ماجرای ٢ حادثه مرگبار نفتی در ٣ روز
فقط دو روز پس از انفجار و آتش‌سوزی پالایشگاه نفت تهران که جان شش نفر از کارگران این مجموعه را در دم گرفت و تعدادی دیگر را با درجه سوختگی شدید راهی بیمارستان کرد و پای وزیر نفت و ریاست مجلس را به ماجرای حوادث صنعت نفت باز کرد، این‌بار حادثه در جنوب کشور، در منطقه مرزی استان‌های بوشهر و خوزستان جان تعدادی از متخصصان صنعت نفت را گرفت و تعدادی دیگر را زخمی کرد.
حادثه در «رگ سفید»
میدان نفتی رگ سفید، در جنوب غرب کشور، یکی از میدان‌های بزرگ نفتی ایران است که بین میدان‌های نفتی بی‌بی‌حکیمه، پازنان، رامشیر و هندیجان و تنگو محصور است. این میدان نفتی که سابقه استخراج از آن بیش از ٥٠ سال است، اخیرا نیز از موضوعات قرارداد بین شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب و شرکت «زاروبژنفت» روسیه برای همکاری‌های مشترک در زمینه مطالعات توسعه بود. پیش‌ازاین در ماه‌های پایانی سال ٩٥، چاه ٩٩ این میدان نفتی دچار نشتی گاز شد اما تلفاتی برجای نگذاشت. بااین‌حال روز گذشته فوران چاه دکل ٩٥ فتح این میدان نفتی منجر به انفجاری عظیم شد که در دم جان چهار نفر از حفاران را گرفت و تعدادی دیگر را زخمی کرد. این حادثه در شرایطی روی داد که هنوز چند ساعت از دستور رئیس مجلس به چهار کمیسیون برای بررسی دلایل حادثه پالایشگاه تهران نگذشته بود.
مجلس ورود می‌کند
فریدون حسنوند، نماینده مردم اندیمشک در مجلس شورای اسلامی و رئیس کمیسیون انرژی، یکی از نمایندگانی بود که به حادثه پالایشگاه تهران واکنش نشان داد و در گفت‌وگو با خبرگزاری «خانه‌ملت» از دستور رئیس مجلس به چهار کمیسیون اصل ٩٠ قانون اساسی، قضائی و حقوقی، اجتماعی با محوریت کمیسیون انرژی برای بررسی این حادثه خبر داد. اسدالله قره‌خانی الوستانی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، نیز در گفت‌وگو با «شرق» از جلسه مشترک با مدیران مسئول حادثه پالایشگاه نفت تهران در مجلس خبر داد و اضافه کرد: عوامل گوناگونی مانند عدم‌آموزش کافی نیروی انسانی و یا رعایت‌نکردن استانداردهای HSE می‌تواند چنین حوادث مرگباری را به همراه بیاورد و من به‌همراه همکارانم در کمیسیون انرژی در حال بازدید میدانی از محل حادثه هستیم. قره‌خانی با اشاره به اضافه‌شدن یک‌نفر به کشته‌شدگان حادثه تهران، گفت: در روز حادثه شش نفر از کارگران مجموعه جان خود را از دست داده بودند و یکی از مصدومان نیز به علت سوختگی شدید در بیمارستان فوت کرد.
مثلثی برای حیات
HSE مخفف سه کلمه بهداشت، ایمنی و محیط زیست (که گاهی تضمین کیفیت نیز با حرف مخفف Q به آن اضافه می‌شود) یا به‌طورمختصر «بام» سیستمی یکپارچه برای پوشش نقاط ضعف ایمنی و بهداشتی مجموعه‌های صنعتی است که سال‌هاست مورد توجه فعالان عرصه صنعت است. متخصصان همواره از این سیستم با سه ضلع حیاتی، نه به‌عنوان یک هزینه که به‌عنوان سرمایه‌گذاری صنایع برای حفظ خود از ضررهای احتمالی کوچک و بزرگ نام می‌برند. در ایران اما به‌نظر می‌رسد که با وجود گسترش این مفهوم در سطوح مختلف صنایع و دانشگاه‌ها هنوز راه درازی تا پیاده‌سازی و مقیدبودن مدیران به استفاده از آن وجود دارد.
