجی ورودی به بخش غذا و آشامیدنی در هلند برابر با 9 /۱۳۶۱۶ میلیون دلار بود و بریتانیا از نظر جذب سرمایه در بخش غذا و آشامیدنی‌ها به عنوان دومین کشور معرفی شد. در این سال ترکیه سومین جذب‌کننده سرمایه‌های خارجی در بخش تولید غذا و انواع آشامیدنی‌ها بود و اسپانیا، مکزیک، ایتالیا، شیلی، اسلوونی، قزاقستان و اروگوئه در جایگاه چهارم تا دهم قرار گرفتند. در سال مذکور بالغ بر ۴۰ کشور در جذب سرمایه‌های خارجی در بخش غذا و آشامیدنی‌ها موفق بودند که شمار زیادی از آنها کشورهای صنعتی واقع در اتحادیه اروپا هستند. کشورهای پاکستان، ژاپن، ترکیه و قزاقستان از جمله کشورهای این فهرست هستند. صنعت غذا یکی از بزرگ‌ترین صنایع دنیا از نظر ارزش فروش است. کشورهای بریتانیا، اسپانیا، دانمارک، ایرلند، اتریش و ایسلند هم از جمله مهم‌ترین کشورهای اروپای غربی هستند که در جذب سرمایه‌های خارجی در بخش صنعت غذایی موفق بودند.
اما کشوری که بالاترین پتانسیل را برای سرمایه‌گذاری در صنعت غذای دیگر کشورها دارد ایالات متحده آمریکاست. این کشور در سال ۲۰۱۴ میلادی 784 /4 میلیارد دلار در صنعت غذای دیگر کشورهای دنیا سرمایه‌گذاری کرد. شمار کشورهایی که جذب‌کننده این سرمایه‌ها بودند برابر با ۱۸۲ کشور عنوان شده و آمارها از اجرای ۱۱۶۲ پروژه در این بخش خبر داده است. سهم آمریکا در سرمایه‌گذاری در صنعت غذای دنیا برابر با 3 /8 درصد بود و این کشور توانست به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا و بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار در صنعت غذای جهان معرفی شود. در میان کشورهای در حال توسعه دو کشور ترکیه و برزیل هم سهم زیادی در این بخش داشتند. هر یک از این کشورها به ترتیب 285 /2 میلیارد دلار و 497 /1 میلیارد دلار در بخش تولید مواد غذایی و آشامیدنی‌ها سرمایه‌گذاری کردند. این دو کشور به دلیل سهم بالایی که در صادرات مواد غذایی داشتند به عنوان تامین‌کنندگان اصلی مواد غذایی در کشورهای در حال توسعه معرفی شدند. شمار کشورهایی که ترکیه در صنعت غذای آنها سرمایه‌گذاری کرد هفت کشور و شمار کشورهایی که برزیل در صنعت غذای آنها حضور داشت هشت کشور اعلام شده است.
