مقایسه‌ای میان اندازه اقتصاد ایران و آمریکا و معنای برجام

هلدینگ چندملیتی خدمات مالی کشور سوئیس با نام “کردیت سوییس گروپ”، آبان ماه هر سال گزارشی درباره وضعیت توزیع ثروت در جهان منتشر می‌کند. داده‌های این گزارش در محافل بین‌المللی بسیار حائز اهمیت است تا جایی که تحلیل داده‌های این گروه در کتاب “نابرابری جهانی، رویکردی نو برای عصر جهانی‌شدن” و تشریح عوامل بدخیم و خوش‌خیم موثر بر نابرابری، برای نویسنده این کتاب یعنی برانکو میلانوویچ” جایزه “لئونتیف” برای کمک به پیشبرد علم اقتصاد را در سال 2017 به همراه آورد.

امین مالکی عضو هیات‌علمی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی تحلیل خود را از تازه‌ترین نسخه منتشرشده این گزارش در سال 2016 در اختیار حکاک قرار داده‌است.

مردم کدام کشورها ثروتمندتر و کدام فقیرتر شدند؟

بر اساس این گزارش، در سال 2016 ژاپن با 3900 و آمریکا با 1700 میلیارد دلار افزایش در ثروت شهروندان خود، برندگان اصلی اقتصاد جهانی بوده‌اند. همچنین پنج کشور نیوزلند، هنگ‌کنگ، چک، اندونزی و ایرلند در مجموع هر یک با بیش از 100 میلیارد دلار افزایش ثروت در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. بازندگان اصلی در اقتصاد جهانی نیز چینی‌ها و انگلیسی‌ها هستند. مردم انگلیس در نتیجه خروج از اتحادیه اروپا و تصویب برگزیت نزدیک به 1500 میلیارد دلار و مردم چین در نتیجه کاهش ارزش دلار و نزول شاخص قیمت بازار سهام، بالغ بر 680 میلیارد دلار از ثروت خود را از دست داده‌اند.

این گزارش همچنین تخمین می‌زند با در نظر گرفتن شاخص ثروت خانوارها، دارایی خانوارها در اتحادیه اروپا در سال 2021 با دارایی آمریکایی‌ها در سال 2005 برابری می‌کند و دارایی مردم چین در سال 2021 مشابه وضعیت دارایی آمریکایی‌ها در سال 1990 خواهدبود. به عبارت روشن‌تر، اروپا 16 سال و چین 31 سال از آمریکا به لحاظ شاخص ثروت خانوار عقب هستند.

سرانه ثروت هر ایرانی چقدر است؟

صرف‌نظر از این آمارهای جالب درباره اقتصاد جهانی، گزارش «ثروت جهان» نکات قابل توجه‌ای نیز در خصوص ایران دارد.

تولید ناخالص داخلی سرانه هر فرد بزرگسال در ایران در سال 2016 برابر با 10,693 دلار و ثروت سرانه هر فرد بزرگسال 3,955 دلار اعلام شده که نشان‌دهنده دو واقعیت مهم است؛ نابرابری شدید درآمدی در کشور و فقدان ابزارهای بکارگیری ظرفیت‌ برای‌ها خلق ثروت.

برای دستیابی به تصویر روشنی از درآمد و ثروت سرانه در ایران کافی است به عنوان مثال به کره‌جنوبی نگاه کنیم؛ درآمد سرانه در این کشور حدود 37 هزار دلار اما ثروت سرانه 159 هزار دلار است. با شاخص ثروت سرانه افراد بزرگسال، اوضاع مردم ایران بسیار نامطلوب بنظرمی‌رسد اما اگر شاخص تولیدناخالص داخلی سرانه هر بزرگسال را در نظر بگیریم، در سال 2016 این شاخص در ایران، مشابه عراق و چین است. هر فرد بزرگسال در ترکیه و روسیه 2 برابر، در کره‌جنوبی 3 برابر، در عربستان و سرزمین‌های اشغالی 4 برابر، در ژاپن 6 برابر، در کویت و آمریکا 7 برابر و در امارات 9 برابر هر ایرانی، سرانه داشته‌اند.

جهش قیمت ارز با ثروت مردم ایران چه کرد؟

با روی کار آمدن دولت نهم روند نزولی کاهش سرانه ثروت به لحاظ مالی و غیرمالی (به دلار) آغاز شد و تا شروع دولت یازدهم ادامه پیدا کرد. تشدید تحریم‌ها در سال 2012 و پرش نرخ ارز در این سال اثر مخربی بر سرانه ثروت مردم ایران گذاشت و آن را تنها طی دو سال از 9,207 دلار به 4,306 دلار تنزل داد.

از ابتدای دولت یازدهم این روند تقریبا متوقف و در سطح ثابتی حدود 4000 دلار این سرانه حفظ شده‌است(1000 دلار مالی و 3000 دلار غیرمالی). به عبارت دیگر سرانه ثروت مردم ایران در دو دولت محمود احمدی‌نژاد از سطح کشورهای روسیه، مراکش و پاراگوئه به سطح سرانه کشورهایی مانند هند، سریلانکا و هائیتی سقوط کرد.

مردم ایران در کدام دهک درآمدی جهان قرار دارند؟

نکته قابل توجه دیگر در این گزارش، سهم هر کشور از ده دهک درآمد جهانی است. ایران یکی از بزرگترین قشرهای متوسط درآمدی در جهان را دارد و 2 درصد کل دهک ششم متعلق به ایران است. چنانچه جمع دو دهک 5 و 6 را به عنوان گروه متوسط تعریف کنیم، طبقه متوسط ایران به لحاظ ثروت، رتبه دهم در دنیا را از آن خود کرده‌است.

به لحاظ شاخص ثروت، آمریکا در سال 2016 به 84,784 میلیارد دلار رسیده که 33 درصد کل ثروت جهان است. میزان ثروت ایران در همین سال 219 میلیارد دلار برآورده شده‌است. اگر شاخص نسبت ثروت را به عنوان شاخص مقایسه اندازه دو اقتصاد در نظر بگیریم، به این نتیجه می‌رسیم که اقتصاد ایران 0٫25 درصد اقتصاد آمریکا است.

این تفاوت در ثروت میان دو کشور آمریکا و ایران نشان‌می‌دهد، تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران تواسته‌اند در برجام، کشوری را به پذیرش خواسته‌های ملت خود متعهد کنند که اقتصادش چنین فاصله معناداری با ایران دارد.

*تولید ناخالص داخلی سرانه هر فرد بزرگسال در ایران در سال 2016 برابر با 10,693 دلار و ثروت سرانه هر فرد بزرگسال 3,955 دلار بوده‌است

*تشدید تحریم‌ها در سال 2012 و پرش نرخ ارز در این سال اثر مخربی بر سرانه ثروت مردم ایران گذاشت و آن را تنها طی دو سال از 9,207 دلار به 4,306 دلار تنزل داد

*از ابتدای دولت یازدهم این روند تقریبا متوقف و در سطح ثابتی حدود 4000 دلار این سرانه حفظ شده‌است(1000 دلار مالی و 3000 دلار غیرمالی)

که اقتصاد ایران 0٫25 درصد اقتصاد آمریکا است. این تفاوت در ثروت میان دو کشور آمریکا و ایران *نشان‌می‌دهد، تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران تواسته‌اند در برجام، کشوری را به پذیرش خواسته‌های ملت خود متعهد کنند که اقتصادش چنین فاصله معناداری با ایران دارد