تنبیه می‌شویم
سیدمحمدرضا میرلواسانی، متخصص مدیریت ایمنی و استاد دانشگاه، نداشتن توجه عملیاتی به نظام مدیریت یکپارچه HSE را مهم‌ترین دلیل وقوع چنین حوادثی می‌داند و در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید: HSE روی کاغذ در صنایع ما وجود دارد ولی تا وقتی که مدیران عامل، مدیران عملیات و مدیران بهره‌برداری فقط به فکر پیشبرد برنامه‌های خود و افزایش سوددهی هستند، نتیجه‌اش همین وضعیت امروز است. روی کاغذ همه‌چیز خوب است و مدیران همیشه از توجه جدی در این زمینه حرف می‌زنند اما در عمل HSE آخرین چیزی است که مورد توجه آنهاست، چون آن را به‌عنوان یک مانع می‌بینند. درجایگاه مشاور این صنعت می‌گویم که مدیران تعمیرات نگهداری، مدیران عملیات و حتی مدیران عامل صنعت نفت هنوز به HSE اعتقاد واقعی ندارند و تا وقتی این اعتقاد در عمل به‌وجود نیاید شاهد وقوع مکرر اینگونه حوادث خواهیم بود. یکی از موانعی که باعث شده HSE همچنان در صنایع ما مهجور باشد، این است که این قوانین دست‌وپاگیرند اما مدیران فراموش می‌کنند که این دست‌وپاگیری نه به ضرر شرکت‌ها که به سود آنهاست. آنها ترجیح می‌دهند کارها سریع‌تر و با راندمان بیشتر پیش برود، به‌همین‌دلیل در برخی موارد قوانین HSE را نادیده می‌گیرند. از طرفی حتی در خود مباحث HSE نیز آموزش‌ها در تعمیرات، نگهداری، ایمنی و غیره به‌روز نشده‌‌اند و از استانداردهای جهانی فاصله گرفته‌ایم. به‌عنوان دانشگاهی صنعتی می‌گویم ما در زمینه آموزش دانشگاهی نیز با استانداردها فاصله داریم. فارغ‌التحصیلان تحصیلات تکمیلی ما هم به‌صرف تحصیل در دانشگاه نمی‌توانند همه نیازهای صنعت را برطرف کنند. ما از بسیاری از منابع دانش در زمینه HSE محرومیم و همچنان فارغ‌التحصیلان ما با آزمون و خطا تلاش می‌کنند تجربیات لازم در بخش صنعت را کسب کنند. ما هنوز پس از این همه سال بانک اطلاعات حوادث نداریم و در برخی موارد می‌بینیم که شرکت‌ها مدعی می‌شوند هیچ حادثه‌ای نداشته‌اند.
مگر می‌شود هیچ حادثه‌ای نداشته باشند؟ ٩٣درصد حوادث در دنیا ختم به خیر می‌شوند و فقط هفت‌درصد آنها به این شکل خودشان را نشان می‌دهند. اگر آن ٩٣درصد کنترل شوند این هفت‌درصد هم کنترل می‌شوند. وقتی ما تصویر درستی از آن ٩٣درصد نداشته باشیم و هربار بخواهیم در هر حادثه‌ای با آزمون و خطا عمل کنیم، نتیجه‌اش از کنترل خارج‌شدن آن هفت‌درصد حوادث هزینه‌ساز است. ضعف دانشگاهی ما در این زمینه شدید است، تحریم‌ها باعث شده است به تکنولوژی لازم دسترسی نداشته باشیم، به دانشجویان و صنایع ما گواهینامه‌های معتبر را نمی‌دهند و همه اینها دست‌به‌دست هم داده است تا از استاندارد جهانی فاصله داشته باشیم. ما هنوز مدیریت پدافند غیرعامل را جدی نگرفته‌ایم و چوبش را هم می‌خوریم.
