دو عامل حل مشکلات پایتخت
جعبه ابزار حل مشکلات تهران
نتایج تحقیقات نظرسنجی از سه طیف کارشناسان، اساتید دانشگاهی و شهروندان پایتخت نشان می‌دهد در حال حاضر ترافیک، آلودگی هوا و بی‌قاعدگی در ساخت وساز که منجر به شهرفروشی شده است سه چالش و مطالبه مهم شهروندان تهرانی است که مدیریت شهری پایتخت باید در دوره جدید راهکارهای کوتاه مدت وبلندمدت برای حل آنها ارائه دهد. اکنون که مدیریت شهری پس از یک دوره گذار شش ماهه که با شهردار شانزدهم سپری کرده و به گفته کارشناسان با اخذ تدابیری همچون راه‌اندازی سامانه شفافیت در ریل عقلانیت و برنامه‌ریزی قدم گذاشته، باید از طریق شکستن ساختارهای گذشته و جسارت در نوآوری، مسیرهای جدید حل مسائل تهران را شناسایی کند. در این میان معاون برنامه‌ریزی و متولی تدوین برنامه پنج ساله سوم شهر تهران معتقد است مسائل شهر تهران با استفاده از دو ابزار «مشارکت فراگیر و فعال مردم» و «ابزارهای هوشمند و فناوری‌های نوین» از طریق برقراری سه سطح دیپلماسی «اجتماعی»، «تعامل با ارکان نظام» و «کلانشهرهای خارجی» قابل حل است.
به گزارش «دنیای اقتصاد» حجت‌الله میرزایی اگرچه ساختار مدیریت شهری را نیازمند تجدید سازماندهی مدیریتی می‌داند اما تاکید دارد در دوره اخیر مدیریت شهری با استقرار شورای شهر پنجم قطار مدیریت شهری با استفاده از ریل کارشناسی و تخصصی از یکسو در مدار عقلانیت و برنامه‌ریزی قرار گرفته و از سوی دیگر مطالبات و ارزیابی‌های انجام شده از شهروندان مبنای تصمیم‌گیری برای شهر قرار گرفته است. به گفته او مطابق با نظرسنجی‌های انجام شده برای شناسایی مشکلات شهر تهران، اولین مساله شهر تهران آلودگی هوا و ترافیک شناخته شده است. از دیدگاه او اجرای برنامه تحول شهر تهران در دوره جدید به دور از ذهنیت و سلیقه مدیران شهری و باید بر مبنای برنامه پنج ساله سوم شهر تهران طراحی شود. او با اشاره به بررسی‌های انجام شده در جریان تدوین برنامه سوم پنج ساله شهرداری تهران بخش عمده راهکارهای حل مسائل شهر تهران را با استفاده از سازوکارهای مالی و اقتصادی امکان‌پذیر دانست که علاوه بر بازپرداخت بدهی‌ها و اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام در شهر باید به کاهش آلودگی و حل مسائل محیط‌زیست نیز کمک کند.
درحالی که برخی از کارشناسان و مدیران شهری طی سال‌های گذشته دستیابی به یک شهر انسان‌محور را دارای تناقض با نظام مالیه شهر تهران می‌دانند اما معاون برنامه‌ریزی شهرداری تهران عنوان می‌کند حل معادله شهر انسان‌محور و شیوه تامین مالی اداره شهر از سه مسیر قابلیت دستیابی دارد. میرزایی در این باره با اشاره به سه مسیر عنوان کرد: در دوره اخیر مدیریت شهری دو بخشنامه مهم ضدفساد در حوزه شهرسازی از سوی شهردار شانزدهم به شهرداری‌های مناطق ابلاغ شد. پیگیری و مداقه در اجرای این دو بخشنامه می‌تواند بخش مهمی از گلوگاه‌های فساد در حوزه شهرسازی را مسدود کند. مسیر دوم ایجاد فضای شفاف برای تثبیت کاربری‌ها است.
او در توضیح این مسیر اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین وظایف نظام شهرسازی، ایجاد درآمد برای اداره شهر است. ضوابطی که برای آنکه در خدمت مالیه شهر قرار گیرد دارای ویژگی انعطاف‌پذیری و سیالی است به این معنا که هر زمان نیاز به ایجاد درآمد در منطقه‌ای از شهر احساس شود، با تشکیل شورای معماری مناطق، تعرفه‌ها، نرخ‌ها و ضوابط تغییر پیدا می‌کند تا درآمد موردنیاز تامین شود. این در حالی است که ضوابط شهرسازی در سایر شهرهای دنیا منطبق با کمکی که به کسب وکارهای نوین می‌کند، طراحی شده است. اما در شهر تهران پهنه‌بندی بر مبنای کاربری‌های اداری، تجاری، مسکونی و سبز طراحی شده و به پهنه‌بندی براساس کسب و کارهای اقتصادی و دانش‌بنیان توجهی نشده است. این کسب وکارها اگرچه ممکن است فضای فیزیکی چندانی نیاز نداشته باشند اما محل استقرار آنها بسیار تعیین‌کننده است. به گفته وی در حال حاضر مسیر شفاف برای تغییر کاربری پهنه‌های مختلف مسدود می‌شود اما مسیرهای انحرافی زیادی که به کسب درآمد برای مدیریت شهری منجر می‌شود، وجود دارد.
او در عین حال به مسیر سوم اشاره کرد و افزود: در حال حاضر زمان موردنیاز برای اخذ پروانه ساختمانی در شهر تهران بین ۶ تا ۹ ماه با طی کردن بیش از ۱۸۰ مرحله مختلف است. ضمن آنکه شفافیت در مسیر طراحی شده وجود ندارد. در حالی که می‌توان از طریق تسهیل و کوتاه کردن نظام مالیه شهر وابسته به آن را نیز بهبود بخشید. متولی تدوین برنامه پنج ساله سوم شهر تهران استفاده از ابزارهای هوشمند و فناوری نوین را یکی از مهم ترین ابزارهای رفع مشکلات اولویت شهر تهران معرفی کرد. او با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین تغییراتی که در دوره جدید مدیریت شهری باید رخ دهد، بر هم زدن تصورات حداقلی گذشته از مدیریت پایتخت است، اظهار کرد: اگرچه برخی از کارشناسان و حتی شهروندان این تصور را از مدیریت شهری پایتخت دارند که شهردار تهران باید مهندس عمران باشد اما بررسی‌ها نشان می‌دهد اکنون دیگر دوره بزرگراه‌سازی تمام شده و برای حل مشکلاتی همچون ترافیک پایتخت می‌توان از مسیر مجازی و فضاهای زیرسطحی استفاده کرد.
برای حل مشکلات ترافیکی شهر تهران می‌توان در قالب دو نوع برنامه کوتاه مدت و بلندمدت گام برداشت. به این صورت که با استفاده از ظرفیت سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران که هم‌اکنون دارای ۱۵۰۰ کیلومتر فیبر نوری است و حجم بزرگی از اطلاعات کسب و کارهای مختلف در آن ذخیره شده است می‌توان استارت‌آپ‌ها و نرم‌افزارهای مختلفی را در جهت خدمت و افزایش رفاه شهروندان طراحی کرد. به‌عنوان مثال با استفاده از نرم‌افزارهای مسیریاب به راحتی امکان توزیع ترافیک شهر فراهم می‌شود یا آنکه نرم‌افزارهای ویژه خرید خدمات منزل، حجم رفت و آمد در شهر کاهش پیدا می‌کند. علاوه بر این امکان برخورداری خدمات دیگری همچون خرید الکترونیکی بلیت سینما و... حجم زیادی از رفت و آمدهای غیرضروری در سطح شهر کاهش پیدا می‌کند. او با تاکید بر آنکه دوره بزرگراه‌سازی تمام شده و حجم زیادی از ساخت وسازهایی موردنیاز باید در شبکه حمل و نقل عمومی انجام شود، تصریح کرد: علاوه بر این در یک برنامه بلندمدت از طریق مدیریت تقاضا می‌توان به کاهش حجم ترافیک شهری کمک کرد. با تعریف مسیرهای مجازی می‌توان امکان ویزیت پزشکان، خدمات بیمه، خدمات مشاوره، آموزش دانشگاه و حتی آموزش در سطح ابتدایی را حذف کرد و از طریق مسیرهای غیرحضوری این خدمات را به شهروندان ارائه دهیم. به این ترتیب بخش زیادی از رفت و آمدهای غیرضروری در شهر حذف و فضای شهری برای حضور شهروندان افزایش پیدا می‌کند. این در حالی است که هم‌اکنون شهروند در شهر فضایی برای قدم زدن و تعامل اجتماعی با سایر شهروندان ندارد.
او ادامه داد: گام دیگری که در قالب برنامه بلندمدت باید به آن توجه شود استفاده از فضاهای زیرسطحی برای جانمایی ترمینال‌های تاکسی و اتوبوس‌رانی و استفاده از فضاهای کنونی به مراکز فعالیت و تولید اقتصادی است. برخورد با خودروهای آلوده‌کننده، توسعه شبکه حمل و نقل همگانی به ویژه مترو و برقی کردن موتورسیکلت‌ها از جمله برنامه‌هایی است که می‌تواند در یک بازه زمانی بلندمدت برای حل مشکل ترافیک مورد استفاده قرار گیرد.
